(między 1108 a 1112 – 24/25 stycznia 1160 lub 1163 Schulpforte)
księżna krakowska i śląska
rodzina
córka Leopolda III Świętego, margrabiego Austrii, i Agnieszki Salickiej, córki Henryka IV Salickiego cesarza rzymskiego, króla niemieckiego
dzieci:
Konrad Laskonogi
Albert ? - zmarł w dzieciństwie
Ryksa Śląska – żona: 1. Alfonsa VII - cesarza Hiszpanii, 2. Rajmunda Berengara II - hrabiego Prowansji, 3. Albrechta II? - hrabiego von Everstein
biogram
Zawarła związek małżeński z Władysławem II Wygnańcem, jeszcze przed śmiercią jego ojca, Bolesława Krzywoustego. Kronikarz Wincenty Kadłubek pisał o niej jako o kobiecie energicznej, dumnej i ambitnej. Nazywał ją na kartach „Kroniki Polskiej” "tygrysicą". Na dwór krakowski wniosła silne wpływy niemieckie, była od początku faktyczną współwładczynią u boku męża.
Władysław jako senior objął dzielnicę krakowską i Śląsk. Miał także sprawować władzę na Pomorzu. Namówiła męża do odebrania braciom dzielnic i sięgnięcia po pełnię władzy. Za Władysławem i Agnieszką stanął Piotr Włostowic, jeden z najbogatszych wielmożów w Polsce, za młodszymi braćmi możni, których przerażała silna władza centralna.
Po zatargu Władysława z Piotrem, ten ostatni został oślepiony i wygnany, (według Długosza przyczyną konfliktu było pomówienia jej przez Piotra o zdradę Władysława z niejakim Dobieszem, jednak współczesna historiografia, jako że historia ta nie ma potwierdzenia, raczej przekaz odrzuca), a konflikt z przyrodnimi braćmi zakończył się klęską Władysława pod Poznaniem.
Władysław uciekł do Niemiec, a księżna Agnieszka, która przebywała w tym czasie z dziećmi w Krakowie, usiłowała bronić się przed zwycięskimi wojskami młodszych braci swego męża. Oblężenie nie trwało jednak długo, mieszczanie prawdopodobnie sami otworzyli bramy miasta oblegającym, a przegrana księżna wraz z synami Bolesławem I Wysokim i Mieszkiem Plątonogim udała się do męża do Niemiec. Księstwo wraz z dziećmi otrzymali wtedy od króla Niemiec Konrada III (przyrodniego brata Agnieszki) zamek w Altenburgu z dochodami z okolicznych dóbr.
Agnieszka dążyła do odzyskania władzy w Polsce, jednak naprędce zorganizowana wyprawa Konrada z powodu szerokiego rozlania Odry i systemu umocnień obronnych przygotowanych na granicy jeszcze za czasów Bolesława Krzywoustego spowodowały jednak, że wyprawa ta zakończyła się niepowodzeniem. Również interwencja do papieża Eugeniusza III, który zdecydował się poruszyć sprawę na synodzie kościelnym w Reims oraz wysłać do Polski swojego legata Gwidona, nie przyniosła oczekiwanych rezultatów (udało się tylko cofnąć klątwę rzuconą przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba ze Żnina).
Przeżyła męża, nie doczekała powrotu synów na Śląsk, została pochowana w klasztorze w Schulpforte, niedaleko Altenburga w Saksonii.
kalendarium
1125/1127 – poślubiła Władysława II Wygnańca
1142–1146 – wojna pomiędzy Władysławem a jego braćmi
1146 – klęska wojsk Władysława pod Poznaniem
1146 VIII – wyprawa Konrada III na Polskę
1159 V 30 – śmierć Władysława II
źródła:
Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Kraków 2000
Marcin Spórna, Piotr Wierzbicki, Słownik władców Polski, Kraków 2003
Zbigniew Satała, Poczet polskich królowych i księżnych, Kraków 1993
Marek Urbański, Poczet królowych i żon władców polskich, Warszawa 2006