Jan Łaski

(III 1456 Łask – 19 V 1531 Kalisz)

prymas Polski, arcybiskup gnieźnieński, dyplomata, kodyfikator prawa

rodzina

Wywodził się ze średnio zamożnej szlachty, herbu Korab, syn Andrzeja i Barbary z Rembieszewa
stryj Hieronima i Jana

biogram

           Nie posiadał wyższego wykształcenia, w młodości pobierał nauki u mistrza Andrzeja Góry z Mikołajewic. Niższe święcenia miał już otrzymać w siódmym roku życia. Po otrzymaniu święceń kapłańskich wszedł do kancelarii Krzesława z Kurozwęk, sekretarza królewskiego, potem kanclerza wielkiego koronnego, który wprowadził go na dwór, i któremu zawdzięczał liczne beneficja kościelne.
           Jako sekretarz królewski jeździł do Wiednia by pozyskać Stefan Zapolyę dla kandydatury Jana Olbrachta na tron węgierski, do Rzymu w sprawie prekonizacji Krzesława z Kurozwęk jako biskupa kujawskiego oraz w celu uzyskania łask jubileuszowych. Był głównym doradcą politycznym króla Aleksandra, dążył do porozumienia szlachty z królem. Był rzecznikiem przestrzegania prawa o niełączeniu urzędów oraz głównym twórcą postanowień sejmu radomskiego (Konstytucja "nihil novi").
           Zebrał w jedną całość dawniejsze ustawodawstwo polskie wraz z uchwałami sejmu radomskiego, zaopatrzył własnym wstępem i zakończeniem, po czym wydrukował w krakowskiej oficynie Jana Hallera słynne do dziś Commune Incliti Poloniae regni privilegium constitutionum..., zwane Statutem Łaskiego .
           Bronił suwerenności Polski wobec papieża i cesarza, dążył do ściślejszego zespolenia Prus z Polską i zbliżenia z Pomorzem Zachodnim. Uzyskał dla siebie i swych następców godność stałych legatów papieskich (legate nati), zabiegał o korzystne dla Polski rozstrzygnięcia w sprawie krzyżackiej, moskiewskiej oraz w kwestii organizacji wspólnej krucjaty antytureckiej.
            W swej archidiecezji starał się o reformę życia wewnętrznego Kościoła i podniesienie poziomu wykształcenia duchowieństwa. Z jego zlecenia opracowano księgę uposażeń i dochodów (Liber beneficiorum) archidiecezji gnieźnieńskiej.
           Na swoim dworze zgromadził wielu uczonych i artystów, korespondował z Erazmem z Rotterdamu. Próbował zreformować szkolnictwo i Akademię Krakowską. W Rzymie miał własny dom, w którym mieszkało wielu wysyłanych przez niego za własne pieniądze polskich stypendystów. Był największym mecenasem sztuki pośród prymasów XVI wieku. Ufundował w katedrze gnieźnieńskiej 4 nagrobne płyty brązowe. Wzniósł w Gnieźnie pierwszą na ziemiach polskich rotundę renesansową, zaczął też budować zamek arcybiskupi.

kalendarium

1471 - został wyświęcony na kapłana
1480 - rozpoczął pracę w kancelarii Krzesława z Kurozwęk
1490 - posłował do Wiednia w sprawie tronu węgierskiego dla Jana Olbrachta
1494 - posłował do Rzymu w sprawie prekonizacji Krzesława z Kurozwęk
1500 - posłował do Rzymu w sprawie łask jubileuszowych
1502 III 12 - król Aleksander uczynił go najwyższym sekretarzem
1503 XI 20 - został kanclerzem wielkim koronnym
1504 - przygotował uchwały sejmu piotrkowskiego
1505 - przygotował postanowienia sejmu radomskiego (Konstytucja Nihil novi)
1505 - 1506 - bezskutecznie starał się w Rzymie o podniesienie biskupstwa warmińskiego do rangi metropolii i o skłonienie wielkiego mistrza krzyżackiego Fryderyka do złożenia przysięgi wierności królowi Polski
1506 - wydał zbiór praw tzw. Statut Łaskiego
1507 - posłował na Węgry
1508 - towarzyszył królowi Zygmuntowi w wyprawie moskiewskiej
1509 - towarzyszył królowi w wyprawie mołdawskiej
1510 - układał się o pokój z Mołdawią
1510 - przewodniczył delegacji polskiej na zjazd w Poznaniu
1510 V 26 - konsekrowany na arcybiskupa gnieźnieńskiego
1510 VI 7 - złożył pieczęć kanclerską
1512 - prowadził rozmowy w sprawie uznania przez wielkiego mistrza zwierzchnictwa Polski
1513 - 1515 - wraz z Ostrorogiem reprezentował Polskę na V soborze laterańskim, gdzie przedstawił plan krucjaty europejskiej przeciwko Turcji i Moskwie
1515 - uzyskał dla siebie i swoich następców na metropolii gnieźnieńskiej tytuł stałych legatów papieskich (legati nati)
1517, 1524 - prowadził rokowania w sprawie włączenia Pomorza Zachodniego do Polski
1518 IV 18 - udzielił w Katedrze Wawelskiej ślubu Zygmuntowi I i księżniczce Bonie Sforzy, po czym Bonę koronował
1518 - proponował zakonowi krzyżackiemu wymianę Prus na Podole, Krym lub Cypr
1519 - był zwolennikiem podjęcia działań zbrojnych przeciw zakonowi
1521 - stanął na czele ruchu szlachty, zmierzającego do egzekucji praw i przestrzegania incompatibilitas
1524 - zawarł w imieniu Polski przymierze z Danią, Meklemburgią i książętami pomorskimi, zwrócone przeciw Brandenburgii i zakonowi krzyżackiemu
1525 - opowiedział się przeciw sekularyzacji, a za włączeniem Prus do Polski
1530 II 20 - w katedrze wawelskiej ukoronował vivente rege młodego Zygmunta II Augusta na króla Polski