Stanisław Barabasz
(7 maja 1857 Bochnia – 23 października 1949 Zakopane)
malarz, architekt, pedagog, pionier polskiego narciarstwa
rodzina
syn Grzegorza (1811–1880), urzędnik bocheńskich salin, powstaniec 1830/31, i Felicji z Cieszyńskich
brat: Wiktora, muzyk i działacz Towarzystwa Tatrzańskiego; Leonarda, malarz
dzieci: Lesław, chemik; Wanda Bratkowska, nauczycielka, która pracowała również w Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem
biogram
W młodych latach był dwukrotnie więziony przez władze austriackie za rzekomy udział w tajnych organizacjach politycznych, za drugim razem w związku ze sprawą Ludwika Waryńskiego.
Ukończył studia na wydziale architektury politechniki w Wiedniu, gdzie też kontynuował (w Kunstgewerbeschule) swe studia artystyczne rozpoczęte w Krakowie. Po studiach rozpoczął pracę jako nauczyciel rysunku w krakowskich szkołach zawodowych, a po przeniesieniu się do Zakopanego został tam dyrektorem Szkoły Przemysłu Drzewnego. Studiował i kolekcjonował sztukę ludową Podhala.
W swoich projektach mebli wprowadził podhalańskie motywy zdobnicze, oparte na wzorach ludowych. Do jego najważniejszych prac należą projekty dla katedry na Wawelu: srebrne lampy w kształcie orłów przy trumnie św. Stanisława, srebrna trumienka z relikwiami błogosławionego Wincentego Kadłubka wraz z lampą nad jego grobem, rama antepedium w kaplicy Zygmuntowskiej, kraty w skarbcu, cztery epitafia w Kościele Mariackim oraz jubileuszowa tablica z okazji 500-lecia UJ. Wykonywał również projekty dla krakowskich kościołów. Uprawiał także malarstwo akwarelowe (pozostawił około 1 000 prac), malowidła na szkle i talerzach majolikowych. Prace malarskie wystawiał w Krakowie, Warszawie i Zakopanem.
Był pionierem polskiego narciarstwa i taternictwa. Wraz z M. Karłowiczem i M. Zaruskim był współtwórcą Zakopiańskiego Oddziału Narciarzy (następnie Sekcja Narciarska Towarzystwa Tatrzańskiego) i jego pierwszym przewodniczącym, a później członkiem honorowym. Wydał kilka albumów – wzorników z własnymi pracami, publikował także na łamach „Kuriera Literacko-Naukowego", „Łowcy" i „Wierchów". Brał udział w pracy społecznej w Zakopanem, udzielał się w Towarzystwie Pomocy Naukowej, w Towarzystwie Muzeum Tatrzańskiego, w Towarzystwie "Sztuka Podhalańska", "Sokół", TOPR itd.
Jego prace, projekty i zbiory znajdują się w Muzeum Narodowym w Krakowie Oddział Czapskich, Bibliotece Ossolineum, Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem oraz w posiadaniu rodziny.
Pochowany na Cmentarzu Nowym (kwatera P1-A-6), Nowotarska 41, Zakopane.
wybrane prace:
1883 – Ogrójec przed kościołem św. Barbary
1884 – Kościół św. Barbary w Krakowie
1886 – Ambona w kościele Panny Marii w Krakowie
1894, 1897 – Ornament płaski na pomnikach krakowskich XV i XVI w.
1914 - Wspomnienia narciarza
1928–1932 - Sztuka ludowa na Podhalu cz. 1 – 4
1929 - Z przeżyć myśliwskich
1929 - Niedźwiedź w Tatrach
niektóre pejzaże:
Jaworzynka
Kosista
Czerwone Wierchy
kalendarium
1879 – uwięziony w związku ze sprawą Ludwika Waryńskiego
1883–1926 – wystawiał prace malarskie w Krakowie, Warszawie i Zakopanem
1883 - przy Muzeum Techniczno-Przemysłowym zorganizował szkołę Rysunków i Modelowania
1884–1901 - uczył rysunku w krakowskich szkołach zawodowych
1888 XII – zaczął używać nart własnego pomysłu podczas polowań w Cieklinie koło Jasła
1889 – rozpoczął produkcję nart
1891-1901 – profesor Państwowej Wyższej Szkoły Przemysłowej w Krakowie
1894 – pojawił się z nartami w Zakopanem dając początek zakopiańskiemu narciarstwu
1894 – wraz z Janem Fischerem odbył historyczną wyprawę narciarską do Czarnego Stawu Gąsienicowego
1900 – odbył podróż na paryską wystawę światową
1901 – osiedlił się w Zakopanem
1901–1922 – był dyrektorem Szkoły Przemysłu Drzewnego
1903 - wszedł z towarzyszami na nartach na Przełęcz pod Kondracką Kopą
1905 – wszedł na nartach na Kondracką Kopę i Małołączniak
1907 II 28 – był współtwórcą Zakopiańskiego Oddziału Narciarzy
1907–1910 – był pierwszym przewodniczącym Zakopiańskiego Oddziału Narciarzy
1909 – przyczynił się do powstania Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, wiceprezes
źródła:
Słownik biograficzny historii Polski, Ossolineum, Wrocław 2005
Legendy polskiego sportu, cz. 1: Białe szaleństwo, Aniela Tajner, fundacja „Gloria Victoribus”, 1991, str. 5–7
Wielka encyklopedia malarstwa polskiego, Wydawnictwo Kluszczyński, Kraków 2011
Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 24