Wiktor Julian Biegański 

(16 listopada 1892 Sambor, Ukraina – 19 stycznia 1974 Warszawa)

aktor, reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta, producent, pedagog 

rodzina

syn Juliana, urzędnika kolejowego, i Kseni z Kamińskich (Kamieńskich) 

Wiktor Biegański

poślubił:

1. Carlotta Bologna (rozwód)

syn Zbigniew

2. Maria Krystyna Bernard z domu Szczudło

biogram

           Jeden z najwszechstronniejszych twórców przedwojennego filmu polskiego, jeden z pionierów polskiej kinematografii.

           W Krakowie ukończył Gimnazjum Św. Jacka i Szkołę Dramatyczną Michała Przybyłowicza. Występował w przedstawieniach amatorskich, zadebiutował w Tarnowie w zawodowym zespole objazdowym Eugeniusza Kalinowskiego. Zaangażowany został do Teatru Miejskiego we Lwowie, następnie był aktorem w Krakowie i Łodzi, gdzie zadebiutował jako reżyser teatralny.

           W czasie I wojny światowej zorganizował Teatr Frontowy, z którym odwiedził polskich żołnierzy w austriackich jednostkach na froncie włoskim. Po wojnie osiadł w Warszawie, gdzie występował i reżyserował w teatrach, współpracował między innymi z Arnoldem Szyfmanem, był wykładowcą w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej. 

           Na zaproszenie Karola Frycza przeniósł się wraz z rodziną do Krakowa, gdzie pracował jako aktor i reżyser w Teatrze im. J. Słowackiego. Wyreżyserował między innymi Most J. Szaniawskiego i Grube Ryby M. Bałuckiego.

           W czasie II wojny światowej pracował jako urzędnik w Miejskich Tramwajach w Krakowie, brał udział w tajnym nauczaniu gry aktorskiej i współpracował z konspiracyjnym zespołem kierowanym przez Adama Mularczyka. Po wojnie pracował jako aktor i reżyser teatrów w Krakowie, Katowicach, Wrocławiu, Gdańsku i Lublinie.

           Powrócił do Warszawy grał i reżyserował w Teatrze Nowej Warszawy, a następnie występował na scenie Teatru Komedia, gdzie przeszedł na emeryturę. Poza pracą w teatrach wystąpił niemal w 30 filmach (grał między innymi w Jego ekscelencja subiekt, Co mój mąż robi w nocy, Marysia i Napoleon), pisał scenariusze, był producentem filmowym, reżyserował melodramaty i sensacyjne filmy nieme, był również pionierem polskiego filmu tatrzańskiego. Pierwszy zrealizował krótkometrażowy film dokumentalny o Tatrach (w okolicy Morskiego Oka i w Mięguszowieckiej Dolinie, operatorem był Rajmund Czerny z wiedeńskiej wytwórni "Sascha", film uległ zniszczeniu podczas obróbki w laboratorium). Wyprodukował pierwszy tatrzański film fabularny Otchłań pokuty, kręcony głównie w okolicy Morskiego Oka, z efektownym pokazem 30-metrowego zjazdu na linie z Zadniego Mnicha. Na Kościelcu i w jego otoczeniu zrealizował swój następny film Bożyszcze, a w trzecim fabularnym filmie Orlę wykorzystał filmowanie Tatr z samolotów.

           Realizował również filmy dokumentalne (między innymi Marszałek Foch w Polsce, Czujka, Marsz Szlakiem I Kompanii Kadrowej). Wystąpił w Teatrze Telewizji w spektaklach Humoreski i Bezbronna istota Antona Czechowa w reżyserii Estery Wodnarowej.

           Pod koniec życia mieszkał w Domu Artystów Weteranów Scen Polskich im. Wojciecha Bogusławskiego w Skolimowie. Był członkiem zasłużonym SPATiF - ZASP. Odznaczony między innymi Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem 10-lecia Polski Ludowej. Pozostawił tom wspomnień Remanent życia starego aktora.

           Był utalentowanym aktorem o świetnych warunkach zewnętrznych oraz tzw. wytwornych manierach. Przystojny, twarz miał wyrazistą, "ostro zarysowaną", "sceptyczny uśmiech", "elegancką, szczupłą sylwetkę" (E. Krasiński). Głos "miękki, a przecież donośny, metaliczny i nadzwyczaj dźwięczny, którym artysta włada ogromnie umiejętnie" - pisał w 1913 H. Gawroński. Warunki te sprawiały, że od początku kariery był obsadzany prawie wyłącznie w rolach amantów, najczęściej tzw. salonowych, w lekkich komediach. Przyniosły mu uznanie, szczególnie za inteligentne ich prowadzenie i umiejętnie zaznaczaną "szlachetność w banalności" (J. Lechoń).

           Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 56-2-16).

wybrane prace:

filmografia:

reżyser

1913 - Dramat wieży Mariackiej

1913 – Przygody pana Antoniego

1921 - Pan Twardowski

1922 - Otchłań pokuty

1922 – Zazdrość

1923 - Marszałek Foch w Polsce

1923 – Bożyszcze. W sidłach uwodziciela

1925 - Wampiry Warszawy

1926 – My, pierwsza brygada

1926 – Gorączka złotego

1027 – Maraton Polski

1927 - Orlę

1929 - Kobieta, która grzechu pragnie, ostatni polski film niemy, zagrała w nim jego żona Carlotta

aktor

1913 - Dramat Wieży Mariackiej jako Rudolf

1919 - Blanc Et Noir 

1919 - Carewicz jako carewicz

1919 - Lokaj 

1921 - Tragedia Rosji i jej trzy epoki 

1921 - Przez piekło jako starszy robotnik Stanisław

1923 - Otchłań pokuty jako Rysio, brat Mary

1931 - Głos serca jako pan Ashmore

1931 - Kobieta, która się śmieje jako dyrektor Brenton

1932 - Bezimienni bohaterowie 

1933 - Dwanaście krzeseł jako profesor spirytysta

1933 - Jego ekscelencja subiekt jako kierownik sklepu

1933 - Zabawka jako Melicki, sąsiad Łatoszyńskich

1934 - Co mój mąż robi w nocy… jako doktor Diagnoziński

1934 - Czarna perła jako dyrektor hotelu

1934 - Młody las jako Żewakow

1934 - Pieśniarz Warszawy jako Lolo, przyjaciel Juliana

1935 - Jaśnie pan szofer 

1963 - Smarkula jako lekarz w szpitalu

1964 - Przerwany lot 

1966 - Marysia i Napoleon jako arystokrata

kalendarium

1898 – zamieszkał z rodziną w Krakowie

1907 III – 1908 II – uczęszczał do Szkoły Dramatycznej M. Przybyłowicza

1907 – rozpoczął występy w przedstawieniach amatorskich uczniów tej szkoły w Okocimiu i w Rzeszowie

1908 II 16 - zadebiutował w Tarnowie w zespole objazdowym E. Kalinowskiego

1908 V – występował w Teatrze Ludowym w Krakowie

1908 IX – rozpoczął występy w Teatrze Miejskim we Lwowie

1911–1913 – pracował w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie

1912 II 18 – wystąpił w Sali „Morskiego Oka” w Zakopanem w roli Księcia („Siostra Beatrix”)

1912 VIII - podczas Międzynarodowego Kongresu Esperantystów w Krakowie grał Paska w "Mazepie" w języku esperanto

1913 - wiosną zorganizował w Krakowie wytwórnię i laboratorium filmowe i realizował pierwsze filmy według własnych scenariuszy, między innymi Dramat Wieży Mariackiej

1913 VI – wyjechał z zespołem krakowskim na występy do Lwowa

1913 X 30 – rozpoczął gościnne występy w Teatrze Polskim w Łodzi

1913 XI 10 – podpisał w Łodzi kontrakt na występy

1914 V 5 – wystąpił po raz ostatni w Łodzi

1914 VII – wystąpił w Teatrze Polskim w Warszawie zaangażowany przez A. Szyfmana

1916–1917 – występował w Teatrze Ludowym w Krakowie

1917 – zorganizował Teatr Frontowy

1918 – wyjechał do Berlina by zagrać tytułową rolę w filmie Carewicz

1919 – zamieszkał w Warszawie

1919/1920 i 1920/1921 – aktor Teatru Polskiego i Małego

1920 – wybrany do Zarządu Głównego ZASP-u

1921-1923 - wykładał w Szkole Kinematograficznej Towarzystwa Filmowego "Kinostudia", której był też współorganizatorem

1921/22 - zaangażowany do Teatrów Stołecznych

1922 I - 1923 - grał i reżyserował w Teatrze Komedia

1923 V 2 – 10 - występował w nocnym teatrze Niebieski Młyn w sali Wodewilu

1923 VIII 25 – IX 2 - z aktorami Teatru Polskiego grał gościnnie w Teatrze Bagatela w Krakowie

1923/24 i w pierwszej połowie 1924/25 - występował w Teatrze Polskim i Małym

1924 - założył w Warszawie własny Instytut Filmowy, w którym prowadził działalność pedagogiczną i popularyzatorską

1925 III – VIII - aktor i reżyser teatru Szkarłatna Maska

1927 I 24 – w Szaflarach poślubił Carlottę Bologny

1928 I 5 – II 9 – kierownik artystyczny Teatru Sensacji przy ulicy Karowej

1928 III – XII - reżyser filmowym Polskiej Agencji Telegraficznej (PAT)

1929 I – rozpoczął występy w roli Łukasza (Adwokat i róże) w Teatrze Nowym

1929 - wyjechał do Paryża, aby zagrać w filmach wytwórni "Paramount" w wersji polskiej

1929/30-1931/32 - występował na scenach Teatru Narodowego, Nowego i Letniego, a także reżyserował w Teatrze Nowym i Letnim

1932 X – został zaangażowany jako aktor i reżyser do Teatru Artystów, występował od listopada w "Turandot"

1932–1934 – wykładowca w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej

1933 V - występował gościnnie z zespołem aktorów warszawskich w sztuce Ludzie na sprzedaż, między innymi w Płocku, Bydgoszczy (Teatr Miejski), Kaliszu, Sosnowcu, Lwowie (Teatr Rozmaitości)

1933 VII i VIII - grał i reżyserował w Teatrze Letnim w Warszawie

1933/34 – w Teatrze Polskim i Małym

1934/1935 – pełnił funkcję dyrektora Teatru Ateneum

1935 – przeniósł się do Krakowa

1935–1938 – pracował jako aktor i reżyser w Teatrze im. J. Słowackiego

1938 - obchodził jubileusz trzydziestolecia pracy artystycznej

1938/39 - aktor i reżyser Teatru im. Wyspiańskiego w Katowicach i z zespołem tego teatru występował gościnnie w polskich ośrodkach po niemieckiej stronie Śląska, między innymi w Bytomiu, Zabrzu, Opolu

1944 - w zespole krakowskiego Teatru Podziemnego pod kierunkiem A. Mularczyka i szkolił młodzież, która występowała w tym teatrze

1945 I - jako przewodniczący Gniazda ZASP-u w Krakowie, organizował pomoc dla aktorów wracających z obozów i wysiedlonych po powstaniu z Warszawy

1945 II – 1946 – pracował w Starym Teatrze

1945 V – VIII - członek Zarządu Głównego ZASP-u, wszedł do Naczelnej Rady Artystycznej

1946/47 - aktor i reżyser krakowskich Miejskich Teatrów Dramatycznych

1947/1948 – pracował w Teatrze im. Wyspiańskiego w Katowicach

1948 I 1 – zaangażowany do Teatru Miejskiego w Świdnicy

1949 III 1 – VIII 31 - dyrektor i kierownik artystyczny Teatru Miejskiego w Świdnicy

1949 VII 29-31 - z teatrem tym gościnnie występował w Czechosłowacji, wystawiał "Klub kawalerów"

1949 IX – 1950 II - grał i reżyserował na Scenie Dramatycznej Teatru Lalki i Aktora we Wrocławiu

1950 III 1 – VIII - ponownie kierownik artystyczny Teatru Miejskiego w Świdnicy

1950/51 - 1952 X - grał i reżyserował na scenach Teatru Wybrzeże

1951 – otrzymał II nagrodę na Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych za reżyserię oraz za rolę Matuszczaka w sztuce W stoczni Leopolda Rybarskiego w Teatrze Wybrzeże w Gdyni

1952/53 - 1953/54 - grał w Teatrze Narodowym w Warszawie

1954 IX 1 – 1955 II 1 – kierował Teatrem im. J. Osterwy w Lublinie

1954 – wystąpił w Teatrze Telewizji

1955 I 19 – otrzymał Medal 10-lecia Polski Ludowej

1955 V – 1956 – grał i reżyserował w Teatrze Nowej Warszawy

1955 VII 11 – odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi

1956–1965 – występował na scenie Teatru Komedia

1959 I 17 – na scenie Komedii obchodził jubileusz pięćdziesięciolecia pracy artystycznej w roli Rejenta Bajdalskiego (Pan Damazy, też reżyserował)

1964 I 30 – poślubił Marię Krystynę Bernard

1965 – przeszedł na emeryturę

1969 – opublikował tom wspomnień Remanent życia starego aktora

źródła:

Maśnicki J., Stepan K., Pleograf : słownik biograficzny filmu polskiego 1896-1939 , Kraków 1996

F. Jarzyna, „Rocznik Świdnicki” 1973

Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa1983