Olga Helena Karolina Boznańska

(15 kwietnia 1865 Kraków – 26 października 1940 Paryż)

malarka, portrecistka 

rodzina

córka Adama Nowiny-Boznańskiego, inżyniera kolejowego i budowlanego, i Francuzki Eugenii de Mondain, nauczycielki języka francuskiego, rysowniczki 

Olga Boznańska w 1930 roku

miała siostrę Izabellę Antoninę Ewelinę

biogram

           Uczyła się rysunku i malarstwa początkowo pod kierunkiem matki, byłej nauczycielki w polskich domach arystokratycznych, następnie u znanych artystów krakowskich: Antoniego Piotrowskiego, Józefa Siedleckiego, Hipolita Lipińskiego i Kazimierza Pochwalskiego na Wyższych Kursach dla Kobiet im. Adriana Baranieckiego. Kontynuowała naukę w Monachium. Ponieważ, podobnie jak Szkoła Sztuk Pięknych w Krakowie, akademia monachijska również nie przyjmowała studentek, podjęła studia w akademiach prywatnych. Uczęszczała do szkoły Karola Kricheldorfa, niewiele starszego od niej, ale już doświadczonego malarza. Po dwóch latach przeniosła się na parę miesięcy do pracowni innego malarza, Durra, potem zaś usamodzielniła się wynajmując własną pracownię. W czasie pobytu w Monachium powstało wiele jej obrazów – w większości były to portrety, niejednokrotnie dość znanych tamtejszych osobistości.

           Powracała na krócej lub dłużej do Krakowa, (posiadała własną pracownię w Krakowie przy ulicy Piłsudskiego 21), odwiedzała także Berlin, Wiedeń, Francję i Szwajcarię. W końcu przeniosła się do Paryża, gdzie osiadła w dzielnicy Montparnasse. Przyjeżdżała stamtąd wielokrotnie do Krakowa i Warszawy, podróżowała też do Włoch. Po I wojnie światowej nadal mieszkała w Paryżu, zaczęła dziwaczeć, prowadziła oryginalny styl życia, popadła w biedę, której odtąd nieustannie stawiać będzie czoło.

           Wystawiała regularnie w Polsce, a jeszcze częściej za granicą, między innymi w Monachium, Wiedniu, Berlinie, Londynie, Amsterdamie, Paryżu, Wenecji i Stanach Zjednoczonych. Otrzymała wiele wyróżnień, nagród i odznaczeń, berlińskie pismo „Bazar” zaliczyło ją do pierwszej dwunastki najlepszych kobiet malarek w Europie. Jej prace były kupowane do kolekcji polskich i francuskich muzeów, między innymi Muzeum Narodowe w Krakowie zakupiło jej wielokrotnie nagradzany obraz Portret Pawła Nauena.

           W początkowym okresie twórczości malowała pastelem, później już tylko olejno (początkowo na płótnie, później na tekturze), głównie portrety, często kwiaty, martwe natury, pejzaże miejskie (widoki z okna pracowni). Wypracowała własny styl malarski, w którym najistotniejszą rolę odgrywał kolor, w tonach srebrzystoszarych, czasem tylko wzbogacony akcentami różu, zieleni i czerni. Mistrzowsko oddawała życie psychiczne portretowanych osób. Namalowała także kilka autoportretów.

           Zmarła w skrajnej nędzy w Szpitalu Sióstr Miłosierdzia w Paryżu. Spoczywa na podparyskim cmentarzu Champeaux w Montmorency.

           Jej imieniem nazwano ulicę boczną ulicy Promienistych w III dzielnicy Prądnik Czerwony.

wybrane prace:

1887 – Żyd przy winie

1888 - pierwsze wybitne prace: Japonka, Cyganka, Portret Teodora Zgody-Baranieckiego

1888–1889 - Imieniny Babuni

1889 - Kwiaciarki, Zadumana, Bretonka, duże kompozycje W oranżerii i Wielki Piątek

1891 - jedno z pierwszych dojrzałych dzieł jej stylu - Słonecznik

1892 - Autoportret z japońską parasolką

1893 - Portret malarza Leona Hirszenberga, Portret Paula Nauena

1894 - seria portretów dziecięcych, w tym Dziewczynka z chryzantemami, portret J. Czajkowskiego

1896 - Włoszka, Portret Franciszka Siedleckiego, Portret dziewczynki w czerwonej sukience, Złote róże

1898 - liczne portrety psychologiczne i autoportrety

1899 - Portret malarki Anny Sariusz–Zaleskiej

1899 - Portret malarza Antoniego Kamieńskiego

1900 – Portret F. Mączyńskiego

1901 – Anemony

1902 - Macierzyństwo i małe paryskie pejzaże

1903 - Kwiaty na tarasie

1906 - sztandarowe dzieło Portret damy w czarnym kapeluszu

1907 - Portret Feliksa Jasieńskiego

1908 - Wnętrze pracowni paryskiej

1910 – portret Jadwigi z Sanguszków Sapieżyny

1911 - kwiaty i martwe natury

1912 - Rodzina Richet, Portret Verhaerena, Portret Róży Raczyńskiej, E. Krauzowej

1914 - Portret Sienkiewicza, Pani w brązowej sukni ;

kalendarium

1868 - narodziny młodszej siostry Olgi - Izabeli

1878 - podróż do Paryża z rodzicami i siostrą, zwiedzała między innymi Wystawę Światową

1883-1884 - fachowe lekcje rysunku, udzielane przez znanych krakowskich artystów: Józefa Siedleckiego, Hipolita Lipińskiego i Kazimierza Pochwalskiego

1884-1886 - uczęszczała na Wyższe Kursy dla Kobiet Adriana Baranieckiego - nauka podstaw malarstwa o wybitnie akademickim charakterze

1886 - wyjazd do Monachium, nauka w szkole Karla Kricheldorfa. Debiut na wystawie Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. Wystawia w Monachium w Lokalausstellung kopie van Dycka i Mnicha

1888 - wynajmuje pracownię wspólnie z Hedwig Weiss. Uczy się u modernisty Wilhelma Dürra. Wystawia w Monachium i Krakowie.

1889 - bierze udział w Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Monachium, wystawia w Krakowie i Warszawie

1891 - znajomość i dziewięcioletnie narzeczeństwo z malarzem Józefem Czajkowskim, zakończone rozstaniem

1892 XI - umiera jej matka

1893 - udział w wystawach "Secesji" w Monachium (złoty medal) i Pradze

1894 - drugi złoty medal na wystawie w Künstlerhaus we Wiedniu, wręczony przez arcyksięcia Karola Ludwika, i srebrny medal na Powszechnej Wystawie Krajowej we Lwowie, wyróżnienie na wystawie w Londynie za Portret Mary Breme

1895 - II nagroda na konkursie malarskim w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie

1895 – berlińskie pismo „Bazar” zalicza ją do 12 najlepszych malarek w Europie

1896 - udział w Salonie na paryskim Polu Marsowym. Zakup Portretu Paula Nauena do Muzeum Narodowego w Krakowie. Kilkakrotne wyjazdy do Paryża

1896 – odrzuciła propozycję objęcia katedry malarstwa na wydziale dla kobiet w krakowskiej SSP

1897 - wystawia w Paryżu i Berlinie

1898 – została członkiem Towarzystwa Artystów „Sztuka”

1898 - na stałe przenosi się do Paryża, wynajmuje pracownię na Montparnasie (pod numerem 17 przy ulicy Campagne Premiere)

1899 – wybrana prezesem krakowskiego Stowarzyszenia Artystek Polskich

1900 - zerwanie narzeczeństwa. Brazowy medal na Wystawie Światowej w Paryżu, złoty medal na "Women Exhibition" w Earls Court w Londynie, srebrny medal na wystawie we Lwowie

1901 – członek Societe Nationale des Beaux Arts

1902 - mianowana nadzwyczajnym członkiem Salonu na Polu Marsowym

1904 - mianowana rzeczywistym członkiem Salonu na Polu Marsowym

1905 - drugi złoty medal na wystawie Międzynarodowej w Gaspalast w Monachium

1906 - śmierć ojca, dłuższy pobyt w Krakowie

1907 - brązowy medal i nagroda pieniężna na International Exhibition w Pittsburgu, przenosi się do nowej pracowni, odległej o dwieście metrów od dawnej (pod numerem 49 bulwaru Montparnasse). Będzie to jej ostatnia siedziba

1908 – zorganizowała pracownię w rodzinnym domu przy ul. Wolskiej 21 (obecnie marszałka J. Piłsudskiego) w Krakowie

1908 - nagroda im. Probusa Barczewskiego, przyznana przez Akademię Umiejętności w Krakowie

1909 - udział w wystawie w galerii jubilera Beaudouina

1911 - wybór na prezesa Stowarzyszenia Artystów Polskich w Paryżu

1912 - srebrny medal w Amsterdamie, zgłoszenie jej kandydatury do Legii Honorowej. Wybór na stanowisko wiceprezesa Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka". Pobyt w majątku Pusłowskich w Czarkowach

1913 – jedyna wystawa indywidualna w Polsce za jej życia

1913 – wybrana prezesem Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka"

1914 - powrót do Paryża. Wystawia na XI Biennale w Wenecji

1915 – zostaje prezesem Polskiego Towarzystwa Literacko–Artystycznego w Paryżu

1921 - udział w pierwszej oficjalnej wystawie sztuki polskiej w Paryżu 

1921 V 13 – na dorocznym walnym zgromadzeniu PAU przyznano jej nagrodę w dziedzinie malarstwa (1602,5 mk) za obraz Wnętrze pracowni ze zwierciadłem odbijającym postać artystki

1924 - coroczny udział w wystawach w Paryżu, w Brukseli i w USA. Odznaczona Krzyżem Oficerskim orderu Polonia Restituta

1929 – otrzymuje złoty medal na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu. Udział w wystawie autoportretów w Warszawie

1930-1931 - niemal roczny pobyt w Krakowie 

1931 XI 8 – w Pałacu Sztuki otwarto wystawę zawierającą między innymi kolekcję jej dzieł 

1932 – ostatni pobyt w Krakowie

1934 - nagroda Artystyczna Miasta Warszawy, umiera śmiercią samobójczą jej siostra, Izia

1937 - Grand Prix na Wystawie Światowej w Paryżu. Z inicjatywy popularnej rysowniczki Mai Berezowskiej powstaje Komitet Przyjaciół Olgi Boznańskiej

1938 - udział w Biennale w Wenecji, gdzie jej obrazy odnoszą duży sukces. Odznaczona Krzyżem Komandorskim orderu Polonia Restituta

1939 - Ministerstwo Spraw Zagranicznych kupuje Portret Rene Jourdeaina

1946 – wystawa pośmiertna w Polsce

2000 – upamiętniona tablicą na kamienicy przy ul. marszałka J. Piłsudskiego 21, projektował Tadeusz Banaś

źródła:

Teresa Stanisławska-Adamczewska, Jan Adamczewski, Kraków, ulica imienia …, Kraków 2000

Słownik biograficzny historii Polski, Ossolineum, Wrocław 2005

Wielka encyklopedia malarstwa polskiego, Wydawnictwo Kluszczyński, Kraków 2011

Helena Blum, Olga Boznańska, Warszawa 1974

Helena Blum, Olga Boznańska. Zarys życia i twórczości, Kraków 1964

Anna Król, Olga Boznańska, Wrocław 2002 (W Zwierciadle Sztuki)

Tadeusz Dobrowolski, Helena Blumówna, Historia sztuki polskiej, t. 3, Kraków 1965

Liliana Sonik, Olga Boznańska, Siechnice 2000 (Wielcy Malarze ; nr 15)

Olga Boznańska, Poznań 2008 (Wielka Kolekcja Sławnych Malarzy ; 46)

Maria Rostworowska, Portret za mgłą. Opowieść o Oldze Boznańskiej, wyd. 2, Kraków 2005 

Czesław Brzoza, Kraków między wojnami, Kraków 1998