Józef Baran
(12, 13 lub 17 stycznia 1947 Borzęcin - )
poeta, dziennikarz
rodzina
z rodziny rolniczej
syn Stanisława i Stefanii z domu Bach
ma dwoje rodzeństwa
biogram
Uczęszczał do liceum w Radłowie, potem do szkoły górniczej w Jaworznie, ukończył technikum górnicze w Wałbrzychu i pracował jako górnik w kopalni. Ukończył Studium Nauczycielskie, wyjechał do Grzechyni koło Makowa, gdzie pracował jako polonista w tamtejszej szkole podstawowej, przeniósł się do szkoły w podtarnowskich Olszynach, a następnie do Skawiny. Studiował filologię polską w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie i ukończył je z wynikiem dobrym broniąc pracę na temat erotyki w twórczości poetyckiej Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Po studiach pracował jako dziennikarz w „Wieściach”. Później pisał dla „Gazety Krakowskiej”, „Dziennika Polskiego” i czasopisma kulturalnego „Sycyna”. Autor wielu reportaży, wywiadów, artykułów publicystycznych z pogranicza kultury drukowanych także w nowojorskim „Nowym Dzienniku”.
Jego poetycki talent odkrył Artur Sandauer, który napisał o nim, że trafia „swoją liryką prosto do ludzkich serc”. Publikował wiersze we wszystkich ważniejszych pismach, od „Tygodnika Powszechnego” począwszy, poprzez „Kulturę” warszawską i paryską, „Poezję”, „Literaturę”, nowojorski „Przegląd Polski”, aż po londyńską "Rzeczpospolitą Kulturalną".
Swój zawód traktuje jak powołanie. Pisze, aby podzielić się z czytelnikami swymi emocjami. Inspiruje go życie, które rodzi się na naszych oczach. Wierzy w natchnienie poetyckie. Wtedy coś bardzo mocno odczuwa. Te emocje stara się szybko przelać na papier, a niekiedy nosi je w sobie nieco dłużej. Po czasie dają o sobie znać i tak powstaje wiersz. Odbył wiele podróży po różnych kontynentach: był dwukrotnie w Stanach Zjednoczonych, a także w Australii, Afryce, Azji i opisał swoje podróże między innymi w dziennikach "Koncert dla nosorożca", w "Przystanku Marzenie" a także w wielu wierszach publikowanych w różnych tomikach.
Jego wiersze zainspirowały wielu piosenkarzy i kompozytorów, między innymi "Stare Dobre Małżeństwo", “Grupę pod Budą”, Elżbietę Adamiak, Hannę Banaszak, Krzysztofa Myszkowskiego, Mirosława Czyżykiewicza, Olę Mauer i Andrzeja Zaryckiego. Zostały przełożone na 20 języków, między innymi na angielski, niemiecki, galijski, hebrajski, hiszpański, szwedzki, arabski, węgierski. Osobne tomiki jego wierszy ukazały się w przekładach w Rosji i w USA. O jego twórczości pisali w swoich książkach między innymi Artur Sandauer, Jerzy Kwiatkowski, Janusz Drzewucki, Stanislaw Stabro, Bolesław Faron, Julian Kornhauser czy Elżbieta Mikoś.
Mieszka w Krakowie.
Ile to już lat czytuję u boku Józefa jego wiersze zawsze tłumnie zgromadzonym wielbicielom poezji?!
Często wydaje mi się, że są to moje słowa, że podobnie przeżywamy świat, sens istnienia, przemijania. Poeta umie kilkoma słowami boleśnie dotknąć Ziemi i sięgnąć gwiazd, w kropli zobaczyć Wszechświat, a w borzęckim sadzie odkryć prawdziwe szczęście. Dostrzega fakty, zjawiska, istoty, rzeczy, które innym umykają, które dla innych nie są godne zauważenia. I co też dla mnie, istotne dotyka wielu ważnych spraw sercem. Wspaniały obserwator i psycholog, potrafi najzwyklejsze codzienne zdarzenia, zasłyszane rozmowy, a przede wszystkim osobiste przeżycia, włącznie z tymi najbardziej bolesnymi, szpitalnymi, przemienić w czystą poezję. Taki jest również w znakomitych „dziennikach z przełomu wieków”, które gorąco polecam!
Anna Dymna
Jest wyrafinowanym poetą, który łączy tradycyjne polskie wartości z nowoczesną formą.
Czesław Miłosz
Zaskakująco nowe tematy. Otwarcie na świat, który jest „planetarną wioską” (…) ale ciągle ta sama czułość, liryczna sugestywność, osobiste zabarwienie”.
Julian Kornhauser, „Kwartalnik Artystyczny”
Naprawdę, nie wie Pan, ile radości sprawił mi Pan tym swoim pięknym tomem. Jestem nim zachwycony. (…)
Ks. Jan Twardowski
Wiersze, które mi przesłałeś potwierdzają moje wrażenie z lektury poprzednich, że odzywasz się tylko wtedy, gdy masz coś do powiedzenia (…)
Sławomir Mrożek
wybrane prace:
1974 - Nasze najszczersze rozmowy: wiersze – Kraków, Wydawnictwo Literackie,
1976 - Dopóki jeszcze: wiersze – Warszawa, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza,
1977 - Na tyłach świata: wiersze – Kraków, Wydawnictwo Literackie,
1979 - W błysku zapałki: wiersze – Warszawa, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza,
1984 - Wiersze wybrane – Warszawa, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza,
1984 - Pędy i pęta: wiersze – Kraków, Wydawnictwo Literackie,
1986 - Autor! Autor!: rozmowy z ludźmi pióra i palety. – Warszawa, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza,
1988 - Skarga: wiersze – Szczecin, Glob,
1988, 1989 - Czułość: poezje – Kraków, Miniatura,
1990 - Wiersze wybrane – Kraków, Miniatura,
1992 - Śnił mi się Artur Sandauer: rozmowy i wspomnienia – Kraków, Centrum Kultury Żydowskiej Na Kazimierzu, Hereditas Polono – Judaica,
1992 - Pacierz Szwejka: wiersze – Kraków, Miniatura,
1994 - Mała kosmogonia: wiersze – Kraków, Miniatura,
1994 - 115 wierszy (wiersze z lat 1985–1993) – Tarnów, Comdruk,
1995 - Zielnik miłosny: wiersze – Oficyna Konfraterni Poetów, Kraków – Jawor
1996 - Zielnik miłosny: wiersze – wyd. II, Konfraterania Poetów
1997 - Epifania słoneczna: wiersze – Poznań, Arka,
1997 - Majowe zaklęcie: wiersze – Kraków, Wydawnictwo Baran i Suszczyński,
2000 - Pod zielonym drzewem życia: wiersze – seria Poeci Krakowa, Kraków, Śródmiejski Ośrodek Kultury w Krakowie,
2000 - W błysku (IN A FLASH): wiersze - New York, Kraków, Cross - Cultural Communications / Wydawnictwo Baran i Suszczyński ,
2001 - Dolina ludzi spokojnych (fotografie – Jakub Ciećkiewicz) – Tarnów, Biblos,
2001 - Dom z otwartymi ścianami – Warszawa, Nowy Świat,
2002 - Najdłuższa podróż – Warszawa, Nowy świat,
2003 - Spotkanie – Begegnung – Kraków, Oficyna Konfraterni Poetów (przekład na niemiecki Henryk Bereska)
2004 - A wody płyną i płyną – Toruń, Wyd. Adam Marszałek,
2005 - Koncert dla nosorożca – dziennik poety z przełomu wieków – Poznań, Zysk i S-ka,
2005 - Zielnik miłosny i inne liryki – Poznań,Zysk i S-ka,
2006 - Hymn poranny – Londyn, London Publishing Br@ndBook,
2006 - Tragarze wyobraźni – Rzeszów, Podkarpacki Instytut Książki i Marketingu,
2006 - Taniec z ziemia – Poznań, Zysk i S-ka,
2009 - Rondo. Wiersze z lat 2006-2009 – Poznań, Zysk i S-ka,
2010 - Podróże z tej i nie z tej ziemi – migawki z sześciu kontynentów: Europy, obu Ameryk, Australii, Azji i Afryki – Poznań, Zysk i S-ka,
2013 - Spadając patrzeć w gwiazdy – Poznań, Zysk i S-ka,
2014 - Borzęcin. Poezja i proza Józefa Barana – Gminna Biblioteka Publiczna w Borzęcinie,
2014 - Scenopis od wieczności – korespondencja ze Sławomirem Mrożkiem – Poznań, Zysk i S-ka,
2015 - Szczęście w czapce niewidce i 99 nowych wierszy – tom wierszy – Poznań, Zysk i S-ka,
2019 - Stan miłosny... przerywany – fragmenty dzienników, korespondencji, sylwetki pisarzy i wiersze – Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy,
2020 - W wieku odlotowym – Poznań, Zysk i S-ka,
2021 - Słoneczna ruleta. Wiersze przebrane z lat 1969–2020 – Warszawa, PIW,
Piosenki ze słowami Józefa Barana
Najlepsze lata – Atlantyda (muzyka Elżbieta Adamiak)
Prośba o nadzieję (muzyka Elżbieta Adamiak)
Szara piosenka (muzyka Elżbieta Adamiak)
Ballada majowa (muzyka Krzysztof Myszkowski)
Ballada o arenie cyrkowej (muzyka Krzysztof Myszkowski)
Niepokój (muzyka Krzysztof Myszkowski)
Spóźnione wyznanie (muzyka Roman Ziobro)
Ballada z gór (muzyka Krzysztof Myszkowski)
Ballada o poecie (muzyka Krzysztof Myszkowski)
Zwózka nieba (muzyka Krzysztof Myszkowski)
Przechyla się ku jesieni ziemia (muzyka Krzysztof Myszkowski)
Zapomniany grajek (muzyka Krzysztof Myszkowski)
Szara ballada (muzyka Krzysztof Myszkowski)
Ballada o dwóch braciach (muzyka Mirosław Czyżykiewicz)
Ballada na urodziny (muzyka Krzysztof Myszkowski)
Ballada powojowa (muzyka Krzysztof Myszkowski)
Piosenka o nadziei (muzyka Krzysztof Myszkowski)
Pastorałka bezdrożna (muzyka Krzysztof Myszkowski)
Marcowy swing (muzyka Ryszard Żarowski)
Piosenka zauroczonego (muzyka Krzysztof Myszkowski)
Ballada o listopadzie (muzyka Krzysztof Myszkowski)
Piosenka dla tych, którzy się rozstają (muzyka Arkadiusz Zawiliński)
Piosenka wyskokowa (muzyka Andrzej Zarycki)
Tka cię czasem Nevada (muzyka Andrzej Zarycki)
Ballada podjesienna (muzyka Andrzej Zarycki)
Ballada o arenie cyrkowej (muzyka Jakub Pawlak)
Taniec z ziemią (muzyka Jakub Pawlak)
Letni pastelowy zmierzch (muzyka Mariusz Massier)
kalendarium
1964 - ukończył technikum górnicze w Wałbrzychu
1968 - wyjechał do Grzechyni koło Makowa, gdzie pracował jako polonista w tamtejszej szkole podstawowej
1969 - przeniósł się do szkoły w podtarnowskich Olszynach
1969 – debiutował na łamach tygodnika „Życie Literackie”
1973 – przeniósł się do Skawiny
1975 – ukończył studia w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie
1975 - nagroda im. Andrzeja Bursy za najlepszy debiut poetycki za tom Nasze najszczersze rozmowy
1977 - nagroda im. Stanisława Piętaka za tom Dopóki jeszcze
1980 - nagroda Fundacji im. Kościelskich za zbiór W błysku zapałki
1984 - nagroda Funduszu Literatury za najlepszy tom roku (Pędy i pęta)
1989 - jego wiersze znalazły się w programach szkolnych
1991 - został stypendystą Svenska Institutet w Sztokholmie
1992 - otrzymał stypendium na wyjazd do Szwecji z Fundacji Wspierania Niezależnej Nauki i Kultury Polskiej w Paryżu
1992 – doroczna nagroda Wojewody Małopolskiego za całokształt
1996 - uhonorowanie dyplomem Mistrz Sztuki przez Fundację Kultury
1998-2002 - działał jako wiceprezes krakowskiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich
2000 - brał udział w spotkaniu 3 poetów polskich (Baran, Żurakowski, Lebioda) i 3 poetów amerykańskich (Kunitz, Stern, Taylor) w ONZ w Nowym Jorku
2001 - nagroda Krakowska Książka Miesiąca – luty 2001 – za książkę Dom z otwartymi ścianami
2001 - wyróżnienie Pen West w Los Angeles za dwujęzyczny tom wierszy J. Barana W błysku. In a Flash (tłum. J.A. Gregorek)
2001 X - reprezentował poezję polską na XXI Światowym Kongresie Poetów w Sydney. W kongresie wzięło udział około 150 autorów z Australii oraz z Austrii, Brazylii, Chin, Hiszpanii, Indii, Irlandii, Izraela, Kanady, Korei, Polski, Tajwanu, Turcji i USA
2002 - nagroda im. Władysława Orkana
2002 - Nagroda Miasta Krakowa
2002 - przeżył ciężką chorobę
2015 - Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
2021 - nagroda Orfeusz Czytelników 2021 – za tom wierszy W wieku odlotowym (Zysk i S-ka 2020)
2021 - nagroda Specjalna Krakowska Książka Miesiąca – za wybór wierszy Słoneczna ruleta (PIW 2021)
2023 – Nominacja do Orfeusza – Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego za tom wierszy Pokój i Wojna
źródła:
Jacek Olczyk, Życie literackie w Krakowie, Kraków 2016
Kozioł A., Krakowianie. Tom II, Kraków: Jagiellonia SA, 2003, s. 5-14
BARAN Józef (ur. 1947) (borzecin.pl)
https://mojapoezja.pl/przyjaciele/jozef-baran/ [dostęp 2021-0-12-03]
Józef BARAN – Stowarzyszenie Pisarzy Polskich (sppkrakow.pl)