Aron Aaron
(? - 9 października 1059 Kraków)
biskup krakowski
Zasiadający w połowie XI stulecia na biskupstwie krakowskim Aron należał do tych postaci w historii Kościoła polskiego, które w miarę postępu badań, wzbudzają nadal nieustanne kontrowersje wśród badaczy.
Hebrajskie imię Aron (Aaron), znane ze Starego Testamentu, oznacza tyle, co 'góra', 'szczyt'. We wczesnym średniowieczu było ono popularne w kręgu iroszkockim, skąd przeniknęło na obszary nadreńskie. Tu też w Nadrenii, w ufundowanym cztery lata wcześniej (1024) przez Ezzona, ojca polskiej królowej Rychezy, opactwie benedyktyńskim pod wezwaniem śś. Mikołaja i Michała Archanioła w Braunweiler (koło Kolonii), spotykamy w roku 1028 mnicha Arona, który niemal na pewno tożsamy jest z późniejszym biskupem krakowskim.
Rycheza, żona Mieszka II, darzyła to opactwo szczególną łaską, a wręcz umiłowaniem, o czym pamiętał w późniejszych latach jej syn Kazimierz, nazywany w polskiej tradycji 'Odnowicielem'. On sam zresztą przebywał przez pewien czas na wygnaniu w pobliskiej Kolonii. Kiedy zatem wracał do swych ojców, przywiódł stamtąd ze sobą grupę duchownych.
Kazimierz powrócił do Polski około 1040 roku i wśród wielu innych spraw zajął się również odnową życia kościelnego, zaczynając od Małopolski, gdzie najwcześniej uznano jego władzę. Jednym z pierwszych jego kroków, była fundacja klasztoru benedyktynów w Tyńcu w 1044, którego opatem został właśnie Aron. Z powyższego można wywnioskować, że był on osobą bliską księciu, nic więc dziwnego, że w dwa lata później właśnie jego wyznaczył na biskupa krakowskiego. Nieliczne wiadomości o Aronie pochodzą ze źródeł późniejszych niż 1100 roku i zawierają wiele błędnych informacji.
Według aktualnego stanu badań biskup Aron pochodził prawdopodobnie z Kolonii lub okolic Leodium (obecnie Liège, Belgia). Niepewna wydaje się być, przyjmowana dotąd w historiografii, przynależność Arona do środowiska monastycznego leodyjsko-kolońskiego. Badacz A. Gieysztor wysunął przypuszczenie, że Aron wywodził się z kręgu kanoników kolońskich.
Najprawdopodobniej sakrę biskupią uzyskał Aron w Kolonii przed swym przyjazdem do Polski, otrzymaną dzięki staraniom Kazimierza I Odnowiciela i Ezonidów, rodziny Rychezy, matki księcia.
Do Polski przybył już zapewne wraz z Kazimierzem I Odnowicielem. Rządy w diecezji krakowskiej objął w 1046 mianowany z inicjatywy księcia Kazimierza Odnowiciela.
Błędna okazała się próba identyfikowania Arona z osobą pierwszego opata tynieckiego, gdyż metryka fundacji tynieckiej jest późniejsza od daty śmierci Arona.
Rola jaką odegrał Aron przy boku Kazimierza I Odnowiciela w reorganizacji Kościoła polskiego, czyni prawdopodobną tezę O. Balzera i P. Davida o posiadaniu przez niego tytułu arcybiskupa.
W roku 1048 otrzymał on z nadania Stolicy Apostolskiej paliusz, symbolizujący uprawnienie konsekrowania biskupów, który wręczył mu w Rzymie sam papież Benedykt IX.
Według Balzera Aron miał otrzymać paliusz w 1049 roku w Kolonii, według S. Kętrzyńskiego w roku 1049 lub 1056. Starania Arona o prawo przybierania paliusza były uzasadnione potrzebą liturgiczną, bo według ówczesnego prawa nie wolno było, nawet biskupowi, konsekrować biskupa bez włożenia na ramiona paliusza. Aronowi, któremu zlecono zadanie restauracji wiary chrześcijańskiej w Polsce, prawo konsekracji biskupów było potrzebne. Istnieje dowód na to, że Aron rzeczywiście udzielał sakry, bowiem w 1059 przyjechał do niego ze Szwecji Osmund z prośbą o konsekrację.
Władający trzynaście lat w diecezji krakowskiej (arcy)biskup Aron dobrze zasłużył się w jej dziejach, między innymi zaprowadzając początki reformy kościelnej na wzór ośrodka nadreńskiego, jak też kładąc pierwociny pod funkcjonowanie kapituły przy katedrze. Jako pamięć o jej fundatorze pozostał herb krakowskiej kapituły zwany 'aaronem', o którym pisał znany polski heraldyk ks. Kasper Niesiecki. W swej działalności reformatorskiej realizował Aron program reform lotaryńsko-niemieckich, a nie, jak przypuszczano dawniej, reformy kluniackiej. Aron przyczynił się do odbudowy polskiej organizacji kościelnej zniszczonej w wyniku kryzysu monarchii wczesnopiastowskiej w latach 30. XI wieku. Reforma przyczyniła się także do kulturalnego ożywienia środowiska krakowskiego, o czym świadczy między innymi działalność związanego z Aronem Suły - Lamberta, pierwszego redaktora polskich roczników.
Zaangażowany politycznie po stronie Kazimierza I Odnowiciela, był Aron jego pełnomocnikiem w odbudowie i umocnieniu monarchii wczesnofeudalnej. W XV - XVI wieku zaczął się szerzyć w Tyńcu kult Arona.
Według późniejszej, XIII-wiecznej tradycji, papież Leon IX nadał mu godność arcybiskupa. W XVII wieku występował już z tytułem błogosławionego.
Według benedyktyńskiej tradycji klasztornej Aron miał być opatem w Tyńcu. Przypisuje mu się także założenie biblioteki kapitulnej na Wawelu.
Aron żył dłużej o jeden rok od księcia Kazimierza Odnowiciela. Zmarł prawdopodobnie w Krakowie w 1059 roku, być może 9 X, w którym to dniu czczone jest jego imię od wieków w archiopactwie tynieckim, którego XVII-wieczny historiograf Stanisław Szczygielski nazwał biskupa Arona błogosławionym.
kalendarium
1044 - fundacja klasztoru benedyktynów w Tyńcu
źródła:
Łętowski I 20-26; W. Kętrzyński, Czy A. byt arcybiskupem krakowskim?, PNL 5(1877) 282-288
W. Abraham, Początek biskupstwa i kapituly katedralnej w Krakowie, RK 4 (1900) 187-190
S. Kętrzyński, O paliuszu biskupów polskich w XI w., RWHFPAU 43(1903) 200-251
O. Balzer, Stolice Polski