Adam Wiktor Karol Alfred Bunsch
Andrzej Wart
(20 grudnia 1896 Kraków – 15 maja 1969 Kraków)
malarz, dramatopisarz, pedagog
rodzina
syn Alojzego, rzeźbiarza, i Marii Aleksandry z domu Sadłowskiej, starszy brat Karola
w roku 1922 poślubił Ludwikę z domu Kunaszowską (1898-1981)
dzieci: Alojzy („Ali”), (1925 II 17 – 1985 II 16), grafik, scenograf, reżyser; Franciszek, (ur. 1926 Bielsko - 2025), malarz i grafik; Helena (1928-2020), doktor medycyny; Adam (1929-2005), ekonomista
biogram
Uczył się w Gimnazjum św. Anny (obecnie I Liceum Ogólnokształcące im. B. Nowodworskiego). Na początku I wojny światowej wyjechał wraz z rodziną do Wiednia, gdzie rozpoczął studia na Uniwersytecie Wiedeńskim oraz krótko na wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych. Powołany do armii austriackiej ukończył szkołę oficerów rezerwy artylerii i odbywał służbę garnizonową w Sopron, a później w Krakowie. Rozpoczął studia w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem J. Mehoffera, jednocześnie studiował na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Po studiach przeprowadził się do Bielska Śląskiego (obecnie Bielsko-Biała), uczył w tamtejszej Państwowej Szkole Przemysłowej (matematyki, rysunku odręcznego oraz rysunku technicznego).
W czasie II wojny służył w Polskich Siłach Zbrojnych w Anglii, używał wtedy pseudonimu artystycznego Andrzej Wart. Jako oficer oświatowy 10. Brygadzie Kawalerii Pancernej zaprojektował odznakę rozpoznawczą 1. Dywizji Pancernej Stanisława Maczka.
Uprawiał malarstwo sztalugowe i portretowe, rysunek, grafikę, projektował witraże, jest autorem dramatów, tekstów literackich, pamiętników i wspomnień. Brał udział w wystawach organizowanych przez Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, wielokrotnie wystawiał swoje prace w kraju i za granicą. Jest autorem witraży i polichromii w wielu kościołach w Polsce, między innymi witraże ukazujące sceny z życia Matki Bożej i stacje drogi krzyżowej w kościele pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Jastarni, witraże w Kościele Mariackim w Katowicach oraz polichromia w prezbiterium kościoła Opatrzności Bożej w Katowicach Zawodziu, witraże dla starego kościoła na terenie parafii Wniebowzięcia NMP w Katowicach, które potem zostały włączone do witraża nowego kościoła, projekty i realizacje witraży w kościołach MB Wspomożenia Wiernych w Czechowicach – Dziedzicach, Narodzenia NMP w Lipniku, św. Augustyna w Lipinach, Trójcy Przenajświętszej w Szarleju, Wniebowzięcia NMP w Bytomiu, MB Fatimskiej w Wesołej, św. Andrzeja Boboli w Wirku.
Swoje teksty drukował między innymi w „Gazecie Literackiej”, krakowskim „Czasie”, w miesięczniku „Zet”. Był autorem 14 dramatów, między innymi Haneczka i duch, Gołębie brata Alberta. Rzecz o Adamie Chmielowskim.
Był żołnierzem Wojska Polskiego, należał do Związku Literatów Polskich i Związku Polskich Artystów Plastyków.
Pochowany na Cmentarzu Salwatorskim.
wybrane prace:
obrazy
1926 – Śmierć i zapomnienie
1929 – Karabinowa kula
1930 – Niewiasty u grobu
1931 – Portret żony z dzieckiem
1932 – Alarm (Pobudka)
dramaty
1933 – Koń parowy
1935 – Dolary Pana Signac
1939 – Haneczka i duch
1942 – Mariacki ołtarz Wita Stwosza, Co słychać
1943 – Gołębie Brata Alberta
1947 – Przyszedł na ziemię święty
1974 – Adam Bunsch. Dramaty wybór sztuk teatralnych
witraże kościelne
1939-1946 – Czechowice-Dziedzice
1948-1953 – Lipnik
1949-1951 – w Wirku (dziś Ruda Śląska)
1953-1955 – Rybnik
1954-1957 – Jastarnia
1954-1958 – Piekary Śląskie
1958 - Lanckorona
1960-1962 – Ropczyce
kalendarium
1910 – jako malarz debiutował biorąc udział w wystawie „Sztuka i dziecko”
1914 – ukończył gimnazjum św. Anny
1915 V 15 – rozpoczął służbę w 30. pułku artylerii polowej (pap)
1915–1918 – służył w armii austriackiej
1915 VI – 1916 V – po ukończeniu szkoły oficerów służył jako instruktor w Sopron
1916 V – VI – jako instruktor w 29 pap
1916 IX – przeniesiony do Krakowa, gdzie pełnił służbę kancelaryjną w dowództwie korpusu
1917 – podjął studia na Akademii Sztuk Pięknych i Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego
1917 XI – przeniesiony do krakowskiej kompanii sanitarnej, w której do końca wojny pełnił funkcje malarza kaplic wojskowych
1918 XI 24 –1920 – służył w Wojsku Polskim
1919 I – IV – na pozycjach w rejonie Gródka Jagiellońskiego i Lubienia Wielkiego
1919 V 14 – brał udział w boju pod Chyrowem, otrzymał po raz pierwszy Krzyż Walecznych
1919 VI 28 – za postawę w walkach pod Brodami odznaczony po raz drugi Krzyżem Walecznych
do 1919 IX 19 – w baterii haubic 1. pułku artylerii polowej w Przemyślu
1919 XI 5 – podczas urlopu trafił do szpitala, otrzymał roczne zwolnienie od służby wojskowej
1920 VII 17 – w piśmie do ministra spraw wojskowych prosi o przydział do formowanej w Krakowie baterii artylerii „Krakus”
1920 VIII 9 – ponownie przyjęty do wojska, otrzymał stopień podporucznika
1920 VIII 18 – XII 20 – brał udział w walkach pod Lwowem i ofensywie nad Zbruczem
1921 – uzyskał absolutorium na Wydziale Filozoficznym UJ
1921–1939 – pracował jako profesor w Państwowej Szkole Przemysłowej w Bielsku
1922 – poślubił Ludwikę Kunaszowską
1925 – debiutował sztuką Koń parowy
1927, 1928 – uczestniczył w ćwiczeniach rezerwistów organizowanych przez dowództwo 1. pułku artylerii górskiej
1933 – zadebiutował jako dramaturg sztuką Koń parowy wystawioną w Teatrze im. J. Słowackiego
1933 – został członkiem ZZLP
1939 VIII 16 – zmobilizowany i wyznaczony na dowódcę punktu nasłuchu radiowego w budynku poczty w Bielsku
1939 IX 3 – ewakuowany z Bielska przybył z personelem do Krakowa
1939 IX 19 – przekroczył granicę polsko-węgierską
1939 IX 30 – 1940 I – w obozie dla internowanych w Lengyeltoti, z którego uciekł do Francji
1940 IV – VI - służył jako oficer oświatowy w 3. pułku artylerii lekkiej
1940 VI 22 – po klęsce Francji ewakuował się na Wyspy Brytyjskie
1945 X 12 – podjął decyzję o powrocie do kraju
1945 XI 26 – zdemobilizowany
1945 XII 4 – powrócił do Polski i zamieszkał w Krakowie
1953–1954 – namalował polichromię w prezbiterium kościoła Opatrzności Bożej w Katowicach Zawodziu
1967 – odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski
źródła
Przemysław Benken, Artysta i artylerzysta – o służbie wojskowej Adama Bunscha w latach 1915-1945, „Klio”, nr 50 (3)/2019
Tadeusz Kudliński, Bunsch – dramaturg, [w:] Adam Bunsch. Dramaty, Kraków 1974
Tadeusz Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo polskie, Warszawa 1964
Wielka encyklopedia malarstwa polskiego, Wydawnictwo Kluszczyński, Kraków 2011