Aleksander Jagiellończyk
(5 VIII 1461 Kraków – 19 VIII 1506 Wilno)
król polski
rodzina
czwarty syn, a piąte z trzynaściorga dzieci Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki
Aleksander Jagiellończyk
Lata panowania 1505 - 1506
rodzeństwo:
Władysław II (1 III 1456 - 13 III 1516), król Czech i Węgier
Jadwiga (21 IX 1457 - 18 II 1502), żona Jerzego Bogatego, księcia bawarskiego na Landshut
Kazimierz Jagiellończyk (3 X 1458 - 4 III 1484), święty
Jan Olbracht (27 XII 1459 - 17 VI 1501), król Polski
Zofia (6 V 1464 - 5 X 1512), żona Fryderyka, margrabiego brandenburskiego na Ansbach i matka wielkiego mistrza krzyżackiego Albrechta Hohenzollerna
Elżbieta (9 V 1465 - 9 V 1466)
Zygmunt I Stary (1 I 1467 - 1 IV 1548), król Polski
Fryderyk (27 IV 1468 - 14 III 1503), biskup krakowski, arcybiskup gnieźnieński, kardynał
Elżbieta (13 V 1472 - po 1480)
Anna (12 III 1476 - 12 VIII 1503), żona Bogusława X księcia pomorskiego
Barbara (15 VII 1478 - 15 II 1534), żona Jerzego Brodatego, księcia saskiego
Elżbieta (około 1483 - 16 II 1517), żona Fryderyka II, księcia legnickiego
mąż Heleny, córki Iwana III Srogiego, wielkiego księcia moskiewskiego
biogram
Urodzony na zamku krakowskim. Jego nauczycielami byli Jan Długosz i Kallimach, do rzemiosła rycerskiego wprawiał go ochmistrz dworu Stanisław z Szydłowca. Odebrał staranne wykształcenie, znał język niemiecki i łacinę, retorykę, elementy historii i prawa oraz literaturę starożytną i współczesną.
Toczył długotrwałe wojny z Moskwą. Jego rządy na Litwie były okresem rozwoju gospodarczego i kulturalnego. Przeprowadzano lokacje miast (Brześć Litewski, Briańsk, Brasław, Połock i Mińsk). Opieką otoczył Wilno, gdzie wzniesiono kościoły Bernardynów i św. Anny, zbudowano mury i bramy miejskie oraz kompleks klasztoru dominikańskiego dla kupców moskiewskich.
Korzystał z pomocy najlepszych litewskich doradców oraz zapewnił Wielkiemu Księstwu Litewskiemu samodzielność w prowadzeniu polityki zagranicznej, nigdy nie doszło do konfliktu między nim a starszym bratem na tronie polskim.
W Krakowie przebywał rzadko. Za jego panowania rozpoczęto budowę renesansowego zamku na Wawelu w miejsce zniszczonej podczas pożaru w 1499 budowli gotyckiej. Zatwierdził prawa Kleparza i Stradomia oraz wyraził zgodę na powiększenie rady miejskiej kazimierskiej do 8 członków.
Jako jedyny król polski z dynastii Jagiellonów pochowany został w Wilnie (w Katedrze Wileńskiej).
Zostawił znaczny majątek, który zapisał swemu bratu Zygmuntowi.
kalendarium
1467 X 1 - został wraz z trzema starszymi braćmi oddany pod opiekę Jana Długosza
1470 IV - wygłosił mowę powitalną do przybyłego nuncjusza papieskiego, biskupa Aleksandra
1479 X - w Nowym Mieście Korczynie uczestniczył w uroczystościach złożenia przysięgi wierności królowi polskiemu przez wielkiego mistrza krzyżackiego Marcina Truchsessa
1479 XII - 1484 X - wraz z całą rodziną przebywał na Litwie
1485 III 9 - IV 19 - wraz z ojcem i Janem Olbrachtem przebywał na sejmie ziem pruskich w Toruniu
1485 V 9 - przybył wraz z rodziną do Krakowa
1485 VI 18 - wyruszył z ojcem i Janem Olbrachtem z wyprawą na wschód dla udzielenia pomocy Stefanowi, hospodarowi Mołdawii, zagrożonemu przez Turcję
1492 V 8 - pozostał w Wilnie jako namiestnik króla, Kazimierza Jagiellończyka
1492 VII 20 - objął tron wielkoksiążęcy w Wilnie
1492 VIII 6 - wydał przywilej dla panów litewskich zaznaczający silniej niż poprzednio niezależność Litwy od Korony
1492 - 1494 - stoczył wojnę z Wielkim Księstwem Moskiewskim, zakończoną stratą Wiaźmy i utratą kontroli nad częścią Księstw Wierchowskich
1494 II 6 - w Moskwie odbyły się zaręczyny Heleny i Aleksandra
1494 X 26 - podpisał w Kownie zobowiązanie, że nie będzie nakłaniał Heleny do "rzymskiego zakonu" tzn. do przyjęcia wyznania rzymskokatolickiego
1494 XII 3 - uroczyste poselstwo litewskie udało się do Moskwy po narzeczoną wielkiego księcia
1495 I 13 - Helena opuściła Kreml
1495 II 15 - Helena przybyła do Wilna
1495 II 18 - odbył się jej ślub z Aleksandrem
1496 XI - spotkał się w Parczewie z bratem Janem Olbrachtem w sprawie wspólnej wyprawy Litwy i Korony na południe przeciwko Tatarom
1499 - podpisał akt unii wileńskiej, zacieśniając związek Polski i Litwy
1500 V - Iwan III doprowadził do wojny atakując wraz z Tatarami krymskimi Polskę i Litwę
1500 VI 8 - Aleksander opuścił Wilno i z zebranym pospiesznie rycerstwem ruszył na wschód
1500 VII 14 - wojska moskiewskie rozbiły nad Wiedroszą oddziały hetmana Konstantego Ostrogskiego, który dostał się do niewoli, i wycofały się z Litwy
1500 XI - Aleksander powrócił do Wilna
1501 II 3 - zawarł w Wilnie sojusz przeciwko Rosji z mistrzem krajowym Inflant zakonu krzyżackiego Wolterem von Plettenbergiem
1501 VI 25 - jako pierwszy zgłosił swą kandydaturę do korony polskiej
1501 VII 24 - opuścił Wilno i skierował się ku granicy polskiej
1501 X 3 - w Piotrkowie na sejmie elekcyjnym obrano Aleksandra królem Polski
1501 X 23 - zawarł tzw. unię mielnicką i wydał przywilej na rzecz senatu
1501 XI 6 - opuścił Mielnik by przez Iłżę i Bodzentyn udać się do Krakowa
1501 XI 29 - odbył uroczysty wjazd do Krakowa
1501 XII 12 - koronowany w Katedrze Wawelskiej przez Fryderyka Jagiellończyka
1502 - zatwierdził prawa Kleparza i Stradomia oraz wyraził zgodę na powiększenie rady miejskiej kazimierskiej do 8 członków
1502 V 3 - rozpoczął objazd ziem polskich (Proszowice - Nowe Miasto Korczyn - Połaniec - Sandomierz - Szydłów - Lublin) i powrócił na Litwę
1503 III 28 - podpisano sześcioletni rozejm, kończący wojnę moskiewską. Na jego mocy 1/3 terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego znalazła się pod okupacją rosyjską
1503 IX 30 - para królewska opuściła Wilno i przez Merecz, Grodno i Mielnik przybyła do Lublina
1503 X 31 - para królewska przybyła do Lublina i król wziął udział w obradach senatu
1503 XII 12 - 1504 I 25 - król wraz z Heleną przebywali w Krakowie
1504 - w Piotrkowie zatwierdził antymagnackie ustawy zmierzające do reorganizacji władz centralnych 1504 IV 2 - V 12 - w Toruniu odbierał przysięgi stanów
1504 V 25 - VI 7 - był w Gdańsku, gdzie złożyła mu przysięgę wierności rada miejska
1505 VI 9 - VI 21 - przebywał w Malborku, gdzie odbył się sejm stanów pruskich, na którym król potwierdził przywileje krajowe
1504 VII 15 - powrócił do Krakowa
1505 III 31 - rozpoczął się sejm w Radomiu, na którym zatwierdził konstytucję Nihil novi i zbiór praw zwanych statutem Łaskiego
1505 VI 14 - chory król (doznał na początku czerwca wylewu, który spowodował paraliż lewej strony ciała) opuścił Radom
1505 VI 22 - przybył do Krakowa
1505 VIII 14 - 18 - wizytował Nowe Miasto Korczyn
1505 X 6 - wyjechał do Lublina aby organizować obronę kresów przed Tatarami
1506 I 15 - III 18 - przebywał w Lublinie na swym ostatnim sejmie koronnym, gdzie ustanowił wicekrólem w Koronie kasztelana krakowskiego Spytka z Jarosławia
1506 III 18 - opuścił Lublin
1506 IV 7 - przybył do Wilna
1506 VII 23 - opuścił Wilno i udał się na sejm litewski do Lidy
1506 VII 24 - w Lidzie spisał testament czyniąc Zygmunta jedynym dziedzicem i sukcesorem swoim i swojej ojcowizny w Królestwie i Wielkim Księstwie Litewskim
1506 VIII 5 - pod Kleckiem doszło do rozbicia przez Litwinów Tatarów krymskich
1506 X 17 - w Katedrze Wileńskiej odbyły się uroczystości pogrzebowe
źródła
Duczmal Małgorzata, Jagiellonowie, Kraków, 1996
Papée Fryderyk, Aleksander Jagiellończyk, Kraków 1999