Stanisław Biel
(22 kwietnia 1929 Kraków – 19 lutego 2021 Kraków)
wspinacz, alpinista, ratownik górski
biogram
Z wykształcenia inżynier metalurg i mechanik, pracownik Instytutu Badań Jądrowych w Krakowie.
Czołowy wspinacz polski swojego pokolenia, jego dokonania wniosły duży wkład w odrodzenie polskiego alpinizmu. Uczestniczył w pierwszych powtórzeniach dróg Łapińskiego i Paszuchy na północno-wschodnich ścianach Kazalnicy i Mnicha oraz w pierwszym polskim przejściu drogi przez Hokejkę na zachodniej ścianie Łomnicy, co było zapowiedzią nowego etapu w rozwoju taternictwa polskiego. Wśród jego wielu nowych dróg jest między innymi pierwsze wejście północną ścianą Wielkiej Jaworowej Turni, a w zimie północną ścianą Koziego Wierchu i środkiem północnej ściany Mięguszowieckiego Szczytu. Długie graniówki przechodził w lecie (np. Grań Tatr) i zimie.
W Alpach działał kilkakrotnie, uczestnicząc w pierwszym polskim przejściu alpejskiej drogi ekstremalnie trudnej zachodnią ścianą Petit Dru. Przeszedł następnie najsłynniejsze północne ściany alpejskie: Grandes Jorasses, Matterhornu i Eigeru. Dokonał pierwszego zimowego wejścia wschodnią ścianą Matterhornu.
Wspinał się na Kaukazie, przechodząc tam północno-zachodnią ścianę Szczytu Szczurowskiego. Był uczestnikiem i nieraz kierownikiem wypraw polskich w Hindukusz, Pamir, góry Iranu i Andy Peruwiańskie. Przy wejściu na Noszak był współzdobywcą ówczesnego polskiego rekordu wysokości: 7492 m.
Dwa razy miał w górach groźne wypadki, które jednak nie powstrzymały go po wyjściu ze szpitala od dalszej działalności górskiej: na północnej ścianie Małego Jaworowego Szczytu w Tatrach oraz w Alpach podczas akcji ratunkowej na Mont Blanc (wówczas w lawinie zginął jego towarzysz Wawrzyniec Żuławski).Towarzyszami jego wypraw górskich byli między innymi Jan Długosz, Zbigniew Jaworowski, Jan Mostowski, Zbigniew Rubinowski, Lech Utracki.
Był instruktorem taternictwa, zajmował się intensywnie szkoleniem taterniczym (również na kursach instruktorskich i trenerskich) oraz organizacją takiego szkolenia. Był członkiem zarządu Sekcji Alpinizmu Zarządu Głównego PTTK, członkiem Zarządu Głównego, prezesem Koła Krakowskiego Klubu Wysokogórskiego.
O swych wyprawach górskich wielokrotnie pisał w czasopismach "Wierchy", "Taternik", "Poznaj Świat", a także w prasie codziennej. Jest autorem rozdziału Na jednej linie z Żuławskim w książce Burza nad Alpami i autorem kilku opracowań z zakresu historii i teorii alpinizmu.
osiągnięcia wspinaczkowe:
1952 - uczestniczył w pierwszym powtórzeniu drogi Łapińskiego i Paszuchy na północno-wschodnich ścianach Kazalnicy
1952 – wejście północną ścianą Koziego Wierchu
1953 - uczestniczył w pierwszym powtórzeniu drogi Łapińskiego i Paszuchy na północno-wschodnich ścianach Mnicha
1954 – uczestniczył w pierwszym polskim przejściu drogi przez Hokejkę na zachodniej ścianie Łomnicy
1955 – pierwsze wejście północną ścianą Wielkiej Jaworowej Turni
1957 – droga Magnogne'a na Petit Dru
1959 IV 25 – 26 - przejście wschodniej ściany Matterhornu
1959 VII 14 – Liskamm drogą Thomsona
1959 VII 21 - 22 – pierwsze polskie przejście północnej ściany Grandes Jorasses
1959 VIII 20 – 22 - przejście północnej ściany Matterhornu
1960 – zimowe przejście grani Riły
1961 VIII 31 – IX 2 - pierwsze polskie przejście północnej ściany Eigeru
1967 VIII 14 - wejście na Pik Lenina w Pamirze
publicystyka:
1952–1969 - artykuły o tematyce wysokogórskiej w „Wierchach”
1956–1979 – artykuły w „Tatermiku”
1961–1968 – artykuły w „Poznaj Świat’
1971, 1974 - rozdział Niebezpieczeństwa gór w podręczniku Alpinizm
1971 - rozdział Pamir w dziele zbiorowym W skałach i lodach świata (tom 4)
1997 - szkic Pokutnicy i krakowska szkoła wspinaczkowa w „Taterniku”
kalendarium
1945 – rozpoczął przygodę z taternictwem
1949 – został członkiem Klubu Wysokogórskiego
1951-1952 i 1954-1956 – członek zarządu Sekcji Alpinizmu Zarządu Głównego PTTK
1951 – został instruktorem taternictwa
1955 – zdobył uprawnienia starszego instruktora
1955 – miał wypadek na północnej ścianie Małego Jaworowego Szczytu w Tatrach
1956-1958 i 1967-1969 – członek Zarządu Głównego PTTK
1957 – uległ wypadkowi podczas akcji ratunkowej na Mont Blanc
1958 – wspinał się na Kaukazie
1959 – został członkiem francuskiego GHM
1960, 1962 i 1971 – uczestnik wypraw w Hindukusz
1960 – przy wejściu na Noszak był współzdobywcą ówczesnego polskiego rekordu wysokości
1960 – został członkiem GOPR
1967-1970 – pełnił funkcję prezesa Koła Krakowskiego Klubu Wysokogórskiego
1967 – wspinał się w Pamirze
1969 – wspinał się w górach Iranu
1976 – wziął udział w wyprawie w Andy Peruwiańskie
2010 VIII 23-31 – zorganizował w Polsce pobyt grupy alpinistów japońskich, przybyłych z okazji 50-lecia zdobycia Noszaka w Hindukuszu Afgańskim. Przyjechali by spotkać uczestników polskiej wyprawy, z którą spotkali się pod Noszakiem
źródła:
Krzysztof Blauth: Bez medali i laurów w książce „Cena rekordu”, Warszawa 1967
Zoffia i Witold Paryscy, Wielka Encyklopedia Tatrzańska, 1995