Ludwik Bruner
Jan Sten
(15 kwietnia 1871 Warszawa – 5 grudnia 1913 Kraków)
fizykochemik, krytyk literacki, poeta, nowelista
rodzina
z rodziny żydowskiej
szóste i ostatnie dziecko Edwarda Dawida(1812–1883), lekarza w Koninie, i Anny z Libasów (1829–1886)
poślubił: Stella Maria Brunner, dzieci: Wanda (1902 – 1919), Jadwiga (1910 - ?)
biogram
Studiował na Uniwersytecie Warszawskim, następnie wskutek utrudnień władz carskich przeniósł się na Uniwersytet w Dorpacie, gdzie uzyskał tytuł kandydata nauk chemicznych. Rozpoczął pracę na Politechnice Lwowskiej jako asystent prof. Bronisława Pawlewskiego, uzyskał stypendium z Kasy im. Mianowskiego i wyjechał na staż w laboratorium Marcelego Berthelota w Paryżu.
Po powrocie zostaje asystentem u prof. Juliana Schramma w katedrze chemii organicznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Obronił pracę doktorską, habilitował się na Politechnice Lwowskiej, został profesorem chemii fizycznej.
Zajął się procesami fizykochemicznymi, dla pogłębienia wiedzy w tym nowym zakresie nauk chemicznych odbył kilka zagranicznych staży naukowych u Wilhelma Ostwalda w Lipsku, Waltera Nernsta w Getyndze, Fritza Habera w Karlsruhe oraz w Anglii u Ernsta Rutherforda w Manchesterze oraz Wiliama Ramsaya w Londynie.
Założył i został kierownikiem III Zakładu Chemii UJ – pierwszego w Polsce zakładu chemii fizycznej, w którym prowadził badania z zakresu fotochemii, elektrochemii i kinetyki chemicznej. Był jednym z inicjatorów powołania Towarzystwa Chemicznego na Ziemiach Polskich.
W trakcie swojego krótkiego życia ogłosił ponad 260 publikacji, w większości w języku polskim, ale również niemieckim i francuskim, z zakresu głównie chemii. Był autorem lub współautorem kilku podręczników z dziedziny chemii i chemii fizycznej dla szkół średnich i wyższych.
Przyjmując pseudonim Jan Sten dał się też poznać jako aktywny poeta, dramaturg i nowelista. Publikował w pismach krakowskich i lwowskich, był tłumaczem dzieł S.A. Arrheniusa, kierownikiem literackim miesięcznika „Krytyka”. W Teatrze Miejskim w Krakowie wystawiono jego jednoaktówkę Jeden miesiąc życia. W jego dorobku literackim dominowały utwory poetyckie, nowele, studia literackie i recenzje, tworzył portrety literackie, najwięcej miejsca poświęcił Wyspiańskiemu, dokonał także przekładu 9-tomowego wyboru pism A. France'a.
Pochowany na Cmentarzu Rakowickim (kwatera IX).
wybrane publikacje:
1898 - Rozwój teoryj fizycznych
1904 - Pojęcia i teorie chemii
1905 – wraz z S. Tołłoczką podręcznik Chemia nieorganiczna
1907 - Rys rozwoju fizyki
1909 – wraz z S. Tołłoczką podręcznik Chemia organiczna
1913 - O chemicznym działaniu światła
1914 - O ciałach promieniotwórczych
jako Jan Sten:
1899 - Poezje
1900 - Jeden miesiąc życia
1902 - Dusze współczesne. Wrażenia literackie
1906 - Szkice krytyczne
1909 - O Wyspiańskim i inne szkice krytyczne
kalendarium
1888 – ukończył III Gimnazjum Klasyczne w Warszawie
1888-1891 - studiował na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego
1891 – przeniósł się na studia do Dorpadu
1893 – ukończył studia uzyskując stopień kandydata nauk przyrodniczych
1893 – asystent prof. Pawlewskiego w Katedrze Technologii Chemicznej Szkoły Politechnicznej we Lwowie
1894–1895 – pracował w laboratorium M. Berthelota w Paryżu
1895 – osiadł na stałe w Krakowie jako asystent w pracowni chemii organicznej UJ
1895-1910 – asystent w II Zakładzie Chemii UJ
1896-1897 oraz 1899-1901 – kierownik literacki miesięcznika „Krytyka”
1898 – obronił pracę doktorską w UJ
1898 – odbył staż u Wilhelma Ostwalda w Lipsku
1901 – habilitował się z chemii fizycznej na Politechnice Lwowskiej
1901 – poślubił Marię Stellę z Brunerów
1903 – odbył staż u W. Nernsta w Getyndze
1904 – habilitował się w UJ na podstawie rozprawy Pojęcia i teorie chemii
1906 – został sekretarzem Komisji Bibliograficznej Wydziału Matematyczno–Przyrodniczego AU
1907 – na stażu u E. Rutherforda w Manchesterze oraz W. Ramsaya w Londynie
1907 – otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego chemii fizycznej UJ
1910 – dyrektor nowoutworzonego, pierwszego w Polsce Zakładu Chemii Fizycznej
źródła:
Słownik biograficzny historii Polski, Ossolineum, Wrocław 2005
T. Estreicher, Bruner Ludwik, [w:] Polski słownik biograficzny, t.3, Kraków 1937, reprint Kraków 1989
S. Tołłoczko, Ludwik Bruner, Kosmos, 38, 1913 s. 847-848
A. Gałecki, Ludwik Bruner jako uczony i badacz, Kosmos, 39, 1914 , s. 362-398
J. Zawadzki, Prof. Ludwik Bruner, Chemik Polski, 14, 1914 s. 9-13