(między 1460 – 1467 – po 1529)
Bernardus Lublinius, Lublinensis, Lubelczyk
poeta, tłumacz, pierwszy polski bajkopisarz
rodzina
z mieszczańskiej rodziny plebejskiej, syn Agaty, kołodziejki
Boć mędrcy nie umierają.
Jako szaleni mniemają.
Jako szaleni mniemają,
A po śmierci prawie żywią,
Ludzi rządząc nauką swą.
Biernat też, jako mądry był,
Wielką radę w baśniach zakrył,
Czego rozumem doznacie,
Jeśli pilno posłuchacie.
biogram
Był wykształconym księdzem, ale nie wiadomo, gdzie pobierał nauki i kiedy przyjął święcenia, nie pełnił zresztą żadnych urzędów duchownych.
Od osiemnastego roku życia przebywał na dworach magnackich – ksiądz Kamil Kantak w publikacji Nowe szczegóły biograficzne o Biernacie z Lublina wydanej w 1934 roku przytacza notatkę, którą odnalazł na marginesie dzieła Borommaeusa De Christiana religijne znajdującym się w bibliotece klasztoru bernardyńskiego w Kalwarii Zebrzydowskiej, która brzmi:
(…) W grudniu 1501 – Ty, co to czytać będziesz, wspomnij Biernata Lubelczyka, księdza.
Gdy miałem lat osiemnaście przyjął mnie Jan Zieleński (Żeleński), starosta łukowski. Odszedłszy od niego służyłem u pana Gotarda Bystrama w zamku w Rogoźnie, pruskim,( koło Grudziądza), potem u wdowy po nim, później u Filipa Kallimacha, potem u Łazarza, kupca lubelskiego, wreszcie u Mikołaja Bystrama. Potem w r. 1492 przeszedłem do pana Jana Pileckiego, wojewody ruskiego, a po jego śmierci zostałem u jego najmłodszego syna Jana i zostawałem tam aż po rok 1515. Czas ten przeszedł mi przede wszystkim na czytaniu: dostatek, wielość ksiąg, spokój w Pilicy, jak najmniej trosk, nieuciążliwe obowiązki kapłańskie i utrzymanie dostateczne z łaskawości patrona, Jana Pileckiego, tego, który szczególnie wsławił się w wojnie moskiewskiej – Jam był Biernat z Lublina.
Pisał piękną polszczyzną, władał biegle łaciną.
W oficynie Floriana Unglera w Krakowie wydał modlitewnik Raj duszny (proza tłumaczona z łaciny), uważany za pierwszą polską książkę drukowaną. Przekładu tego dokonał prawdopodobnie dla pani Pileckiej, spłacając dług wdzięczności za zapewnienie mu spokojnego życia na dworze w Pilicy.
Przypisuje mu się przekład Dialogu Polinura z Charonem Lukiana.
Dziełem jego życia jest wierszowany Żywot Ezopa Fryga, mędrca obyczajnego i z przypowieściami jego wraz z wyborem bajek Ezopa, wydany w Krakowie najpierw u H. Wietora, a później u Szarffenbergera. Oparł się na edycji Rimicjusza i przełożył ponad 100 bajek. Do każdej bajki dodał w zakończeniu własny morał, a jako tytuł wprowadził przysłowie, tak że jego dzieło jest nie tylko pierwszym polskim zbiorem bajek, ale również i przysłów, używanych w Polsce w początkach XVI wieku.
Niewieścia żałoba tylko do pogrzebu
Kto się niewiastom da rządzić,
Tenci nie może mądrym być.
A co po czyjej wielkości,
Gdy nie ma w głowie mądrości.
W jego ujęciu bajkowe motywy nierówności, próżniactwa itp. zostały zaktualizowane i skierowane przeciwko duchowieństwu.
Krytycznie wypowiadał się o Kościele, podkreślał autorytet Ewangelii jako jedynego źródła wiary.
W łacińskim liście, pisanym do krakowskiego księgarza Szymona (Guttlera) pisał:
Sarknie kto w imię wiary, że papież ze swym orszakiem źle dba o Kościół, obsiadają nas pochlebcy jego: przeciw Bogu ziemskiemu, przeciw najświętszemu śmiesz usta otwierać? Ale jeśli najświętszy zabijając ludzi, Bogu służyć myśli, wychwalają oni niecne te czyny i jeżeli nie odwołasz, ogniem zginiesz […]. Nie wszystko, co oni wyklinają i Bóg wyklina, i nie wszystko święte, co oni uświęcają […] nie podobna przecież, by cały świat jednego człowieka słuchał, dosyć gdy wierzy w Chrystusa.
Ceniony był przez współczesnych, o czym świadczy list Jana Maleckiego do teologa protestanckiego Jana Seklucjana z 1547 roku, w którym Malecki nazywa Biernata „pierwszym autorem książek polskich, mężem bardzo uczonym i bardzo biegłym w języku polskim”.
Do historii literatury polskiej przeszedł jako twórca sylabizmu względnego w wierszu oraz typu bajki, w którym uniwersalna prawda morału jest wzmocniona użyciem przysłowia.
O jego zasługach dla polskiego piśmiennictwa przypomniał w połowie XIX wieku Józef Muczkowski, a w pierwszych latach XX wieku gruntowne badania nad twórczością Biernata zainicjowali A. Bruckner i I. Chrzanowski.
Jego imieniem nazwano ulicę w XI dzielnicy Wola Duchacka (Piaski Wielkie) wybiegającą z ulicy Rżąckiej i po zatoczeniu łuku pojawiającej się znów w ulicy Rżąckiej.
publikacje
wybrane dzieła:
1513 - Raj duszny
1522 - Żywot Ezopa Fryga, mędrca obyczajnego i z przypowieściami jego u H. Wietora
około 1535 – 1542 - Dialog Polinura z Charonem
1578 - Żywot Ezopa Fryga, mędrca obyczajnego i z przypowieściami jego u Szarffenbergera
kalendarium
około 1490 – wrócił do rodzinnego Lublina, pracował jakiś czas u kupca Łazarza, a następnie u Mikołaja Bystrama w Radlinie w powiecie lubelskim
1492 – 1516 – był sekretarzem na dworze na dworze Jana Pileckiego, wojewody ruskiego
1501 – wpisał się do Akademii Krakowskiej
1515 – w liście do księgarza Szymona pisał o swobodzie dociekań w kwestiach religijnych
około 1516 - porzucił Pilicę z niewiadomych przyczyn - prawdopodobnie wyjechał na dłuższy czas za granicę dla studiów naukowych lub dla zapoznania się z nowinkami religijnymi
1953 – odsłonięto uroczyście na gmachu Trybunału w Lublinie (po prawej stronie od głównych drzwi wejściowych) tablicę pamiątkową ku czci „ojca piśmiennictwa polskiego, wyraziciela radykalnych dążeń ludu w epoce Odrodzenia”
1954 – „Biblioteka Narodowa” wydała Wybór pism Biernata w opracowaniu Jerzego Ziomka