Maria Ludwika Bernhard
(6 sierpnia 1908 Łódź – 4 sierpnia 1998 Warszawa)
archeolog, historyk sztuki starożytnej, muzeolog
rodzina
urodziła się w rodzinie polsko-francuskiej
biogram
Po ukończeniu Gimnazjum im. Cecylii Plater-Zyberk studiowała archeologię, historię i historię sztuki na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Została asystentką w katedrze (początkowo w Zakładzie Archeologii Klasycznej) prof. Kazimierza Michałowskiego na Uniwersytecie Warszawskim. Odbyła studia uzupełniające we Francuskiej Szkole Archeologicznej w Atenach (École française d’Athènes). W Warszawie uzyskała doktorat na podstawie rozprawy pt. Lampy starożytne w zbiorach warszawskich.
Podczas II wojny światowej brała udział w tajnym nauczaniu i konspiracji. Została aresztowana przez Gestapo i osadzona na Pawiaku, po interwencji Muzeum Narodowego uzyskała zwolnienie jako obywatelka francuska. Prowadziła zajęcia w ramach działań Tajnego Uniwersytetu Warszawskiego. Uczestniczyła czynnie w powstaniu warszawskim jako łączniczka Armii Krajowej, ps. Marianna. Po upadku powstania zamieszkała w Podkowie Leśnej, brała udział w akcji wywożenia i zabezpieczania zasobów muzealnych z płonącej Warszawy, którą kierował prof. Stanisław Lorentz.
Po wojnie była wykładowcą w warszawskich szkołach artystycznych: początkowo w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych, następnie w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej oraz w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej. Po uzyskaniu stopnia docenta przejęła kierownictwo katedry Archeologii Śródziemnomorskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim. Pracowała również w Muzeum Narodowym w Warszawie, kolejno jako: asystent, adiunkt, kustosz i kurator Zbiorów (później Galerii) Sztuki Starożytnej. Ponadto była komisarzem licznych wystaw sztuki antycznej w stołecznym Muzeum Narodowym. Uczestniczyła w powojennych wykopaliskowych pracach badawczych na Krymie (Mirmeki i Kalos Limen), kilkakrotnie wyjeżdżała do Egiptu, by zapoznawać się z efektami polskich prac archeologicznych w Aleksandrii, kierowała polską ekspedycją wykopaliskową w Palmyrze.
Jest autorką licznych publikacji z zakresu sztuki starożytnej Grecji (w tym 4-tomowej Historii starożytnej sztuki greckiej oraz pierwszego polskiego całościowego opracowania tematu Lampki starożytne oraz dotyczących malarstwa wazowego. Jej dorobek naukowy obejmuje kilkadziesiąt prac z dziedziny historii sztuki i muzealnictwa (także w czasopismach, między innymi „Meander”, „Archeologia”, „Biuletyn Historii Sztuki”, „Rocznik Historii Sztuki”) oraz materiały popularnonaukowe. Jako archeolog była autorką skryptu dla studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego, zapoczątkowała i przygotowała pierwszą rodzimą publikację encyklopedyczną dotyczącą starożytności. Współpracowała również z zagranicznymi wydawnictwami encyklopedycznymi. Przez kilka kadencji przewodniczyła Radzie Naukowej Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej PAN w Warszawie. Członek wielu krajowych i zagranicznych gremiów naukowych, w tym Niemieckiego Instytutu Archeologii (DAI). Odznaczona między innymi Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Warszawskim Krzyżem Powstańczym, Londyńskim Medalem Wojska i Krzyżem Armii Krajowej.
Pochowana na cmentarzu Powązkowskim (kwatera N-4-9).
wybrane prace:
1936 - Wazy greckie w Muzeum im. E. Majewskiego w Warszawie
1955 - Lampki starożytne
1958 - Mała encyklopedia kultury świata antycznego
1960-1994 - Corpus Vasorum Antiquorum – 6 tomów polskich
1966 - Greckie malarstwo wazowe
1970 – Sztuka grecka V wieku p.n.e.
1974 - Sztuka grecka IV wieku p.n.e.
1977 - Archeologia Grecji skrypt dla studentów UJ
1980 – Sztuka hellenistyczna
1989 – Sztuka grecka archaiczna
kalendarium
1928 - ukończyła Gimnazjum im. Cecylii Plater-Zyberk
1930-1934 – studiowała archeologię i historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim
1934 – asystentka, następnie współpracownica prof. Kazimierza Michałowskiego na UW
1936-1961 – pracowała w Muzeum Narodowym w Warszawie
1939 VI 13 – uzyskała doktorat w Warszawie na podstawie rozprawy Lampy starożytne w zbiorach warszawskich
1937-1938 - studia uzupełniające we Francuskiej Szkole Archeologicznej w Atenach
1940 VI – aresztowana przez Gestapo, zwolniona po interwencji Muzeum Narodowego
1946-1948 – wykładowca w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych
1947 X 15 – odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi
1950-1951 – wykładowca w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej
1951-1952 – wykładowca w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej
1954 – uzyskała stopień docenta
1954-1978 – kierownik Katedry Archeologii Śródziemnomorskiej na UJ
1955 I 19 – odznaczona Medalem 10-lecia Polski Ludowej
1956-1959 – prowadziła wykopaliska na Krymie
1957 XII - otrzymała tytuł profesora nadzwyczajnego
1967 – kierowała polską ekspedycją wykopaliskową w Palmyrze
1974 – odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski
1978 – przeniosła się do Warszawy
1982 – otrzymała tytuł profesora zwyczajnego
1985 – otrzymała Krzyż Armii Krajowej
źródła:
Wielka encyklopedia PWN, Warszawa 2001
Nowa encyklopedia powszechna PWN, Warszawa 2004
Śliwa J., Starożytny Egipt oczami Polaków. Słownik biograficzny egiptologów, archeologów i badaczy pokrewnych dziedzin, podróżników i kolekcjonerów oraz literatów i malarzy zafascynowanych przeszłością i teraźniejszością Egiptu, Kraków 2019
Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego - Nasi mistrzowie [dostęp 2021-11-03]
Lista Pamięci - In memoriam - Uniwersytet Jagielloński [dostęp 2021-11-03]