Ludomir Ludwik Dominik Benedyktowicz
Ludwik Nałęcz
(5 sierpnia 1844 Świniary koło Siedlec – 1 grudnia 1926 Lwów)
malarz, krytyk, poeta
rodzina
z ziemiańskiej rodziny szlacheckiej, syn Piotra, leśnika, i Marii z domu Ruszczewskiej
poślubił Marię Skalską, mieli sześcioro dzieci, tylko czworo przeżyło
biogram
Rozpoczął naukę zawodu leśnika w Zakładzie Praktyk Leśnych w Feliksowie koło Broku, pod kierunkiem Wojciecha Bogumiła Jastrzębowskiego, byłego profesora marymonckiego Instytutu Agronomicznego.
Po wybuchu powstania styczniowego wraz z kolegami czynnie włączył się do powstania, walczył pod Czyżewem, Mężeninem, Ostrowiem i Feliksowem, w oddziale "Celnych Strzelców", którymi dowodził Władysław „Wirion” Wilkoszewski. Podczas jednej z akcji jego patrol wpadł w zasadzkę Kozaków, ciężko ranny padł na ziemię wraz z zabitym koniem (kula strzaskała mu lewe ramię), a Kozak odciął mu szablą prawą dłoń, by więcej nie podnosił ręki przeciwko carowi. Chłopi znieśli rannego z pola bitwy do pani Nepomuceny Sarnowiczowej, właścicielki majątku, na terenie którego rozegrała się bitwa, ta zorganizowała transport do Ostrowi Mazowieckiej, gdzie na plebanii amputowano mu lewe ramię i opatrzono kikut prawej ręki. Leczono go w Kaczkowie koło Ostrowi, tu też usypano mu mogiłę i rozpuszczono informację, że zginął w walce z kozakami.
Odniesione rany uniemożliwiły mu pracę w zawodzie leśnika, postanowił poświęcić się malarstwu. Skonstruował na prawe przedramię obręcz, w której mocował pędzel, piórko czy węgiel wsuwane ustami. Jego pierwszym nauczycielem był W. Gerson, w warszawskiej szkole rysunku poznał wówczas M. Gierymskiego i A. Chmielowskiego.
Zagrożony aresztowaniem otrzymał stypendium „Zachęty”, ufundowane przez grono patriotycznych ziemian, i wraz z M. Gierymskim wyjechał na dalsze studia do Monachium. Tu poznał Brandta, Siemiradzkiego, Chełmońskiego, Soldenhoffa i Kurelliego. Pomimo kalectwa zyskał wśród profesorów Akademii Monachijskiej opinię świetnego rysownika.
Po powrocie do kraju, na podstawie donosu oskarżony o antycarską agitację, został aresztowany i osadzony w Cytadeli. Zwolniony z powodu braku dowodów winy opuścił zabór rosyjski i zamieszkał przy ul. Mikołajskiej w Krakowie. Kontynuował naukę u J. Matejki, następnie otworzył własną pracownię malarską. Zdobył uznaną pozycję artystyczną, był zapraszany do okolicznych dworów ziemiańskich, w trakcie jednego z takich wyjazdów poznał swą przyszłą żonę, Marię ze Skalskich. Oprócz malowania dużo pisał: poezja, proza, pieśni.
Miedzy innymi był autorem „Marszu sokołów”:
Hej, bracia Sokoły, zanućmy w pochodzie,
Niech pieśnią rozlega się echo,
Gdy głos nasz obudzi chęć czynu w narodzie,
Ojczyźnie zadźwięczy pociechą.
Więc śmiało, pierś naprzód, niech śpiewa, kto żyw,
Na sławę tej ziemi, tych lasów i niw.
W sokolim pochodzie przez sioła i grody,
Po starym w nich goszcząc zwyczaju,
Wyrosłe z serc ziarna braterstwa i zgody
Na skrzydłach rozniesiem po kraju.
I w bujne nam plony wyrośnie ten siew,
Во każdy nam bratem, w kim polska wre krew.
Dużo czasu zajmowały mu szachy, druga pasja po malarstwie, był zasłużonym działaczem szachowym.
Jego obrazy to głównie studia pejzażu polskiego o wschodzie i zachodzie słońca (Przy śpiewie słowika, Zacisze leśne, Poranek na wsi, Wieczór na wsi), obrazy religijne (Chrystus na krzyżu), sceny rodzajowe, portrety oraz obrazy o motywach z powstania styczniowego. Posługiwał się technika olejną, akwarelą, gwaszem, uprawiał także rysunek. Swoje obrazy wystawiał między innymi w TPSP w Krakowie i w Warszawie. Jego siedem rysunków, w tym 6 pejzaży i portret córki, posiada Muzeum Narodowe w Krakowie.
Przed I Wojną Światową, po śmierci żony, przeniósł się do Lwowa, gdzie zamieszkał w Domu Opieki nad Weteranami Powstania Styczniowego.
Pochowany na Cmentarzu Rakowickim (kwatera Ra, grobowiec Weteranów).
Jego imię nadano ulicy w VII dzielnicy Zwierzyniec, gdzie idąc w stronę kopca Kościuszki łączy ona ul. Księcia Józefa z ul. Jacka Malczewskiego.
wybrane utwory:
1896 - Być albo nie być wydane pod pseudonimem Ludwik Nałęcz
1902 - Stanisław Witkiewicz jako krytyk
1903 – zbiór wierszy Zbudź się narodzie! Garść rymów nie do zabawy
1905 – Rodowód secesji w malarstwie i rzeźbie
1911 – poemat Zaklęte jezioro
1913 IV - list otwarty w obronie J. Matejki W imię prawdy
1913 - Na odlocie. W 50-tą rocznicę powstania styczniowego
1923 - W górę serca i czoła! W 60-tą rocznicę powstania styczniowego
niektóre obrazy:
1879 - Pejzaż wiejski
1879 - Zagroda podkrakowska z kwitnącym drzewem
około 1879 - Portret syna Tadeusza
1886 - Pejzaż
1918 - Pejzaż leśny
kalendarium
1861 – rozpoczął studia w Feliksowie
1863 III 14 – brał udział w konnym patrolu powstańczym
1868–1872 – studiował w Monachium
1873 - odwiedził kościół w Broku, za co władze carskie oskarżyły go o agitację i buntowanie chłopów
1876 – zamieszkał w Krakowie
1876 – poślubił Marię ze Skalskich
1893 I - uczestniczył w pracach nad powołaniem Krakowskiego Klubu Szachistów, obok między innymi Hieronima Czarnowskiego, i objął na rok funkcję pierwszego prezesa
1895 - został prezesem honorowym Krakowskiego Klubu Szachistów
1912 – zamieszkał we Lwowie
1918 – przestał malować
1925 – nadano mu godność członka honorowego lwowskiego klubu szachowego "Hetmana"
1986 – jego imieniem nazwano ulicę w dzielnicy Zwierzyniec
1987 – zaczęto przyznawać w Siedlcach Nagrodę im. Ludomira Benedyktowicza, zwaną "regionalnym Oskarem". Otrzymują ją osoby i instytucje zaangażowane w promocję Podlasia i Mazowsza
źródła:
Teresa Stanisławska-Adamczewska, Jan Adamczewski, Kraków, ulica imienia …, Kraków 2000
Wielka encyklopedia malarstwa polskiego, Wydawnictwo Kluszczyński, Kraków 2011
Helena d'Abancourt, Ludomir Benedyktowicz, w: Polski Słownik Biograficzny, tom I, Kraków 1935
Tadeusz Wolsza, Arcymistrzowie, mistrzowie, amatorzy... Słownik biograficzny szachistów polskich, tom V, Warszawa 2007