Andrzej Boryszewski

Andrzej Róża z Boryszewic

(około 1435 Borszowice koło Jędrzejowa – 20 IV 1510 Łowicz)

prymas Polski i Litwy, dyplomata, humanista

rodzina

           syn Mikołaja Róży Borzyszowskiego herbu Poraj, konfederata, kuchmistrza królewskiego, kasztelana małogoskiego i zawichostskiego, który otrzymawszy w dziale rodzinnym wieś Boryszowice koło Lublina, przybrał nazwisko Boryszewski.
Brak informacji o matce
młodszy brat Mikołaja i Janusza

biogram

           Po ukończeniu studiów w Krakowie otrzymał tytuł notariusza w sądzie duchownym w Gnieźnie. Dzięki poparciu arcybiskupa gnieźnieńskiego Jana Gruszczyńskiego udał się do Rzymu. Tam studiował prawo kanoniczne i teologię. Dzięki łaskawości Stolicy Apostolskiej otrzymał prowizję na kanonię gnieźnieńską, krakowską, włocławską i poznańską, które z czasem osiągnął.
           Arcybiskup Gruszczyński oskarżył go przed kapitułą metropolitalną o zaciągnięcie znacznego długu, ale nie wiadomo jakie tego poniósł konsekwencje.
           Dzięki karierze dworskiej otrzymał probostwo skalbmierskie. Zaskarbiwszy sobie uznanie u papieża Sykstusa IV, został mianowany generalnym kolektorem świętopietrza i nuncjuszem apostolskim w Polsce. Nie utrzymał się na tym stanowisku zbyt długo, a to z powodu samowolnego szafowania groszem papieskim.
           Przebywając w Rzymie uzyskał godność arcybiskupa lwowskiego. Okazało się jednak, że arcybiskup Lwowa Jan Strzelecki Wątróbka żyje i Andrzej Boryszewski otrzymał tytuł koadiutora i arcybiskupa tytularnego. Z powodu długu zaciągniętego w Rzymie (zaciągnął pożyczkę w wysokości 132 dukatów u rzymskich kupców) został ekskomunikowany. Nie wiadomo, kiedy uwolnił się od kary.
           Przez zatargi z prymasem Zbigniewem Oleśnickim został wyjęty spod jurysdykcji prymasa, a oddany pod jurysdykcję papieską. Ściągnął na siebie kolejną klątwę i interdykt Stolicy Apostolskiej. Prawdopodobną przyczyną cenzur kościelnych były zaciągnięte długi, gdyż na wystawne życie, które prowadził, nie wystarczało mu dochodów płynących z koadiutorii lwowskiej i kilku wcześniejszych kanonii w kraju.
           Po śmierci arcybiskupa Jana Wątróbki został mianowany na stanowisko arcybiskupa metropolity archidiecezji lwowskiej, po czym odbył uroczysty ingres do katedry lwowskiej. Wjazd nowego metropolity był zaiste królewskim. Miasto w tym dniu wręczyło arcybiskupowi beczkę piwa, dwa garnce małmazji oraz dwie kłody owsa. Powyższy fakt dokładnie został opisany przez miejscowego notariusza w kronice miasta Lwowa.
Postarał się także o biskupstwo przemyskie, powierzając zarząd diecezją Bernardynowi Wilczkowi, proboszczowi katedry przemyskiej, którego mianował wikariuszem in spiritualibus et temporalibus. Z powodu braku pasterza w diecezji przemyskiej zaprzestano budowy katedry, tak że w 1500 roku mury były jeszcze bez dachu. Zaś biskupstwo przemyskie na czas rządów Boryszewskiego papież Aleksander VI na konsystorzu papieskim z dnia 1 lutego 1501 roku przyłączył do Archidiecezji Lwowskiej.
           W archidiecezji lwowskiej pozostawił po sobie dobrą pamięć jako zdolny administrator, dobrotliwy arcybiskup dla poddanych i człowiek hojny dla ubogich. Jednak więcej czasu spędzał na dworze królewskim, aniżeli we Lwowie.
           Autorzy żywotów lwowskich arcybiskupów tacy jak Pirawski i Skrobiszewski chwalą go bardzo jako gorliwego obrońcę duchowieństwa i swobód kościelnych, wdów i sierót opiekuna wielkiego, ubogich i potrzebujących hojnego dobroczyńcę, dla poddanych łagodnego i łaskawego pana, majątku kościelnego zapobiegliwego zawiadowcę, który podupadłe dochody arcybiskupie podniósł, zamki i wsie odbudował i podźwignął.
           Na stanowisku arcybiskupa metropolity przeżył także nawałę Turków, Tatarów i Wołochów w 1498 roku. Poza licznymi zniszczeniami zabudowań w okolicach miasta nieprzyjaciele nie wyrządzili miastu większych szkód.
Po śmierci kardynała Fryderyka Jagiellończyka papież Juliusz III, po wstawiennictwie u Stolicy Apostolskiej Jagiellonów, przeniósł Andrzeja Boryszewskiego na stanowisko arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa polskiego.
Dla Jagiellonów był dobrym radcą Korony i dyplomatą.
Uroczysty ingres do katedry odbył mając około 70 lat. Będąc w podeszłym wieku zgodził się na mianowanie w Gnieźnie koadiutora w osobie Jana Łaskiego. Dla Lwowa poparł kandydaturę na arcybiskupa dla Bernardyna Wilczka. Jako arcybiskup gnieźnieński odbył synod w Łęczycach, koronował w katedrze na Wawelu Zygmunta I Starego na króla Polski. W swoich diecezjach bronił praw duchowieństwa. Gdy na początku 1503 roku wybuchł konflikt pomiędzy proboszczem kościoła Świętego Ducha ks. Janem Myszkowskim a rajcami miasta Lwowa odnośnie kierownictwa miejskiego szpitala, szczególny głos w tej sprawie zabrał arcybiskup. Po ustaleniu, że utrzymanie szpitala i sprawy majątkowe należą do rajców, a sprawy duchowe należą do proboszcza, proboszczowi z kasy szpitala zabezpieczył godne utrzymanie. Dbał o dobra materialne diecezji. Aktywnie wspierał rozwój kultury humanistycznej w Polsce.
           O wiele korzystniej przedstawia się jego rola w życiu politycznym niż w działalności kościelnej. Dyplomata, oddany Jagiellonom, często posłował do papieża Innocentego VIII, między innymi w sprawie mianowania Fryderyka Jagiellończyka biskupem krakowskim. Oddał Jagiellonom wiele cennych przysług. Prowadził między innymi rokowania pomiędzy Władysławem II a Janem Olbrachtem w sprawie tronu węgierskiego, które zakończyły się układem podpisanym pod Koszycami. Później wydatnie przyczynił się do osadzenia na tronie dwóch kolejnych Jagiellonów: Aleksandra i Zygmunta, nazywanego przez potomnych Starym. Kiedy ten, tuż po swojej koronacji wyjechał na Litwę, zastępował go jako jego namiestnik.
           Do dnia dzisiejszego zachowała się jego pieczęć, przedstawiająca dwa lwy podtrzymujące tarczę herbową z herbem Róża. W otoku widnieje napis minuskułą: s andrei dei gra archiepi.
           Zmarł w swoim zamku w Łowiczu, gdzie przeniósł się, gdy zaczął poważnie niedomagać. Jego ciało sprowadzono do Gniezna i pochowano w podziemiach katedry. Jego następca wykonał dla niego okazały grobowiec z czerwonego marmuru przyozdobiony napisem pod herbem Poraj: Joannes Lasco Archi-Eppus Gnesnen adoptionis memor antecessori suo Andreae Rosae de Borzyschewicze A. D. MDX. die XX. Aprilis mortuo sacrophagum marmor decorat.
           Trzy dni po pogrzebie bratanek prymasa zwrócił kapitule kosztowności, które stryj za życia pożyczył ze skarbca katedry.
           Był człowiekiem zdolnym i obrotnym. Wesołym usposobieniem, gładkością i uprzejmością w obejściu, dowcipem ujmował sobie innych. Mimo bogatego stołu duchownego, którym obdarzyli go królowie, i mimo dobrej nim administracji, kochając wystawne życie, ciągle miał za mało pieniędzy. Zaciągając pożyczki, nie bał się konsekwencji w postaci klątw kościelnych, nie wahał się podrabiać dokumentów. Brakowało mu mocnego kręgosłupa moralnego i pokory. Jak pisze Korytkowski: zbywało mu na uczciwym charakterze i czystym duchu moralnym; niedostatki których najświetniejsze zasługi późniejsze nie zakryją i nie obronią.

kalendarium

1453 - rozpoczął studia na Akademii Krakowskiej
1455 - pod kierunkiem dziekana Stanisława z Brzezia otrzymał tytuł bakałarza
1458 - pod kierunkiem Wojciecha z Opatowa obronił tytuł doktora filozofii i nauk wyzwolonych
1468 - został kanonikiem gnieźnieńskim i krakowskim
1469 - arcybiskup Gruszczyński oskarżył go przed kapitułą metropolitalną o zaciągnięcie znacznego długu
1472 - został mianowany generalnym kolektorem świętopietrza i nuncjuszem apostolskim w Polsce
1472 - 1475 - był kolektorem generalnym świętopietrza
1472 - otrzymał probostwo skalbmierskie
1473 - został kanonikiem włocławskim
1482 - został koadiutorem arcybiskupa lwowskiego Jana Strzeleckiego Wątróbki
1485 - został kanonikiem poznańskim
1487 X 8 - został wysłany do Rzymu
1488 V 23 - został prekonizowany biskupem koadiutorem biskupa lwowskiego Jana Strzeleckiego Wątróbki
1488 - 1501 - biskup sufragan lwowski i arcybiskup lwowski w obrządku łacińskim
1489 - został ekskomunikowany za długi zaciągnięte w Rzymie
1492 - z powodu zatargów wyjęty spod jurysdykcji prymasa Zbigniewa Oleśnickiego i oddany pod jurysdykcję papieską
1493 - ściągnął na siebie kolejną klątwę i interdykt Stolicy Apostolskiej, prawdopodobnie za długi
1493 - został mianowany na stanowisko arcybiskupa metropolity archidiecezji lwowskiej
1493 VIII 26 - objął rządy w archidiecezji
1494 - odbył uroczysty ingres do katedry lwowskiej
1501 II 1 - został administratorem biskupstwa przemyskiego
1503 XII 18 - został arcybiskupem gnieźnieńskim i prymasem polski
1504 II 28 - objął rządy w biskupstwie
1504 IV 13 - odbył uroczysty ingres do katedry
1506 VIII 19 - 1507 I 24 - jako Andrzej I był Interrexem Królestwa Polskiego
1507 I 24 - koronował w katedrze na Wawelu Zygmunta I Starego na króla Polski
1508 - zgodził się na mianowanie w Gnieźnie koadiutora w osobie Jana Łaskiego
1509 IV 30 - podniósł parafię pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Łasku do godności prepozytury i ustanowił pięciu mansjonarzy
1510 V 14 - jego ciało złożono w podziemiach katedry w Gnieźnie

bibliografia:

ks. Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000

Jan Korytkowski, Arcybiskupi gnieźnieńscy: prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821, Poznań 1888