Andrzej Stanisław Kostka Załuski

(2 XII 1695 Jedlińsk koło Radomia – 16 XII 1758 Kielce)

biskup krakowski, sługa Boży

rodzina

herbu Junosza, syn Aleksandra Józefa, wojewody rawskiego, i Teresy z Potkańskich
brat Józefa Andrzeja, Marcina, Jakuba, Wiktorii, Aleksandry i Ludwiki

biogram

           Jeden z prekursorów Oświecenia w Polsce. Był rzecznikiem reform ustrojowych i społeczno - gospodarczych. Inicjował budowę kopalń oraz hut ołowiu w Zagłębiu Staropolskim. W swych dobrach zakładał liczne manufaktury.
           Mecenas sztuki, współzałożyciel, wraz z bratem, Biblioteki Załuskich w Warszawie (300 tys. tomów i 10 tys. rękopisów), przy której założył gabinet matematyczno - przyrodniczy i obserwatorium astronomiczne.
            Studiował w szkołach jezuickich i pijarskich w Gdańsku i na Papieskim Uniwersytecie Sapienza w Rzymie, które uwieńczył doktoratem obojga praw (tj. rzymskiego i kanonicznego).
            Zasłużył się dla diecezji krakowskiej, założył trzecie (po zamkowym i stradomskim) seminarium duchowne, tzw. akademickie, oraz drukarnię diecezjalną (przy ulicy Wiślnej 12), wydał liczne listy pasterskie, sporządził dla Rzymu cenne raporty o stanie diecezji.
            Był mecenasem sztuki, między innymi ufundował obraz Michała Archanioła w głównym ołtarzu kościoła Paulinów (malował T. Kuntze), odnowił kościół św. Stanisława i hospicjum polskie w Rzymie. Był autorem około 60 dzieł z zakresu prawa i liturgii.
           Pochowany w przebudowanej z jego inicjatywy kaplicy św. Jana Ewangelisty w Katedrze Wawelskiej. Nad portalem została umieszczona jego figura wykonana przez F. Placidiego.
           Imieniem jego i jego brata Józefa nazwano ulicę w dzielnicy Mistrzejowice, gdzie łączy ona ulicę księdza Kazimierza Jancarza z ulicą Franciszka Bohomolca.

kalendarium

1704 - znalazł się na dworze stryja, Andrzeja Chryzostoma Załuskiego, biskupa warmińskiego
1708 - został kanonikiem krakowskim
1711 - został proboszczem katedry płockiej
1715 - 1718 - studiował na Uniwersytecie Sapienza w Rzymie, gdzie uzyskał doktorat obojga praw
1716 - wraz z bratem Józefem odbył podróż do Niemiec, Włoch i Francji
1719 - został deputatem kapituły krakowskiej do Trybunału Koronnego
1723 XI - uzyskał po stryju biskupstwo płockie
1724 I 7 - objął diecezję przez swego pełnomocnika
1724 II 13 - przyjął sakrę biskupią w klasztorze jasnogórskim z rąk Felicjana Konstantego Szaniawskiego
1725 - prezydował na Trybunale radomskim
1733 VIII - odbył synod diecezjalny w Pułtusku, którego statuty zostały wydane drukiem
1733 - stanął po stronie Leszczyńskiego, ale szybko pogodził się z Augustem III
1735 XI 9 - 1746 - był kanclerzem koronnym
1736 XI 19 - został biskupem łuckim
1738 - został opatem komendatoryjnym kanoników regularnych w Czerwińsku
1739 VII 20 - został biskupem chełmińskim
1745 - wydał statuty synodu w Lubawie
1746 V - został biskupem krakowskim
1748 - podjął próbę reformy Akademii - założył katedrę prawa natury i narodów, wprowadził kurs matematyki według nowego programu
1748 - 1757 - był protektorem Hospicjum św. Stanisława w Rzymie, które pełniło funkcję bursy dla studiującej w tym mieście polskiej młodzieży

1751 IV 4 – konsekrował kościół Paulinów na Skałce
1751, 1756 - sporządził dla Rzymu cenne raporty o stanie diecezji
1758 - oficjalnie erygował seminarium akademickie w Krakowie, dla dwunastu kleryków
1758 - zapisał Akademii Krakowskiej drukarnię diecezjalną przy ulicy Wiślnej 12
1758 II 20 - w testamencie zapisał na rzecz biblioteki Załuskich w Warszawie pałace daniłowiczowski i radziwiłłowski wraz z placami, oddając fundację pod opiekę króla, prymasa oraz biskupów krakowskiego i poznańskiego
1988 - nazwano jego i brata imieniem ulicę w Mistrzejowicach

źródła

Banacka Marianna, Biskup Andrzej Stanisław Kostka Załuski i jego inicjatywy artystyczne, Warszawa 2001

Ryś Grzegorz, Kościół krakowski w tysiącleciu, Kraków 2000