Anna Jagiellonka
(18 października 1523 Kraków – 9 września 1596 Warszawa)
królowa polska
rodzina
córka króla Polski i wielkiego księcia Litwy Zygmunta I Starego i Bony Sforzy
siostra króla Zygmunta Augusta
ostatnia z rodu Jagiellonów
żona Stefana Batorego, księcia Siedmiogrodu, króla Polski i wielkiego księcia Litwy
biogram
Urodziła się na zamku wawelskim, zmieniała często miejsce pobytu, przebywała najchętniej w Warszawie, w Krakowie przebywała sporadycznie.
Solidaryzowała się z matką w sprawie ślubu brata z Barbarą Radziwiłłówną i w jej niechęci do Habsburgów. Mimo wielu planów matrymonialnych pozostawała długo niezamężna.
Po zgonie Batorego popierała swego siostrzeńca Zygmunta III Wazę i towarzyszyła mu w zmaganiach z arcyksięciem Maksymilianem.
Była bardzo pobożna, co podkreślił Piotr Skarga w mowie pogrzebowej, wspierała kontrreformację, zwalczała innowierców.
Była mecenasem sztuki i nauki, opiekowała się Akademią Krakowską, opłacała studia młodzieży w kraju i za granicą. Dbała o Katedrę Wawelską (jej kosztem urządzono kaplicę Batorego z jego nagrobkiem), a zwłaszcza o rodzinną kaplicę Jagiellonów (Zygmuntowską), finansowała jej odnowienie oraz wykonanie przez Santi Gucciego pomników nagrobnych Zygmunta II Augusta i własnego. Przebudowała pałac w Łobzowie, rozbudowała i upiększyła Pałac Ujazdowski w Warszawie.
Utrzymywała linię pocztową Kraków-Włochy.
Pochowana w Kaplicy Zygmuntowskiej katedry wawelskiej.
kalendarium
1528 wiosna - 1529 jesień - przebywała wraz z rodziną na Litwie
do 1548 - mieszkała na Wawelu
1548 - przeniosła się na Mazowsze
1558 - przeniosła się do Wilna
1564 - zamieszkała w Płocku
1565 V - Zygmunt II August odrzucił konkury do jej ręki księcia Danii Magnusa, gdy ten zażądał w posagu oddania kilku zamków w arcybiskupstwie ryskim
1573 - zamieszkała w Warszawie
1574 II - wzięła w Krakowie udział w pogrzebie Zygmunta II Augusta i koronacji Henryka Walezego
1574 V 21 - Jan Zamoyski zobowiązał do jej poślubienia kandydata francuskiego, Henryka Walezego, który ostatecznie został królem Polski, ale swych zobowiązań nie wypełnił
1575 XII 12 - prymas Jakub Uchański ogłosił królem Polski cesarza Maksymiliana II Habsburga. W swoich pactach conventach cesarz zobowiązał się wydać swojego syna Ernesta za Annę
1575 XII 13 - okrzyknięta została na Rynku Starego Miasta w Warszawie królem Polski i wielkim księciem litewskim
1575 XII 14 - szlachta uznała ją za króla "Piasta", przydając jej za małżonka księcia siedmiogrodzkiego Stefana Batorego
1576 II 28 - przybyła do Krakowa
1576 V 1 - poślubiła na Wawelu Stefana Batorego i została wraz z nim koronowana w katedrze wawelskiej
1576 VIII - powróciła do Warszawy
1579 - Piotr Skarga dedykował jej swoje Żywoty świętych
1583 V - przybyła do Krakowa na ślub Jana Zamoyskiego z Gryzeldą Batorówną, odwiedziła również Akademię Krakowską
1584 - sfinansowała pokrycie kopuły kaplicy Zygmuntowskiej złocona łuską
1588 II 1 - przybyła do Krakowa w towarzystwie Anny Wazówny
1588 V 23 - była w Krakowie na pogrzebie Stefana Batorego
1591 - spędziła w Krakowie lato
1592 - przybyła do Krakowa na ślub Zygmunta III Wazy z Anną Austriaczką
1596 XI 12 - w Krakowie odbył się jej uroczysty pogrzeb, została pochowana w kaplicy Zygmuntowskiej
1997 V - Kraków przypomniał Annę Jagiellonkę nadając jej imię ulicy w XVI dzielnicy Bieńczyce, przecznicy ulicy Obrońców Krzyża.
źródła
E. Rudzki Polskie królowe, Warszawa 1985
Słownik biograficzny historii Polski, Ossolineum, Wrocław 2005
Julian Bartoszewicz, Anna Jagiellonka, 1882.
Maria Bogucka, Anna Jagiellonka, Wrocław 1994
Małgorzata Duczmal: Jagiellonowie. Leksykon biograficzny. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1996