Józef Bau
(18 czerwca 1920 Kraków – 26 maja 2002 Tel Awiw, Izrael)
poeta, prozaik, malarz, grafik i fotograf
rodzina
pochodził z rodziny żydowskiej
syn Abrahama (Adolfa) (1877 Siedliska – 1943 Płaszów) i Cyli (Cypra, Cecylia) z domu Diamand (1897 Stanisławów – 1945 Bergen Belsen), mieszkali przy ul. Kremerowskiej 10, prowadzili przy ul. Szewskiej 16 sklep z kapeluszami
brat: Marcel (1923-?), wyemigrował do Stanów Zjednoczonych; Ignacy (1930-1943 Kraków)
14 lutego 1946 oficjalnie poślubił Rebekę Tannenbaum, miał dwie córki: Clilę i Hadasę
biogram
Edukację rozpoczął w szkole św. Barbary. Już od najmłodszych lat przejawiał talent artystyczny: rysował, budował scenografie do przedstawień szkolnych. Jako jedenastolatek otrzymał nagrodę w konkursie poetyckim. Naukę kontynuował w Prywatnym Gimnazjum Koedukacyjnym im. dr. Chaima Hilfsteina przy ul. Brzozowej na krakowskim Kazimierzu. Po maturze rozpoczął studia plastyczne w Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych w Krakowie. Jako specjalizację wybrał poligrafię, w ramach prowadzonych tam zajęć nauczył się szwabachy. Naukę przerwał w grudniu 1939 roku, kiedy gubernator dystryktu krakowskiego nakazał usunąć uczniów i studentów żydowskich ze szkół publicznych. Naukę kontynuował w czasie tajnych zajęć prowadzonych przez prof. Witolda Chomicza. Musiał opuścić Kraków ze względu na rozporządzenie Hansa Franka o uczynieniu z Krakowa „miasta wolnego od Żydów”. Ponieważ Józefowi i Marcelemu nie udało się uzyskać zgody na pozostanie w mieście (kenkarty), bracia wyjechali do pobliskiej wsi Olsza. Po utworzeniu krakowskiego getta nielegalnie przedostali się na jego teren i dołączyli do reszty rodziny. Zamieszkali w budynku przy placu Zgody 1. Przebywanie w getcie bez dokumentów oznaczało dla nich brak przydziałów żywności, ale także pozbawiało ich możliwości zatrudnienia i groziło wywózką do obozu zagłady w Bełżcu. Po pewnym czasie zajął się rysowaniem wizytówek. W tym czasie policja żydowska poszukiwała rysownika dla potrzeb urzędów niemieckich. Zaczął pracować jako kreślarz, rysując i pisząc gotykiem wizytówki, szyldy dla urzędów, opisy akt, teczek biurowych. Otrzymał kenkartę, jednak nigdy nie uzyskał blauschein, która zapewniałaby mu pobyt w getcie. Był członkiem Żydowskiej Organizacji Bojowej, dla członków której przygotowywał fałszywe pieczątki i inne dokumenty. Na polecenie Wilhelma Kunde sporządził plan getta. Po naniesieniu ostatnich poprawek na plan został wyprowadzony z biura Żydowskiej Samopomocy Społecznej na dziedziniec fabryki Optima, gdzie gromadzono ludzi przeznaczonych do wysiedlenia. Został uratowany dzięki interwencji matki u komisarza getta Dawida Guttera. Trafił do obozu w Płaszowie, gdzie pracował jako kreślarz planów w biurze budowy obozu. W płaszowskim obozie Józef Bau poznał swoją przyszłą żonę – Rebekę z Tennenbaumów, z którą wziął potajemny ślub, upamiętniony w filmie Lista Schindlera. Z obozu w Płaszowie przeniesiono go do Groß-Rosen. Dzięki wpisowi na listę Schindlera został przewieziony do obozu w Brněncu (KZ-Außenlager Brünnlitz) na Morawach, gdzie wraz z innymi zatrudnionymi w fabryce doczekał wyzwolenia. Podczas wojny zginęła prawie cała jego najbliższa rodzina: brat Ignaś w getcie, ojciec Abraham w Płaszowie, a matka Cyla w Bergen-Belsen.
Po wojnie małżonkowie odnaleźli się w Czechach, w Opawie, wrócili do Krakowa. Kontynuował przerwane studia w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Krakowie. Po połączeniu tej uczelni z Akademią Sztuk Pięknych studiował między innymi u Tadeusza Kantora. Podczas studiów pracował dla trzech gazet jako grafik i ilustrator: „Przekrój”, „Żołnierz Polski” i „Szpilki”. Po ukończeniu studiów przez Józefa, rodzina Bau wyemigrowała do Izraela
Pracował jako grafik w Brandwein Institute w Hajfie oraz dla rządu izraelskiego. Otworzył własne studio w Tel Awiwie. Zaprojektował tytuły prawie wszystkich filmów izraelskich lat 60. i 70. XX wieku. Jego osiągnięciem jest zapoczątkowanie filmów animowanych w Izraelu, za co w miejscowej prasie często go określano mianem izraelskiego Walta Disneya.
Był członkiem Stowarzyszenia Izraelskich Malarzy i Rzeźbiarzy, Stowarzyszenia Reżyserów Filmowych i Telewizyjnych oraz Związku Autorów Piszących Po Polsku w Izraelu. W jego studio znajduje się obecnie muzeum. Jest tam także małe kino, w którym pokazywał swoje filmy.
W postać Josefa Baua w filmie Lista Schindlera wcielił się izraelski aktor Rami Heuberger. Pojawił się także w scenie końcowej, podczas kładzenia kamieni na grobie Schindlera.
wybrane prace:
1949 - Cień przechodnia
1971 - Zimne pozdrowienie
1976 - Okrągły trójkąt
1982 - Czas zbezczeszczenia
1987 - Przymierze słów
kalendarium
1937 – jako poeta debiutował w krakowskim „Nowym Dzienniku”
1938 - podjął studia w Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych w Krakowie
1940 - został relegowany z uczelni ze względu na swoje żydowskie pochodzenie
1940 – III 1941 – naukę kontynuował w czasie tajnych zajęć prowadzonych przez prof. Witolda Chomicza
1941 III – wraz z bratem Marcelem nielegalnie przedostali się na teren getta i dołączyli do reszty rodziny
1943 III – trafił wraz z rodziną do obozu w Płaszowie
1944 X – trafił do obozu na Morawach
1945 V – doczekał wyzwolenia
1946 - wrócił do nauki w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Krakowie
1950 III - wraz z żoną i córką wyemigrował do Izraela
1956 - otworzył własne studio w Tel Awiwie
2002 - studio filmowe zostało przekształcone w Muzeum Josefa Baua w Tel Awiwie
2012 – Muzeum Historyczne Miasta Krakowa zorganizowało wystawę Ludzie z Listy Schindlera: Józef Bau
źródła:
Bau J., Czas zbezczeszczenia. Wspomnienia z czasów drugiej wojny światowej, Kraków 2006
Lesław Marian Bartelski: Polscy pisarze współcześni, 1939-1991: Leksykon. Warszawa 1995
Józef Bau (josephbau.com) [dostęp: 14.02.2023]
Bednarek M., Gawron E., Jeżowski G., Zbroja B., Zimmerer K., Kraków czas okupacji 1939-1945, Kraków 2010
Księga adresowa miasta Krakowa i województwa krakowskiego z informatorem m. st. Warszawy, wojew. kieleckiego i śląskiego. Rocznik 1933/1934, [online] https://sbc.org.pl/dlibra/publication/603420/edition/567644/content, [dostęp: 14.02.2023]