Kazimierz Brodziński
(8 marca 1791 Królówka koło Bochni – 10 października 1835 Drezno)
poeta, tłumacz, krytyk literacki, historyk literatury
rodzina
szlacheckiego pochodzenia
syn Jacka (zmarł 1804 XII 21), plenipotenta hrabiego Moszyńskiego (ostatniego starosty lipnickiego, który zmarł w 1805 roku) w majątku Królówka i Franciszki z Radzikowskich (zmarła w 1794 roku)
rodzeństwo: Honorata, Marcjanna (1785-1787), Andrzej Ksawery (1786 zginął pod Berezyną podczas kampanii rosyjskiej 1812 roku), Stanisław Wojciech (1788-1796), Jakub Ignacy (1789-1792), Kazimierz Józef, Piotr Marcin
27 października 1826 w kościele św. Aleksandra w Warszawie poślubił 24-letnią Wiktorię Holly (1802-1837)
mieli córkę Karolinę (Karusia)
biogram
W Lipnicy Murowanej ukończył szkołę elementarną tzw. trywialną, niższego stopnia obejmującą naukę trzech przedmiotów. Rozpoczął naukę w szkółce miejskiej w Tarnowie, gdzie nauka odbywała się po niemiecku (wyuczał się lekcji na pamięć, nic nie rozumiejąc). Przeszedł do gimnazjum tarnowskiego, skąd po roku został zabrany przez starszego brata do gimnazjum w Krakowie. Po śmierci ojca wrócił na piechotę z Krakowa do Lipnicy i zamieszkał u swej macochy w Rajbrocie, a po kilku miesiącach zaopiekował się nim stryj, który był proboszczem w Wojniczu. Opuścił Wojnicz i zapisał się do trzeciej klasy gimnazjalnej w Tarnowie. Musiał sam zarabiać na życie, utrzymywał się z korepetycji, między innymi uczył dzieci żydowskie.
Ukończywszy gimnazjum w Tarnowie, przeniósł się do Krakowa, gdzie wstąpił do wojsk Księstwa Warszawskiego. W Krakowie okazjonalnie słuchał wykładów uniwersyteckich, potem służył w Modlinie.
Odbył kampanię rosyjską w 1812 roku i uzyskał stopień porucznika artylerii. Wrócił z wojskami księcia Poniatowskiego do Krakowa, skąd wyruszył z armią na zachód. Został ranny w bitwie pod Lipskiem, dostał się do niewoli pruskiej, a po uwolnieniu przez kilka tygodni przebywał w Krakowie, potem zamieszkał na stałe w Warszawie.
Pożegnanie Krakowianów:
Bywajcie zdrowi, bracia nasi, Krakowianie!
Mało dziś słów za serce rozrzewnione stanie.
Ten nasz smutek, te czułe pożegnanie z wami
Dość świadczą, iże miłość była między nami.
Łzy się ten nie powstydzi, kto was z oczu traci,
Mars by płakał, gdyby był takich żegnał braci.
Początkowo dawał lekcje i pracował w biurze, był także nauczycielem literatury, języka polskiego, poezji i wymowy w szkołach pijarskich, wkrótce dał się poznać z różnych prac naukowych i utworów poetyckich i objął Katedrę Literatury Polskiej, Stylistyki i Estetyki w Uniwersytecie Warszawskim. Po wybuchu powstania listopadowego nie emigrował, mieszkał stale w Warszawie, ogłaszał prace z zakresu teorii literatury, redagował „Magazyn Powszechny”.
W twórczości realizował program literatury narodowej, wyrastającej z sentymentalizmu. Według niego poezję narodową powinna cechować prostota, czułość i łagodność, które ukształtowała historia i rolniczy tryb życia Słowian. Jego dorobek twórczy obejmuje rozprawy krytyczne, teoretyczne i historyczno–literackie, elegie, dumy, ody, erotyki, wiersze patriotyczne i inne częściowo zebrane w „Pismach”, ogłaszane w prasie. Przekładał między innymi Schillera, Goethego, W. Scotta, łacińskie elegie Kochanowskiego i słowackie pieśni ludowe.
„Chociaż nie skończysz ciągle rób,
Ciebie, nie dzieło, weźmie grób,
A choć na ziemi krótko nas,
Czas wszystko skończy, bo - ma czas”
Kraków upamiętnił go ulicą w XIII dzielnicy Podgórze.
wybrane prace:
1809 – debiut Oda na dzień urodzin Napoleona Wielkiego
1811 V 7 - Pożegnanie krakowian
1818 - O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej
1820 - Wiesław
1820 - Myśli o dążeniu polskiej literatury
1821 - Staś i Halina
1821 - Pisma, tom 1–2
1823 - O idylli pod względem moralnym
1830 - Pisma rozmaite, tom 1, tom 2 nie ukazał się
1831 - Mowa o narodowości Polaków
1835 - Posłanie do braci wygnańców
kalendarium
1794 – po śmierci matki przeniósł się z ojcem, który już samodzielnie dzierżawił starostwo lipnickie, do Lipnicy Dolnej
1797–1800 – uczęszczał do szkoły w Lipnicy
1800 – rozpoczął naukę w szkółce miejskiej w Tarnowie
1803 – przeszedł do gimnazjum tarnowskiego
1804 – rozpoczął naukę w II klasie w gimnazjum w Krakowie
1804 XII – po śmierci ojca wrócił do Lipnicy i zamieszkał u swej macochy w Rajbrocie
1805 – zamieszkał u swego stryja w Wojniczu
1806 – rozpoczął naukę w trzeciej klasie gimnazjalnej w Tarnowie
1809 – zaciągnął się do stacjonującej w Krakowie 12 kompanii artylerii, dowodzonej przez Wincentego Reklewskiego
1809–1813 – służył w armii Księstwa Warszawskiego
1813 I – wrócił pieszo z Rosji
1814 – zamieszkał w Warszawie
1815–1821 – pracował jako sekretarz Dyrekcji Rządowej Teatru Narodowego i cenzor sztuk teatralnych
1815 – rozpoczął współpracę z „Pamiętnikiem Warszawskim”, drukując w nim rozprawy teoretyczne z zakresu literatury
1818 – rozpoczął wykłady literatury polskiej w szkołach pijarskich
1821 – został członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauki
1821–1835 – członek Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk
1822–1831 – wykładowca literatury na Uniwersytecie Warszawskim
1823–1830 – pełnił funkcję I sekretarza uczelni
1826 – został profesorem
1826 – jeździł do Włoch dla poratowania zdrowia
1831 VII – Rząd Narodowy mianował go generalnym wizytatorem szkół
1834–1835 - redagował „Magazyn Powszechny”
1834 – udał się do wód czeskich
1835 – po raz ostatni przebywał w Krakowie, udając się na kurację do Karlovych Varów
1917 – otrzymał w Krakowie ulicę w XIII dzielnicy Podgórze, dochodzącą od ulicy Staromostowej do Wisły
źródła:
Aniela Chlebowska, O życiu i pismach Kazimierza Brodzińskiego, Warszawa 1898
Bronisław Gubrynowicz, Kazimierz Brodziński. Życie i dzieła, Lwów 1917
Zofja Ciechanowska, Brodziński Kazimierz, [w:] Polski słownik biograficzny, t.2, Kraków 1936, reprint Kraków 1989
Teresa Stanisławska-Adamczewska, Jan Adamczewski, Kraków, ulica imienia …, Kraków 2000
Słownik biograficzny historii Polski, Ossolineum, Wrocław 2005
Kronika Krakowa, Warszawa 1996