Andrzej Bursa
Halina Mirowska
(21 marca 1932 Kraków - 15 listopada 1957 Kraków)
poeta, prozaik, dziennikarz
rodzina
syn Feliksa, absolwenta filologii polskiej, nauczyciela, wizytatora szkół specjalnych dzieci chorych na gruźlicę, i Marii z Kopycińskich, absolwentki polonistyki i romanistyki na UJ, nauczycielki
brat Marty
Andrzej Bursa
poślubił Ludwikę Szemioth (ur. 1930), studentkę Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie
syn Michał (ur. 1952)
biogram
Po eksternistycznym zdaniu matury zaczął uczęszczać na Sekcję Dziennikarską Wydziału Filozoficzno–Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, a po miesiącu przeniósł się na Wydział Filologiczny UJ ze specjalnością języka bułgarskiego. Wraz z żoną Ludwiką zamieszkał na Garncarskiej 9. Z powodu trudnej sytuacji materialnej przerwał studia bułgarystyczne na trzecim roku.
Debiutował wierszem Głos w dyskusji o młodzieży wydrukowanym w „Życiu Literackim” i dla pieniędzy rozpoczął współpracę z redakcją „Dziennika Polskiego”. Związał się z teatrem Cricot 2 oraz z Piwnicą pod Baranami. Bywał w Piwnicy od samego początku, czytał swoje wiersze na wieczorach klubowych, pisywał piosenki dla Piwnicznych artystów i z Piwnicą bardzo był zaprzyjaźniony – wspomina Jan Guentner. Przyjaźnił się z Jerzym Harasymowiczem, Stanisławem Czyczem, Janem Guentnerem.
Jego dorobek obejmuje utwory liryczne i dłuższe formy poetyckie, opowiadania, powieść Zabicie ciotki, szkice dramatyczne oraz publicystykę. Pomimo młodego wieku, był autorem wielu bardzo dojrzałych i nowatorskich dzieł. Większość jego utworów wydano pośmiertnie.
Zmarł w wyniku wrodzonej wady serca, przez wiele lat błędnie uważano, że popełnił samobójstwo.
Pochowany na Cmentarzu Rakowickim (kwatera II b wschodnia, rząd wewnętrzny)
Wychowany w poprzedniej epoce, sycony głosem autentycznego wzruszenia, pojony pragnieniem wolności słowa, Bursa wydziera z siebie tłumiony gniew...
Zbigniew Bieńkowski
Bursę nie satysfakcjonuje samo ujawnienie – dodatnich i ujemnych – norm egzystencji człowieka. Szuka napięć wewnętrznych w systemie tych norm. Jest poetą, nie wychowawcą. Gdy dociera do własnego „tak”, przeciwstawia mu natychmiast własne „nie”. Wiarę w słuszność dokonanych przeciwstawień poddaje próbie ironii...
Edward Balcerzan
Bursa nie tylko pisał o kopniakach; był czułym i tkliwym piewcą „Luizy” – poemaciku, który naprawdę jest klejnotem poezji współczesnej...
Jarosław Iwaszkiewicz
Andrzej Bursa był przede wszystkim poetą. Nie stylizował, nie poetyzował - ale też nie szukał azylu od prostych wzruszeń w ostentacyjnej brutalności. Bursa był poetą zbuntowanym. Drażniło go zło, głupota, obłuda, dewocja, bezinteresowne chamstwo, konformizm, życie we władzy pieniądza. Ale nie atakował wprost. Posługiwał się paraboliczną przypowieścią, finezyjną ironią, ale także dosadnym epitetem. Bursa, obdarzony bujną wyobraźnią i temperamentem, szamotał się w czasach, na które przypadła jego dwudziestoletnia młodość.
wybrane utwory:
1954 - Głos w dyskusji o młodzieży
1958 - Wiersze
1969 - Utwory wierszem i prozą
1977 - Poezje wybrane
1981 - Zabicie ciotki
2018 – Dzieła (prawie) wszystkie
kalendarium
1945 – złożył przyrzeczenie harcerskie
1945 – rozpoczął naukę w krakowskim Gimnazjum i Liceum im. Jana Kochanowskiego
1947 – wstąpił do Związku Walki Młodych
1948 – rozwód rodziców i rozstanie z ojcem, który wyjechał z Krakowa
1950 VI – oblał egzamin dojrzałości
1950 IX – poznał Ludwikę Szemioth
1951 – jako ekstern zdał maturę
1951 IX – zapisał się do sekcji dziennikarskiej przy Wydziale Historyczno-Filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego
1951 XI – przeniósł się na bułgarystykę
1952 II – poślubił Ludwikę Szemioth
1952 XII - wstąpił do Koła Młodych przy oddziale krakowskim ZLP
1954 V 16 – debiutował wierszem Głos w dyskusji o młodzieży w „Życiu Literackim”
1954 XII – 1957 – pracował jako reporter w redakcji „Dziennika Polskiego”
1955 – wstąpił do PZPR i porzucił studia
1956 – wystąpił z kościoła katolickiego, usuwając swoje nazwisko z ksiąg parafialnych
1956 - rozpoczął współpracę z teatrem Tadeusza Kantora "Cricot 2" oraz kabaretem Piwnica pod Baranami
1956 – odbyła się premiera jego sztuki Karbunkuł w teatrze Cricot 2, reżyserował T. Kantor
1957 – „Wydawnictwo Literackie” w Krakowie odrzuciło maszynopis jego debiutanckiego tomu poetyckiego Kat bez maski
1957 – wystąpił z PZPR
1957 – współzałożyciel pisma artystycznego młodzieży krakowskiej „Zebra”
1958 – ukazał się jego debiutancki tom wierszy
1959 – podczas II Festiwalu Młodej Poezji Polskiej w Poznaniu za tom Wiersze otrzymał pośmiertnie Nagrodę Listopada Poetyckiego za najciekawszy debiut książkowy roku
1967 – w l0 rocznicę jego śmierci grupa poetycka Barbarus ufundowała nagrodę literacką jego imienia, teatr T. Kantora Cricot 2 wystawił jego sztukę Karbunkul, Piwnica pod Baranami — skecz sceniczny Rozmówki chłopskie w wykonaniu K. Litwina, W. Dymnego, T. Kwinty
1985 – w krakowskim kinie Wolność odbyła się premiera ekranizacji jego powieści Zabicie ciotki w reżyserii G. Królikiewicza
źródła:
Słownik biograficzny historii Polski, Ossolineum, Wrocław 2005
Jacek Olczyk, Życie literackie w Krakowie, Kraków 2016
Stanisław Stanuch, Andrzej Bursa, Warszawa 1984
Maciej Chrzanowski, Andrzej Bursa: czas, twórczość, mit, Kraków 1986
Ewa Dunaj-Kozakow, Bursa, Kraków 1996