Stanisław Łempicki
Stanisław Junosza
(25 maja 1886 Kamionka Strumiłowa koło Lwowa – 2 grudnia 1947 Kraków)
historyk literatury, oświaty i kultury
rodzina
syn Juliusza, komisarza starostwa, i Henryki z Bieniaszewskich
w 1930 poślubił Jadwigę Gamską (1903-1956)
miał syna Zdzisława (1920-1970), uczestnika walk II korpusu polskiego we Włoszech i córkę
biogram
Naukę rozpoczął w gimnazjum w Nowym Sączu, następnie uczył się w C.K. V Gimnazjum we Lwowie, gdzie zdał z wyróżnieniem egzamin dojrzałości. Studiował polonistykę, historię i i filologię klasyczną oraz prawo. Interesował się głównie literaturą i kulturą renesansu, publikując na ten temat wiele studiów.
Obok historii szkolnictwa zajmował się także badaniami nad historią kultury w Polsce (prace: Mecenat kulturalny w Polsce. Problemy i postulaty, Biskupi polskiego renesansu jako opiekunowie kultury, Szymon Szymonowicz i jego czasy, Medyceusz polski XVI wieku, Renesans i humanizm w Polsce). Był także historykiem literatury polskiej (J. Kochanowski, A. Mickiewicz, I. Krasicki). Zajmował się dziejami polsko-włoskich stosunków kulturalnych oraz edytorstwem.
Był autorem około 250 prac.
W latach I wojny światowej był pracownikiem Biura Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego.
Był dziekanem i prodziekanem Wydziału Humanistycznego UJK. Podczas okupacji sowieckiej Lwowa wykładał literaturę staropolską na Uniwersytecie Lwowskim. W czasie okupacji niemieckiej był bibliotekarzem w Ossolineum we Lwowie, brał udział w tajnym nauczaniu.
Po wojnie wykładał na Uniwersytecie Lwowskim a po wymuszonym wyjeździe ze Lwowa (wiosną 1945) - na Jagiellońskim, gdzie został kierownikiem Katedry Historii Starszej Literatury Polskiej. Był członkiem założycielem Towarzystwa Przyjaciół Ossolineum we Wrocławiu.
Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Znany był jako człowiek tolerancyjny, mówca i wykładowca, jego współpracownicy podkreślali cechujący go urok osobisty, dowcip i wysoką kulturę.
Pochowany na cmentarzu Salwatorskim.
W Krakowie nazwano jego imieniem ulicę w XVII dzielnicy Grębałów, łączącą ulicę Melchiora Wańkowicza z aleją Solidarności.
Jak napisał profesor Juliusz Kleiner:
[...] Odszedł znakomity uczony, pisarz władający świetną, nieskazitelną polszczyzną, prelegent doskonały, profesor pobudzać umiejący młodych pracowników i czarujący człowiek. Podbijał [...] urokiem swojej osoby, pociągał ku sobie słowem ciepłym, serdecznym. Umiał być najmilszym towarzyszem, jako causeur stawał się ośrodkiem towarzyskiego grona, ożywiał je trafnością powiedzeń, dowcipem, uśmiechem, którego nie spędzała z wyrazistej twarzy nawet skłonność pewna do skarg, do narzekań związanych z przeżyciami osobistymi i z lękiem przed chorobą. Nie przeszkadzały i one wnoszeniu pogody przez rosłego, sporo kilogramów ważącego gawędziarza - o wyjątkowej kulturze, o rzadkiej rozległości horyzontów. Ciepłem serdecznym i tętnem życia napełniał wykłady, mówione z [...] harmonijną, a młodzieńczego temperamentu pełną płynnością. I ożywiały się też pod piórem świetnym wszelkie zagadnienia [...] i postaci, które charakteryzował. Każdą jego rozprawę czyta się z przyjemnością, a nierzadko z poruszeniem serca. Pisać umiał tak, jak mało któryż uczonych, i entuzjazmem prześwietlać słowa
Przytoczono z przedruku, na wstępie tomu S. Łempickiego Wiek złoty i czasy romantyzmu w Polsce, wyd. J. Starnawski, Warszawa 1992, na s. 5
wybrane prace:
1923 - Epoka wielkiej reformy
1926 - Nuncjusze weneccy w Polsce. Karta z dziejów humanizmu w Polsce
1933 III – Encyklopedia wychowania t.1
1934 - Biskupi polskiego renesansu jako opiekunowie kultury
1936 - Polskie tradycje wychowawcze
1937 - Encyklopedia wychowania t.2
1948 - Wspomnienia ossolińskie
1951 - Renesans i humanizm w Polsce
1957 - opowieść autobiograficzna Złote paski
1992 – Wiek złoty i czasy romantyzmu w Polsce ;
kalendarium
1897-1901 - uczęszczał do gimnazjum w Nowym Sączu
1901-1904 - uczęszczał do gimnazjum we Lwowie
1904-1909 - studiował polonistykę, historię i filologię klasyczną w Uniwersytecie Lwowskim
1907-1909 – odbywał praktykę biblioteczną w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Lwowie
1910-1911 - studiował prawo w Uniwersytecie Lwowskim
1910-1921 – pracował jako wykładowca gimnazjalny we Lwowie (VIII i VI Gimnazjum), w Horodence i Borysławiu
1913 - obronił doktorat
1921-1924 - był pracownikiem Archiwum Państwowego we Lwowie
1922 - obronił habilitację
1924 - został profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem katedry oświaty i szkolnictwa w Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie
1925 – został dyrektorem Polskiego Muzeum Szkolnego we Lwowie
1925-1927 – kierownik literacki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich
1925-1934 - członek komitetu redakcyjnego Pamiętnika Literackiego
1933-1939 - redaktor naczelny "Encyklopedii Wychowania"
1928 – został członkiem czynnym Towarzystwa Naukowego Lwowskiego
1933 - został profesorem zwyczajnym
1929 VI - został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności
1939-1941 i 1944-1945 - wykładowca w Uniwersytecie im. I. Franki (Uniwersytet Lwowski)
1945 - profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego
źródła:
Stanisław Łempicki: Złote paski: Wspomnienia ze szkoły galicyjskiej. Warszawa, 1957
Władysława Szulakiewicz: Stanisław Łempicki (1886–1947). Twórca lwowskiej szkoły historii wychowania. Toruń 2012
Teresa Stanisławska-Adamczewska, Jan Adamczewski: Kraków, ulica imienia …, Kraków 2000