Ludwik Józef Bierkowski
(16 VIII 1801 Poznań – 27 VI 1860 Krzeszowice)
lekarz, chirurg
rodzina
pochodził z rodziny szlacheckiej herbu Szreniawa
syn Michała i Marii z Jabłońskich
biogram
Po ukończeniu znakomitego gimnazjum poznańskiego, za namową ojca, studiował rolnictwo, z którego zrezygnował na rzecz medycyny i jako stypendysta Tytusa hr Działyńskiego ukończył Wydział Lekarski Uniwersytetu Berlińskiego. Był asystentem Carla Ferdynanda Graefego i Johanna Nepomuka Rusta. Jeszcze jako student opracował 20 tablic anatomicznych z objaśnieniami.
Po ukończeniu studiów odbywał podróże naukowe, przebywał w Halle, Lipsku, Jenie, Getyndze, Bonn, Heidelbergu, Monachium, Wrocławiu i Paryżu. Uzyskał tytuł doktora filozofii w Jenie, doktora medycyny i chirurgii w Lipsku oraz na Uniwersytecie Wileńskim patent na medyka, chirurga i operatora.
Został powołany na Katedrę Chirurgii Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie pracował do końca życia. Zorganizował od nowa klinikę chirurgiczną: założył archiwum historii chorób, bibliotekę oraz ambulatorium przykliniczne - tzw. ruchomą klinikę.
Po wybuchu powstania wyjechał z 13 studentami do Warszawy, został naczelnym lekarzem oddziału rannych w Szpitalu Koszar Gwardii Koronnej na Żoliborzu, przeznaczonym dla 25 tysięcy rannych żołnierzy. Za zasługi dla powstania otrzymał Złoty Krzyż Virtuti Militari.
Po upadku powstania wrócił do Krakowa, zamieszkał w kamienicy przy Rynku 15 i zajął się organizowaniem na Wawelu szpitala dla ofiar epidemii cholery.
Prowadził szeroką działalność organizatorską i naukową. Prowadził wykłady z chirurgii, chorób wenerycznych, okulistyki, położnictwa. Pierwszy zastosował watę do opatrunków, pierwszy w Polsce zastosował eter do znieczulenia ogólnego, co uczyniło z niego ojca anestezjologii polskiej. Lecząc zmiany chorobowe skóry dał początek dzisiejszej dermatologii. Był twórca aparatu do przetaczania krwi. W ortopedii wprowadził nowe urządzenia i metody leczenia. Był pierwszym propagatorem fizykoterapii. Powołał do życia pierwsze czasopismo lekarskie w Krakowie "Roczniki Kliniki Chirurgicznej". Był członkiem wielu towarzystw naukowych polskich i zagranicznych.
Jako kierownik podniósł Katedrę Chirurgiczna z upadku, założył przy niej poliklinikę, był również twórcą muzeum anatomiczno - patologicznego, szkoły gimnastycznej i zakładu ortopedycznego.
Był autorem ponad 50 prac z chirurgii, okulistyki, chorób wewnętrznych, anatomii i higieny. W języku niemieckim wydał atlas anatomiczny, który dotyczył układu tętniczego, żylnego i chłonnego człowieka: Abbildungen der Puls- Blut- und Saugadern des menschlichen Körpers in XX illumin. Steindrucktafeln. Do atlasu dołączył oddzielny tom (289 stron) objaśnień w języku łacińskim i niemieckim. To oryginalne i piękne pod względem artystycznym opracowanie posiadało cenne walory dydaktyczne i praktyczne.
Dziełem jego życia był atlas anatomiczno - chirurgiczny: Anatomisch-chirurgische Abbildungen nebst Darstellung und Beschreibung der Chirurgischen Operationen nach den Methoden von v. Graefe, Kluge und Rust (...) Mit einer Vorrede von Dr. Johann Nep. Rust. Imponujące jak na ówczesne czasy wydawnictwo składało się z 58 tablic dużego formatu (w tym 55 kolorowych) zawierających anatomię chirurgiczną z przedstawieniem najlepszych współczesnych metod operacyjnych.
Był propagatorem sportu, należał do pionierów wychowania fizycznego w Polsce, dzięki niemu wprowadzono w czasach Rzeczypospolitej Krakowskiej obowiązkową gimnastykę do szkół.
Pochowany na Cmentarzu Rakowickim, kwatera 11 grobowiec rodzinny.
W Krakowie, przy ulicy Grodzkiej 56 - 61, gdzie mieszkał, znajduje się tablica pamiątkowa ku jego czci. Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem uczciło jego pamięć wmurowaniem tablicy u wejścia do Instytutu Rehabilitacji na AWF. Jego imieniem nazwano ulicę w dzielnicy XII Prokocim - Bieżanów, boczną ulicy ks. Mariana Łaczka. Przed Instytutem Biochemii Lekarskiej przy ulicy Kopernika 7 znajduje się popiersie z brązu (dłuta Józefa Potępy).
Jego uniwersytecki kolega Fryderyk Hechel, takie mu wystawił świadectwo:
Jest to człowiek pilny, z zamiłowaniem swoją naukę uprawiający i prace swoje światu udzielający, klinikę swoją bardzo dobrze utrzymuje i uczniowie u niego wiele korzystają. Szkoda tylko iż w obejściu się swoim jest trochę za rubaszny i - jak powiadają - prosto z mostu, przy tym nie mówi po francusku i nadskakiwać nie umie, stąd śmietanka naszego towarzystwa niewiele ma w nim zaufania, a raczej lęka się go.
Maria Estreicherówna w Życiu towarzyskim i obyczajowym Krakowa w latach 1848-1863 pisała:
Znakomity chirurg, do którego zjeżdżali pacjenci nawet z dalszych stron Polski, jak na przykład Henryk Rzewuski. Fach jego, wymagający energicznego i zdecydowanego działania wyrobił w nim pewną bezwzględność. Chociaż nie był wtedy już pierwszej młodości, ale szedł za postępem wiedzy i zastosowywał leczenie elektryzacją. Miał pewnego razu w klinice pacjenta, nałogowego złodzieja, którego nie można było dopilnować, by innych chorych nie okradał. Gdy ani prośby ani groźby nie pomogły, Bierkowski po pierwszej ujawnionej kradzieży poddał go elektryzowaniu, a delikwent wyznał, że żadna chłosta w więzieniu nie była tak bolesna i odtąd wystrzegał się, by na nią nie zasłużyć.
Pamiętnikarz Kazimierz Girtler, który był jego pacjentem, chwalił go jako zdolnego operatora, a także był pełen uznania dla sposobu prowadzenia kliniki, twierdził jednak, że to:
nieczuły zdzierca, który by ubogiemu paznokcia darmo nie obciął. Wolnym czasem, niby na wakacje, wyjeżdża sobie gdzieś na praktykę. Jak artysta dla koncertu do wód jakich, tak on do Buska, do Radomia, nawet i do Warszawy, a wszędzie ogłasza krótki termin pobytu, iżby z pomocy jego korzystano jak najrychlej. Nadrapie, nakraje członków ludzkich, zgarnie pieniądze i umyka dalej, nie pytając, co się dzieje z operowanymi, czy ich do reszty goją felczery, Żydzi, owczarze wiejscy lub matka natura.
wybrane prace
1825 - wydał atlas anatomiczny wraz z objaśnieniami Abbildungen der Puls- Blut- und Saugadern des menschlichen Körpers in XX illumin. Steindrucktafeln
1827 - wydał atlas anatomiczno - chirurgiczny Anatomisch-chirurgische Abbildungen nebst Darstellung und Beschreibung der Chirurgischen Operationen nach den Methoden von v. Graefe, Kluge und Rust (...) Mit einer Vorrede von Dr. Johann Nep. Rust
1831 - 1834 - wydawał "Rocznik Obejmujący Zdanie Sprawy z Czynności Kliniki Chirurgicznej i Położniczej Uniwersytetu Jagiellońskiego"
1833 - Choroby syfilistyczne czyli weneryczne oraz sposoby ich leczenia
1837 - praca Kilka słów o ważności, potrzebie i użytku gimnastyki
1850 - Wstęp do anatomii ciała ludzkiego ;
kalendarium
1818 - ukończył gimnazjum poznańskie
1821 - rozpoczął studia medyczne na uniwersytecie w Berlinie
1825 - ukończył studia i specjalizował się w chirurgi
1827 - 1830 - odbywał podróże naukowe, zwiedził ośrodki chirurgiczne w Halle, Lipsku, Jenie, Getyndze, Bonn, Heidelbergu, Monachium, Wrocławiu i Paryżu
1828 - otrzymał w Jenie tytuł doktora filozofii
1829 - był ordynatorem oddziału chirurgicznego w Szpitalu Starozakonnym w Warszawie
1830 - otrzymał w Lipsku tytuł doktora medycyny i chirurgii
1830 - uzyskał na Uniwersytecie Wileńskim patent na medyka, chirurga i operatora
1830 - został kierownikiem Katedry Chirurgii UJ
1831 - został profesorem UJ
1831 II - wyjechał do Warszawy
1835 V 15 - Berlińskie Towarzystwo Królewskie mianowało go członkiem korespondentem
1837 - założył pierwszą w Krakowie Szkołę Gimnastyczną Krakowską dla chłopców
1837/1838 - urządził na stawie w Zwierzyńcu pod Krakowem pierwsze publiczne lodowisko dostępne dla wszystkich
1838 - zorganizował pierwsze na ziemiach polskich zajęcia gimnastyki dla dziewcząt
1838 VII 12 - szkoła gimnastyczna, której był dyrektorem, odbyła pierwszy popis publiczny (pokazano ewolucje, dźwiganie ciężarów, bieganie po drabinkach ze sznurów, wdzieranie się na maszty itp.)
1847 II 6 - pierwszy w Polsce zastosował eter do znieczulenia ogólnego
1847 VII 24 - młodzież kliniki ofiarowała mu portret (pędzla W. Stattlera) z napisem „Profesorowi swemu wdzięczni uczniowie”. Obraz został zawieszony na sali operacyjnej Zakładu
1847 - po śmierci Johanna Friedricha Dieffenbacha, ubiegał się o katedrę chirurgii w Uniwersytecie Berlińskim
1849 XII 5 - wystąpił na posiedzeniu Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego w sprawie utworzenia stanowiska profesora okulistyki z oddzielną Kliniką Okulistyczną
1850 - był w Tatrach, gdzie zwiedził Morskie Oko i Dolinę Pięciu Stawów Pol., oraz w Pieninach, ze spływem Dunajcem od Czerwonego Klasztoru do Szczawnicy. Krótki opis tej wycieczki pozostawił w rękopisie Podróż w Karpatach (Notatki), wraz z 4 szkicami Doliny Rybiego Potoku, Morskiego Oka i Doliny Pięciu Stawów Polskich
1987 - umieszczono tablicę pamiątkową ku jego czci przy ulicy Grodzkiej 56 - 61
1987 - przy ulicy Mikołaja Kopernika 7 ustawiono pomnik popiersia uczonego (dłuta Józefa Potępy) ;
źródła
Józef Bogusz, Ludwik Bierkowski, w: Sylwetki chirurgów polskich (pod redakcją Józefa Bogusza i Witolda Rudowskiego), Ossolineum, Wrocław 1982