Kiejstut Gabriel Żemaitis

(18 marca 1906 Piotrków Trybunalski - 23 września 1973 Warszawa)

inżynier metalurg, działacz gospodarczy i polityczny 

rodzina

wywodził się ze znanej żmudzkiej rodziny, zmuszonej do osiedlenia się w Królestwie Polskim po powstaniach i utracie majątku

syn Macieja, nauczyciela języków klasycznych (greka i łacina) w gimnazjach, i Albiny z domu Miller, również nauczycielki

poślubił Włodzimierą Fiałkowską (1906-1996), geograf

mieli córkę Magdalenę, biofizyk, mąż Dariusz Fikus

biogram

           Po przedwczesnej śmierci ojca był pod opieka matki samotnie wychowującej jedynego syna. Przenieśli się do Chełma, gdzie uczęszczał do szkoły początkowej, a następnie do Gimnazjum im. S. Czarnieckiego, w którym uzyskał świadectwo dojrzałości.

           Rozpoczął studia na Wydziale Hutniczym Akademii Górniczej w Krakowie, ukończył je z wyróżnieniem uzyskując dyplom inżyniera metalurga. Po studiach ukończył Szkołę Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie w stopniu plutonowego podchorążego.

           Rozpoczął pracę jako konstruktor w hucie "Hantke" w Częstochowie, jednak wskutek kryzysu huta została zamknięta i przez kilka miesięcy pozostawał bez pracy.

           Przeniósł się do Krakowa, gdzie podjął pracę jako maszynista kolejowy PKP i dodatkowo jako asystent w katedrze metalurgii żelaza Akademii Górniczej. Otrzymał pracę w hucie Baildon w Katowicach, początkowo w biurze konstrukcyjnym, a później jako inżynier ruchu w elektrostalowni. Na tym stanowisku pozostawał aż do wybuchu wojny we wrześniu 1939 roku.

           W początkowym okresie okupacji niemieckiej przebywał w Chełmie, a następnie w Warszawie, gdzie pracował w Zakładach Tele-Radiotechnicznych na Pradze. Został zmobilizowany i w składzie 8. Dywizji Piechoty WP przeszedł cały szlak bojowy od Wisły, aż po Mielnik w Czechosłowacji. Po zakończeniu wojny został przeniesiony do rezerwy w stopniu kapitana i wrócił do pracy w przemyśle hutniczym.

           Początkowo był dyrektorem huty Kościuszko w Chorzowie, a następnie zastępcą dyrektora Centralnego Zarządu Przemysłu Hutniczego w Katowicach. Został powołany na stanowisko kierownika Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego w randze podsekretarza stanu. Po przekształceniach administracji centralnej został kierownikiem utworzonego Ministerstwa Hutnictwa, a następnie zatwierdzony został przez Sejm jako minister hutnictwa. W wyniku ponownej reorganizacji i łączenia rozdrobnionych resortów, powołany został na reaktywowane stanowisko ministra przemysłu ciężkiego, po czym powierzono mu obowiązki wiceprzewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów.

           Zakończył pracę w centralnej administracji państwowej, otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego Akademii Górniczo-Hutniczej (AGH) w Krakowie i rozpoczął nowy etap swej działalności zawodowej. Początkowo kierował Zakładem Elektrometalurgii Stali, a następnie objął Katedrę Metalurgii Stali. Po zmianie struktury AGH pełnił funkcję kierownika Zakładu Stalownictwa w Instytucie Metalurgii AGH. Przyczynił się do poważnego rozwoju jednostek, którymi kierował.

           Zajmował się głównie sprawnością procesów metalurgicznych, kinetyką odtleniania ciekłego żelaza oraz procesami odsiarczania. Opublikował szereg prac z zakresu procesów metalurgicznych stali. Został rektorem AGH i na tym stanowisku pozostawał przez dwie kadencje.

           Działał społecznie w Zarządzie Głównym Stowarzyszenia Hutników Polskich (późniejszym Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego), był współorganizatorem Kongresów Techników Polskich, otrzymał godność członka honorowego Stowarzyszenia. Przewodniczył Radzie Naukowej Instytutu Metalurgii w Gliwicach, był członkiem Rady Naukowej Ministerstwa Górnictwa i Energetyki, członkiem Komitetu Hutnictwa PAN oraz członkiem Sekcji Technicznej Rady Naukowej Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego.

           Odznaczony był między innymi Orderem Budowniczego Polski Ludowej, dwukrotnie Orderem Sztandaru Pracy I Klasy, Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych i honorowymi odznakami "Zasłużony Hutnik PRL", Naczelnej Organizacji Technicznej i Związku Nauczycielstwa Polskiego.

           Pochowany został na cmentarzu komunalnym (dawnym wojskowym) na Powązkach w Warszawie (kw. 55, rząd I, miejsce 24).

           Jego imię nosi pawilon B3 AGH (w którym upamiętniono jego osobę tablicą) oraz ulica Krakowa w Przegorzałach (Zwierzyniec), łączącą ulicę Adolfa Szyszko–Bohusza z ulicą Przegorzalską.

kalendarium

1911 – po śmierci ojca wraz z matką przeniósł się do Chełma

1923 – uzyskał świadectwo dojrzałości i rozpoczął studia na AGH

1928 – ukończył studia z wyróżnieniem

1928–1929 - ukończył Szkołę Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie

1929-1930 - pracował jako konstruktor w hucie "Hantke" w Częstochowie

1932 – po odbyciu ćwiczeń wojskowych uzyskał stopień podporucznika

1932–1939 - pracował w hucie Baildon w Katowicach

1932 – rozpoczął działać społecznie w Zarządzie Głównym Stowarzyszenia Hutników Polskich (późniejszym Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego)

1937 – mianowany został porucznikiem rezerwy wojsk lotniczych

1939–1940 - przebywał w Chełmie

1941 – przeniósł się do Warszawy

1944-1945 – był żołnierzem II Armii WP

1946 – został dyrektorem huty Kościuszko w Chorzowie

1947 – został członkiem PPR, a następnie PZPR

1949 IV – 1950 X – pełnił funkcję kierownika Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego w randze podsekretarza stanu

1952-1956 - był posłem na Sejm

1952 II - został kierownikiem utworzonego Ministerstwa Hutnictwa

1952 X 23 – wraz z J. Cyrankiewiczem był obecny przy pierwszym spuście stali w kombinacie metalurgicznym w Nowej Hucie

1952 XI - zatwierdzony został przez Sejm jako minister hutnictwa

1957–1959 VII - pełnił funkcję ministra przemysłu ciężkiego

1959-1964 - był zastępcą członka Komitetu Centralnego PZPR

1959 VII – 1963 X – pełnił obowiązki wiceprzewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów

1961 - otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie

1963 X - zakończył pracę w centralnej administracji państwowej

1963-1969 – pełnił funkcję rektora AGH

1964-1968 – był członkiem Komitetu Centralnego PZPR

1965 - objął Katedrę Metalurgii Stali

1969 - został kierownikiem Zakładu Stalownictwa w Instytucie Metalurgii AGH

źródła:

Teresa Stanisławska-Adamczewska, Kraków, ulica imienia …, Kraków 2000

Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000

Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl), wydanie z 05.02.2020