Stanisław Marcin Badeni
(7 września 1850 Surochów – 12 października 1912 Radziechów)
prawnik i konserwatywny polityk galicyjski
rodzina
pochodził z rodziny Badenich
Stanisław Marcin Badeni
syn Władysława i Cecylii z Mierów
brat Kazimierza
brat Jadwigi, zaślubionej Stanisławowi Stadnickiemu, dziedzicowi dóbr Osmolic w Królestwie polskim
poślubił 4 sierpnia 1874 we Lwowie Cecylię Wodzicką z domu Mier (1856 III 29 Lwów – 1946 XII 25 Gumniska), dziedziczkę ogromnego majątku
dzieci:
Stanisław Henryk (1877 I 1 Radziechów – 1943 VII 28 Korczyna koło Krosna), żona Jadwiga Plater-Zyberk
Henryk (1884 IV 8 Lwów – 1943 I 20 Lwów)
Stefan Rafał Stanisław (1885 X 24 Radziechów – 1961 VIII 16 Dublin), żona Maria Michalina Wanda Jabłonowska (1891-1941)
biogram
Ukończył w Krakowie szkoły gimnazjalne oraz Wydział Prawny i Filozoficzny UJ uzyskując stopień doktora praw i doktora filozofii.
Był delegatem do galicyjskiego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, członkiem Rady Szkolnej Krajowej oraz prezesem Rady Powiatu w Kamionce Strumiłowej.
Został posłem na Sejm Krajowy, a także został powołany dożywotnio do austriackiej Izby Panów oraz do Trybunału Państwa, pełnił również funkcję marszałka krajowego Galicji. Jako poseł sejmowy z mniejszych posiadłości odznaczył się w ciągu dwóch kadencji znakomitą znajomością spraw ekonomicznych i finansowych Galicji (przez kilka lat wybierano go na generalnego referendarza budżetu) oraz doskonałą znajomością spraw oświaty. Znał doskonale język jidysz. Jego wniosek, postawiony w sejmie, przeniesienia znacznej części kosztów utrzymania szkół ludowych z włościan na obszary dworskie został przyjęty jednogłośnie. Prowadził politykę przychylną Rusinom, wyrażał zgodę na zakładanie gimnazjów z językiem ukraińskim, za jego pozwoleniem przeprowadzono ustawę o języku urzędowym polskim i ukraińskim w samorządzie krajowym.
Dzięki jego staraniom wojska austriackie zwróciły Wawel oraz zostały sprowadzone prochy J. Słowackiego.
kalendarium
1867 – ukończył Gimnazjum św. Anny
1883 – został posłem na Sejm Krajowy
1891 – został powołany dożywotnio do austriackiej Izby Panów
1893 – otrzymał komandorię papieskiego Orderu św. Grzegorza
1893 – kupił majątek Koropiec nad Dniestrem na Podolu
1894 – został powołany do Trybunału Stanu
1895-1901 i 1903-1912 – marszałek krajowy Galicji
1895 IX 24 – został honorowym obywatelem Rzeszowa
1897 VIII 6 – uczestniczył w pogrzebie Adama Asnyka
1898 VI 26 – dokonał aktu odsłonięcia pomnika Adama Mickiewicza w Rynku Głównym
1898 – odznaczony Wielką Wstęgą Orderu Leopolda
1899 – doprowadził wraz z J. Leo do przejęcia Wawelu z rąk wojsk austriackich
1901 – zrzekł się funkcji marszałka
1903 – powrócił na stanowisko marszałka
1909 – doprowadził do sprowadzenia na Wawel prochów J. Słowackiego
1910 VII 15 – wraz z Ignacym Paderewskim wziął udział w odsłonięciu Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie
1912 VI – zrezygnował z funkcji marszałka
źródła:
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl), wydanie z 05.12.2020
Leon Gustaw Dziubiński: Poczet prezydentów, wiceprezydentów i obywateli honorowych miasta Lwowa. Lwów: 1896, s. 23
Stanisław Starzyński: Badeni Stanisław Marcin hr. (1850—1912). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 1: s. 209-211
Stanisław hr. Badeni. „Kurjer Lwowski”. 473, s. 4, 14 października 1912
Kronika Krakowa, Warszawa 1996
Janina Bieniarzówna, Jan M. Małecki, Dzieje Krakowa, t. 3, Kraków 1979
Słownik biograficzny historii Polski, Ossolineum, Wrocław 2005