Wiktor Zin
(14 IX 1925 Hrubieszów – 17 V 2007 Rzeszów)
architekt, rysownik, działacz kultury i pracownik naukowy, gawędziarz, popularyzator polskiej historii i sztuki
rodzina
syn Piotra (właściciela zakładu malarsko – pozłotniczego) i Stefanii
brat Anny
poślubił: Aleksandra z domu Zastawniak
dzieci: Szymon i Monika
biogram
Urodził się w starym hrubieszowskim dworku (w którym przez pewien okres mieszkał Bolesław Leśmian). Już w dzieciństwie interesował się malarstwem i rysunkiem, jego nauczycielami byli dziadek Szymon i ojciec Piotr, a następnie mieszkający w pobliżu domu rodzinnego Zinów, profesor rysunku i malarstwa J. Aleksandrow uczeń Repina.
Po ukończeniu szkoły podstawowej, chciał uczyć się w gimnazjum, nie sprzyjał temu status finansowy Zinów. On jednak nie poddał się. Już wtedy nieźle rysował i wysłał swoje prace (panoramy i ulice miasteczka) do marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego, absolwenta Krakowskiej ASP, do szkiców dołączając list z prośbą o przyznanie mu stypendium. I tak Wiktor Zin rozpoczął naukę w hrubieszowskim gimnazjum. Po ukończeniu nauki w liceum im. Stanisława Staszica w Hrubieszowie, wyjechał do Krakowa, gdzie po zdaniu celująco egzaminu wstępnego, został przyjęty na Wydział Architektury Akademii Górniczo – Hutniczej, mieszczący się wówczas w pomieszczeniach remontowanego Wawelu.
Na pierwszym roku studiów, dzięki zdolnościom i ogromnej pracowitości, został asystentem swojego mistrza, profesora Witolda Dalbora. Mieszkał w tym czasie w małej celi klasztornej oo. Augustianów przy kościele św. Katarzyny na krakowskim Kazimierzu. W zamian za stancję grał na organach kościelnych, a w wolnych chwilach pomagał braciom zakonnym w ich codziennych zajęciach. Dużo pracuje, zajmuje się ilustrowaniem atlasu anatomicznego, rysuje i opisuje detale odzyskanego ołtarza Wita Stwosza, w tym czasie powstaje słynny zielnik.
W czasie studiów rozpoczął pracę naukową na wydziale architektury Politechniki Krakowskiej, został adiunktem, otrzymał tytuł doktora, po czterech latach uzyskał habilitację, pracował jako docent, następnie objął funkcję profesora zwyczajnego.
Pełnił funkcję dziekana Wydziału Architektury, jednocześnie piastował stanowisko dyrektora Instytutu Historii Architektury i Konserwacji Zabytków, zajmował się projektowaniem architektonicznym. Został Głównym Architektem Krakowa, kierował badaniami Staromiejskiego Zespołu Krakowa, przewodniczył Krakowskiej Komisji Konserwatorskiej, został prezesem Towarzystwa Miłośników Historii Krakowa, zasiadał w Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej, był przewodniczącym Towarzystwa Miłośników Zwierząt.
Otrzymał nominację na Generalnego Konserwatora PRL w randze wiceministra kultury i sztuki. Przeprowadził wiele prac konserwatorskich, głównie w Krakowie i Zamościu. Był inicjatorem odbudowy Pomnika Grunwaldzkiego i organizatorem Muzeum Rynku Krakowskiego w podziemiach kościoła Św. Wojciecha. Odtworzył odkryte piwnice w wieży ratuszowej w Krakowie, wykonał projekty konserwacji kaplicy Myszkowskich w bazylice Dominikanów oraz attyki kamienicy Bonerów, Rynku, Arsenału i Bloku Ormiańskiego w Zamościu oraz miast: Opatowa i Chełma Lubelskiego.
Zaprojektował kościół Św. Barbary w Staszowie, kaplicę Św. Kazimierza i wnętrze kościoła Ojców Jezuitów w Radomiu, kaplicę Św. Maksymiliana Kolbe w Sterling Heights (USA). Nakazał przewiezienie zagrożonej zniszczeniem przez ówczesne władze Panoramy Racławickiej z Wrocławia do Warszawy, udało mu się odzyskać ruiny dawnej cerkwi carskiej, położonej na terenie koszar w Hrubieszowie i przekazać zabytek rodzinnemu miastu. Dziś obiekt jest kościołem garnizonowym pod wezwaniem Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Jako Generalny Konserwator PRL zatwierdził wzniesienie pomnika słynnych Trzech Krzyży Gdańskich.
Równolegle z pracą w Ministerstwie, na Politechnice, w telewizji i w radiu, pełnił funkcję Przewodniczącego Międzyresortowej Komisji d/s Rewaloryzacji Zabytkowych Zespołów Miejskich, objął również funkcję Naczelnego Architekta Klasztoru oo. Paulinów na Jasnej Górze, gdzie zaprojektował przebudowę organów w kaplicy Najświętszej Maryi Panny, a także nowe rozwiązanie komunikacyjne obiektu, którego integralną część stanowi brama im. Jana Pawła II. Odszedł z ministerstwa w czasie ogłoszenia stanu wojennego. W latach 80. prowadził wykłady na uniwersytecie w Zagrzebiu.
Został założycielem i wykładowcą istniejącego do dziś, Podyplomowego Studium Konserwacji Zabytków, zatrudniającego wybitną kadrę specjalistów z różnych dziedzin. Po przejściu na emeryturę wykładał w Akademii Górniczo-Hutniczej i Wyższej Szkole Ekonomicznej w Krakowie. Równolegle w latach 90-tych był prorektorem Europejskiej Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, wykładał również w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie.
Podczas długoletniej pracy realizował własne projekty oraz prowadził wykłady na wielu zagranicznych uczelniach, między innymi w Stanach Zjednoczonych, Meksyku, Ekwadorze, Jugosławii i na Węgrzech. Był członkiem Rady Stowarzyszenia Architektów Rzeczpospolitej Polskiej oraz członkiem Meksykańskiej Akademii Nauk. Był współzałożycielem i pierwszym prezesem reaktywowanego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami oraz współzałożycielem Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków.
Pomimo tak wielu zajęć i piastowania licznych stanowisk, ściśle współpracował z telewizją, a także z prasą i z radiem. Jego program "Piórkiem i Węglem" emitowany co dwa tygodnie, gościł na antenie przez około 30 lat. W tym czasie wykonał na wizji ponad 10 tysięcy rysunków. W telewizji polskiej prowadził między innymi takie cykle jak: "Klub pod smokiem", "Spotkania z zabytkami", "Być tutaj", "Nad Niemnem, Piną i Prypecią", "Sztuka Patrzenia", "Opowieści domu rodzinnego", "Tajemnice miejsc znanych" (jako kontynuacja cyklu "Piórkiem i węglem").
Na szczególną uwagę zasługuje audycja pt. "Wieczór z dziennikiem", emitowana w latach 70-tych i 80 -tych, gdzie barwnie opowiadał o wybranej pracy własnego autorstwa, zwykle akwareli lub pasteli. W czasie trwania dziennika telewizyjnego, praca profesora była licytowana, a uzyskane pieniądze przekazywane były na budowę Centrum Zdrowia Dziecka. Nagrał wiele opowiadań dla radia, współpracował z Radiem Bis, przez wiele lat tworzył audycje radiowe na antenie Radia Kraków.
Współpracował również z telewizją i radiem w USA , Australii i Niemczech. Do śmierci redagował artykuły do wielu gazet i czasopism, oraz prowadził cykl telewizyjny, pt. "Spotkania z profesorem Zinem".
Był także twórcą scenografii do spektakli i oper - między innymi „Straszny Dwór” (Opera Wrocławska i Bałtycka), „Hrabina” (Opera Bałtycka i opera w Tokio), „Otello” (Teatr Wielki w Łodzi), „Damy i Huzary” (Teatr Wielki w Warszawie), „Rigoletto” (Kraków). Był autorem prac plastycznych (akwarele) oraz licznych publikacji naukowych, książkowych i prasowych, (wydał około 50 rozpraw naukowych i książek).
Pod koniec życia zajmował stanowiska prorektora Europejskiej Akademii Sztuk w Warszawie, kierownika Ogólnopolskiego Studium Konserwacji Zabytków Urbanistyki i Architektury przy Politechnice Krakowskiej, kierownika Katedry Historii Sztuki i Kultury Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, wykładowcy AGH w Krakowie oraz kanclerza kapituły odznaczenia "Polonia Mater Nostra est".
Został między innymi odznaczony Honorową Odznaką AK ''Obrona ludności polskiej na Zamojszczyźnie'' (w latach 1939 - 1944), Krzyżem Kawalerskim, Krzyżem Oficerskim, Medalem Edukacji Narodowej, Medalem ''Polonia Mater Nostra est'', Medalem Meksykańskiej Akademii Nauk.
Zmarł w Rzeszowie, w drodze na zajęcia ze studentami. Pogrzeb, poprzedzony mszą świętą w Kościele Mariackim, odbył się na cmentarzu Rakowickim, został pochowany w rodzinnym grobowcu (kwatera Y, rząd południowy, po lewej Fedeczków). Uroczystościom złożenia trumny do grobu towarzyszyła muzyka kapeli góralskiej oraz dwóch trębaczy, którzy zagrali między innymi Hejnał Mariacki, Ciszę, Barkę, Łzy Matki i Va pensiero z opery Nabucco Giuseppe Verdiego.
wybrane publikacje
1952 – praca doktorska z odznaczeniem Geneza, rozwój i typy attyki polskiej
1956 – habilitacja Kościoły Lubelszczyzny na przykładzie badań kościoła w Uchaniach
1956 - Artykuły i rozprawy dotyczące wczesnośredniowiecznego Krakowa
1968 - Człowiek przeciwko sobie
1970 - Piękno nie dostrzegane
1972 - Piękno potężne
1974 - Piękno utracone
1983 - z J. Podleckim Kraków. Rzeczywistość i fantazja
1983 - Szopki krakowskie
1998 - Półgłosem i ciszą
2004 - Opowiadania najkrótsze o ludziach nader różnych
2004 - Opowieści o polskich kapliczkach
2004 - Krajobrazy Podkarpacia
2005 - Narodziny krajobrazu kulturowego
kalendarium
1948 – ukończył studia
1952 - otrzymał tytuł doktora
1953 VII 27 – poślubił Aleksandrę
1956 – uzyskał habilitację
1958 – został generalnym projektantem Pracowni Konserwacji Zabytków w Krakowie
1960 – 1975 – był kierownikiem badań Staromiejskiego Zespołu Krakowa
l962 – 1964 oraz 1973 - 1978 – był dziekanem Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej
1966 – został profesorem Politechniki Krakowskiej
1970 - 1978 – był przewodniczącym Krakowskiej Komisji Konserwatorskiej
1971 – został laureatem nagrody m. Krakowa
1975, 1980 – otrzymał Złote Ekrany za indywidualność telewizyjną
1975 – 1983 – pełnił funkcję prezesa Zarządu Głównego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami w Polsce
1977 - 1981 – pełnił funkcję Generalnego Konserwatora Zabytków PRL w randze wiceministra
1978 – 1983 - był przewodniczącym Międzyresortowej Komisji ds. Rewaloryzacji Zabytkowych Zespołów Miejskich
1980 II 7 – otrzymał Nagrodę im. Herdera za konserwacje i badania architektoniczne
1998 I 28 - Politechnika Krakowska przyznała mu tytuł doktora honoris causa
1998 – został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
1998 – otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Technicznego w Budapeszcie
2006 – otrzymał złoty medal Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis (Chwała sztuce)
2007 - przekazał na ręce krakowskiej grupy „Pudelsi” wiersz zatytułowany Gdyby ryby do którego zespół skomponował muzykę