Kazimierz Bulas
(17 marca 1903 Wadowice – 26 września 1970 Houston, USA)
archeolog, filolog klasyczny, poliglota, tłumacz
rodzina
z rodziny kupieckiej
syn Jana i Marii Targosz
biogram
Po ukończeniu szkoły podstawowej i średniej w Wadowicach wpisał się na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego i rozpoczął studia w zakresie archeologii klasycznej i historii starożytnej pod kierunkiem profesorów Piotra Bieńkowskiego, Leona Sternbacha, Tadeusza Sinko, Kazimierza Morawskiego i Ludwika Piotrowicza. Dodatkowo uczęszczał na wykłady z historii sztuki (prof J. Pagaczewski, prof. J. Mycielski), filozofii (prof. W. Rubczyński, prof. W. Heinrich, prof. T. Grabowski), filologii romańskiej (prof. St. Wędkiewicz, prof. Wł. Folkierski, prof. A. Neibecker), pedagogiki (prof. L. Kulczyński), historii wychowania (prof. S. Kot), historii literatury polskiej (prof. I. Chrzanowski) oraz języków obcych między innymi takich jak litewski (prof. J. M. Rozwadowski) czy turecki (prof. T. Kowalski).
Profesor Bieńkowski zatrudnił go na etacie młodszego asystenta i umożliwił wyjazd na studia uzupełniające do Francji, a następnie do Włoch. Po powrocie do Krakowa pracował nadal na Uczelni jako młodszy asystent, jednocześnie był też nauczycielem łaciny i greki w Gimnazjum św. Jacka oraz pracownikiem czytelni Towarzystwa Polsko–Włoskiego. Uzyskał stypendium z Funduszu Kultury Narodowej i wyjechał najpierw do Berlina, gdzie przez dwa semestry uczestniczył w seminarium prof. F. Noacka i słuchał jego wykładów (a także seminariów i wykładów prof. G. Rodenwaldta, prof. T. Preussnera, doc. F. Matza), następnie udał się do Belgii, Francji, Anglii, Włoch, Jugosławii i Turcji. Zatrzymał się również w Grecji, gdzie przez sześć miesięcy przebywał jako stażysta w École Française d'Athenes.
Po powrocie do kraju mianowany został starszym asystentem, uzyskał habilitację na podstawie opracowania Chronologia attyckich stel nagrobnych epoki archaicznej. Został mianowany adiunktem i na tym stanowisku pozostał do wybuchu wojny w 1939 roku. Jako docent prowadził między innymi wykłady Malarstwo greckie epoki klasycznej oraz Historia malarstwa greckiego. Brał udział w opracowaniu ceramiki starożytnej z polskich zbiorów w ramach międzynarodowego przedsięwzięcia Corpus Vasorum Antiquorum, któremu patronowała Polska Akademia Umiejętności w Krakowie.
W specjalistycznym artykule sklasyfikował grupę miniaturowych naczyń o charakterystycznej dekoracji i ustalił ich chronologię, datując je na początek IV w. p.n.e. Wkrótce badacze ceramiki zaczęli naczynia tego typu określać jako należące do „grupy Bulasa” i jako taka pozostała ta kategoria naczyń w nazewnictwie w podstawowych opracowaniach tej tematyki.
Przygotował pierwszy w języku polskim podręcznik – kompendium z tego zakresu Keramika grecka, który stał się kanonem dla studentów archeologii i historii sztuki. Jednocześnie z badaniami nad sztuką starożytną prowadził działania upowszechniające kulturę grecką i przybliżające ją polskiemu odbiorcy.
Pełnił urząd honorowego konsula Grecji w Krakowie, prowadził na antenie Radia Katowice i Radia Kraków trwające 15-20 minut pogadanki, których tematyka dotyczyła głównie spraw współczesnej Grecji. Podobne teksty publikował regularnie na łamach „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” i jego dodatków. Nadawał z Katowic comiesięczne audycje radiowe w języku nowogreckim stając się wśród Greków jedną z najpopularniejszych postaci.
Przygotował pionierski zarys historii literatury nowogreckiej, regularnie zamieszczał tłumaczenia z literatury nowogreckiej na łamach prasy krakowskiej oraz ogromną ilość mniejszych notatek prasowych i doniesień z Grecji na łamach prasy krajowej. Niemal corocznie przebywał w Grecji, wygłaszając odczyty i wykłady poświęcone głównie więziom obu kultur - greckiej i polskiej. Dokonał tłumaczenia dramatów Spirosa Mélasa na język polski oraz sztuki L.H. Morstina Obrona Ksantypy na język grecki.
Po wkroczeniu Niemców do Krakowa został wraz z innymi aresztowany w ranach Sonderaktion Krakau, przewieziony do Wrocławia, a następnie do obozu w Sachsenhausen, a później do Dachau. Zwolniony z obozu, wskutek działań Ministerstwa Spraw Zagranicznych Grecji oraz członków Niemieckiego Instytutu Archeologicznego, powrócił do Krakowa. Pozbawiony wraz z rodziną mieszkania, utrzymywał się z tłumaczeń i udzielania lekcji języków obcych, był też jeszcze parokrotnie aresztowany przez Niemców.
Bezpośrednio po zakończeniu wojny podjął pracę w Uczelni jako docent na etacie adiunkta (katedrą archeologii klasycznej kierował, jak w okresie przedwojennym, prof. St. J. Gąsiorowski). Powołany został do nowo utworzonego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie jako profesor nadzwyczajny objął katedrę archeologii klasycznej.
Wyjechał służbowo do Włoch, gdzie kierował Stacją Naukową PAU w Rzymie. Został pracownikiem Bibliotheca Hertziana w Rzymie, a następnie wyjechał na stałe do USA. Zamieszkał wówczas z rodziną w Houston (Teksas) i przystąpił do pracy w bibliotece Rice University. Opublikował kilka istotnych rozpraw archeologicznych, w tym między innymi wyczerpujące opracowania dotyczące ikonografii eposów homeryckich przeznaczone do specjalistycznego wydawnictwa encyklopedycznego oraz był współautorem dwutomowego słownika polsko-angielskiego, wydanego przez Fundację Kościuszkowską.
wybrane publikacje:
1931–1936 – pierwsze 3 tomy polskiej serii Corpus Vasorum Antiquorum
1933 - Keramika grecka
1933 - zarys historii literatury nowogreckiej w Wielkiej literaturze powszechnej tom 4
1935 - Chronologia attyckich stel nagrobnych epoki archaicznej
1959 – współautor The Kościuszko Foundation Dictionary vol. 1, (wydanie polskie 1961), 1961 vol. 2, (wydanie polskie 1962)
kalendarium
1921 XI 13 – ukończył Wadowickie Gimnazjum Państwowe
1921–1925 – studiował archeologię klasyczną, filologię klasyczną i historię starożytną na UJ
1923 IV 1 – asystent P. Bieńkowskiego
1925 VII 4 – uzyskał absolutorium
1925–1926 – studiował we Włoszech
1927 VI 24 – promowany został w Uniwersytecie Jagiellońskim na doktora archeologii klasycznej na podstawie rozprawy doktorskiej Ilustracje do Iliady w starożytności
1927-1929 – asystent na UJ oraz nauczyciel greki i łaciny w Gimnazjum św. Jacka
1929 IX – 1931 – odbył podróż zagraniczną jako stypendysta Funduszu Kultury Narodowej
1930/1931 – przebywał jako stażysta w École Française d'Athenes
1931 X 1 – 1936 IX 30 – pełnił funkcję starszego asystenta UJ
1931–1939 – pracował jako lektor języka nowogreckiego na UJ
1931–1932 – wygłaszał pogadanki na temat kultury greckiej w krakowskiej rozgłośni Polskiego Radia
1932 – członek Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego
1932 – ustalił specyfikę i chronologię miniaturowych naczyń z IV wieku p.n.e.
1932–1939 – pełnił obowiązki honorowego konsula Grecji w Krakowie
1935 – uzyskał habilitację
1935 – członek Komisji Historii Sztuki PAU
1935 IV – brał udział w otwarciu polskiej linii lotniczej do Tessalonik
1936 – członek Niemieckiego Instytutu Archeologii w Berlinie
1936–1938 – wygłosił w Atenach i Tessalonikach osiem wykładów (w językach francuskim i nowogreckim)
1936 X 1 – mianowany adiunktem
1937 – członek towarzystwa Parnassos w Atenach
1937 III – uczestniczył w nadaniu jednej z ulic w Tessalonikach nazwy „ul. Polskiej” (Odos Polonias)
1937 IV 17 – 24 – wziął udział w delegacji Uniwersytetu Jagiellońskiego na obchodach stulecia Uniwersytetu Narodowego im. Kapodistriasa
1937 IV – odznaczony Złotym Krzyżem Królewskiego Orderu Feniksa
1937 – przyczynił się do zorganizowania uroczystości złożenia przez delegację grecką ziemi z tzw. mogiły Polaków w Missolungi na kopcu Piłsudskiego
1939 IV 6 – podpisał umowę ze stroną grecką na przekład dramatu polskiego autora
1939 XI 6 – aresztowany w Sonderaktion Krakau
1940 III 4 – przeniesiony z obozu koncentracyjnego Sachsenhausen do Dachau
1940 IV 20 – zwolniony z obozu koncentracyjnego Dachau
1945 X 1 – rozpoczął prowadzenie wykładów zleconych w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu
1946 – jako profesor nadzwyczajny objął katedrę archeologii klasycznej Uniwersytetu im. M. Kopernika w Toruniu
1947–1950 – kierował stacją naukową PAU w Rzymie
1950 V 28 – 1951 IX 13 – pracownik Bibliotheca Hertziana w Rzymie
1951 – wyjechał na stałe do USA
źródła:
Profesor Kazimierz Bulas, „Alma Mater. Miesięcznik Uniwersytetu Jagiellońskiego” 63/2004
K. Majewski, Kazimierz Bulas (1903-1970), „Archeologia” 22, 1971