Jan Alojzy Baumgart
(3 marca 1904 Wudzynek, Pomorze – 17 sierpnia 1989 Kraków)
bibliotekarz, bibliograf, publicysta
rodzina
jego ojciec posiadał gospodarstwo rolne
biogram
W Wudzynku uczęszczał do szkoły czteroletniej, w Chełmnie ukończył Państwowe Gimnazjum Klasyczne, należał do filomackiego Towarzystwa Tomasza Zana. Studiował na Uniwersytecie Poznańskim uzyskując tytuł magistra filozofii w zakresie historii i języka niemieckiego. W trakcie studiów wstąpił do Korporacji Akademickiej Baltia, przez aklamację został wybrany Prezesem Baltii, był delegatem na VII Zjazd Polskich Korporacji Akademickich, przygotował uroczystości pięciolecia jej istnienia, współorganizował niezliczoną ilość różnych spotkań, pisał referaty.
Po ukończeniu studiów rozpoczął pracę jako archiwista w Archiwum Państwowym w Bydgoszczy, następnie pracował jako nauczyciel w gimnazjach w Grodzisku, Koźminie oraz w Seminarium Nauczycielskim w Tucholi. Rozpoczął pracę w Bibliotece Uniwersytetu Poznańskiego, później zaś w Bibliotece Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Jako bibliotekarz naukowy recenzował publikacje niemieckojęzyczne z zakresu bibliotekarstwa umieszczane w „Przeglądzie Bibliotecznym”.
Brał udział w kampanii wrześniowej w 70. pułku piechoty, wkrótce po powrocie do Biblioteki Uniwersyteckiej, trafił do obozu przesiedleńczego na Głównej. Za odmowę podpisania volkslisty został wysiedlony z Poznania do Generalnego Gubernatorstwa i osiedlił się w Krakowie. Kilka lat pracował w zorganizowanej w gmachu BJ Staatsbibliothek w czytelni głównej i w pionie informacji bibliograficznej, umożliwiał Polakom działającym w podziemnej Państwowej Szkole Technicznej Górniczo–Hutniczo-Mierniczej korzystanie z ocalałych resztek zbiorów Akademii Górniczej.
Został aresztowany i więziony w obozie w Płaszowie, po trzech miesiącach ciężkich prac fizycznych powrócił do Biblioteki Jagiellońskiej. Tuż przed zakończeniem wojny powrócił do Poznania, aby reaktywować funkcjonowanie Biblioteki Uniwersyteckiej. Nadzorował remont budynku, sprawował pieczę nad uporządkowaniem zbiorów, szkolił nowych pracowników. Dzięki jego staraniom odbudowano również i udostępniono Bibliotekę Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Aktywnie działał w Kole Poznańskiego Związku Bibliotekarzy Polskich. Prezentował tam referaty dotyczące losów księgozbiorów bibliotek wielkopolskich w latach okupacji. Uczestniczył również w Zebraniach Delegatów Kół Związku Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich. W tym też czasie dał się poznać jako wybitny bibliograf historii polskiej. Opublikował w formie skryptu Naukę o bibliografii. Recenzował „Przewodnik Bibliograficzny”. Na Konferencji Towarzystw Naukowych w Krakowie wygłosił referat „Polska bibliografia historyczna”.
Po powrocie do Krakowa został kierownikiem Działu Udostępniania Zbiorów, uporządkował magazyny w których zalegały książki przeniesione z Kolegium Większego i Kolegium Nowodworskiego przy ul. św. Anny, księgozbiory Biblioteki Polskiej Akademii Umiejętności, Biblioteki Akademii Górniczo-Hutniczej, Centralnej Biblioteki Pedagogicznej, księgozbiór Czytelni Głównej UJ oraz książki z prywatnych kolekcji profesorskich. Otrzymał nominację na stanowisko dyrektora, po objęciu stanowiska opracował projekt rozbudowy biblioteki zrealizowany jako wkład w przygotowaniu do jubileuszu 600-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego. Za jego dyrekcji rozbudowano oddziały zbiorów specjalnych, zorganizował i kierował Międzywydziałowym Studium Bibliotekoznawstwa UJ, przyczynił się do utworzenia Zakładu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Instytutu Filologii Polskiej UJ, gdzie już jako emerytowany profesor prowadził wykłady. Uczestniczył w komisjach egzaminacyjnych (podczas egzaminów dla kandydatów do państwowej służby bibliotecznej, egzaminów praktyk międzybibliotecznych oraz egzaminów dla bibliotekarzy dyplomowanych).
Po wojnie, jeszcze w latach 40., wykładał bibliografię i bibliotekarstwo na kursach bibliotekarskich w Poznaniu, Krakowie i Wrocławiu. Prowadził wykłady z bibliografii na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Poznańskiego oraz na Ogólnopolskim Kursie Bibliotekarskim Dokształcającym (obok takich specjalistów jak profesor Aleksander Birkenmajer czy Aleksander Gieysztor). Wizytował biblioteki uczelniane, sporządzał sprawozdania z ich funkcjonowania, organizacji oraz kwalifikacji pracowników, proponował reformy odpowiadające nowym wyzwaniom. Brał udział wKomisji Bibliotekarsko-Księgoznawczej Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, w Komisji Bibliotekoznawczej Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego, w Komisji Bibliotekarsko-Bibliograficznej Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, w Komisji ds. Bibliotek Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego oraz w Państwowej Komisji Egzaminacyjnej dla Bibliotekarzy Dyplomowanych przy Ministrze Oświaty i Szkolnictwa Wyższego. Jako społecznik zaangażował się w prace mające na celu transformację Związku Bibliotekarzy Polskich w Związek Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich, a następnie w Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, gdzie piastował również funkcję przewodniczącego. Reprezentował Stowarzyszenie na forum międzynarodowym, uczestnicząc w spotkaniach International Federation of Library Association (IFLA) w Toronto, Frankfurcie nad Menem, Kopenhadze, Moskwie, Budapeszcie oraz Grenoble.
Był współredaktorem 18 tomów bieżącej „Bibliografii historii Polski”, członkiem komitetu redakcyjnego „Przeglądu Bibliotecznego”. Opublikował 230 prac, głównie z zakresu bibliotekoznawstwa (wybór Bibliotekarstwo, biblioteki, bibliotekarze).
Za swoją ogromną pracę, zaangażowanie i odpowiedzialność w wykonywaniu zadań był wielokrotnie odznaczany i wyróżniany. Otrzymał między innymi nagrodę Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego 2. stopnia, nagrodę Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Technicznego 2. stopnia, nagrodę Ministra Kultury i nagrodę Ministra Kultury i Sztuki, Krzyż Kawalerski Odrodzenia Polski, Brązowy Medal za Zasługi dla Obronności Kraju, Zasłużony Działacz Kultury, Medal Komisji Edukacji Narodowej, Nagrodę 1. stopnia im. Heleny Radlińskiej oraz Honorowe Członkostwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
Pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera XXVa, rząd 16, grób 6).
wybrane prace:
1939 - Historia i zawartość archiwum książąt Sułkowskich w Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk
1946 - Los bibliotek wielkopolskich w latach 1939-1945
1960 - Karol Estreicher jako dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej
1983 – wybór Bibliotekarstwo, biblioteki, bibliotekarze
kalendarium
1918–1920 – należał do filomackiego Towarzystwa Tomasza Zana w Chełmnie
1922-1928 - studiował na uniwersytecie w Poznaniu
1926 XI 5 – został wybrany Prezesem Baltii
1926-1927 – prezes Baltii
1927 - został Prezesem Koła Historyków UP
1928 – uzyskał tytuł magistra
1931 XII 1 – rozpoczął pracę w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu
1932 - otrzymał dyplom nauczyciela szkół średnich w zakresie historii i języka niemieckiego
1937 – objął funkcję kierownika Biblioteki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
1941 – wysiedlony z Poznania do Generalnego Gubernatorstwa
1941–1945 - pracował w zorganizowanej w gmachu BJ Staatsbibliothek
1944 - więziony w obozie w Płaszowie
1945 - uzyskał na Uniwersytecie Poznańskim stopień doktora z historii i bibliologii
1945–1947 - przebywał w Poznaniu, aktywnie działał w Kole Poznańskiego Związku Bibliotekarzy Polskich
1948 I 2 – ponownie znalazł się w Krakowie, obejmując w Bibliotece Jagiellońskiej funkcję zastępcy dyrektora
1948–1955 – kierował Działem Udostępniania Zbiorów
1949-1951 – wykładał bibliotekarstwo na Wydziale Społeczno-Oświatowym Wyższej Szkoły Nauk Społecznych
1951-1953 – na Wydziale Filologicznym i Historycznym UJ prezentował naukę o książce
1953–1968 – współredaktor 18 tomów bieżącej Bibliografii historii Polski
1953-1974 – wizytował biblioteki uczelniane
1954–1967 - przewodniczący krakowskiego oddziału Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich
1955 IX 1–1974 – pełnił funkcję dyrektora BJ
1955–1970 – członek komitetu redakcyjnego „Przeglądu Bibliotecznego”
1957 – zdobył tytuł docenta
1961–1963 – przeprowadził rozbudowę Biblioteki
1963 – został odznaczony dyplomem Białego Kruka
1966-1969 – pełnił funkcję przewodniczącego Zarządu Głównego Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich
1972 – został profesorem nadzwyczajnym UJ
źródła:
bibliotekarzlubuski.pl [dostęp 25 czerwiec 2022]
Kto jest kim w Polsce 1989. Informator biograficzny. Warszawa 1989
Słownik bibliotekarzy wielkopolskich 1918-2000, Red. F. Łozowski, Poznań 2001