Stanisław Zaborowski

(?- listopad lub grudzień 1529)

gramatyk, myśliciel

rodzina

pochodził ze średnioszlacheckiej rodziny herbu Ostoja

biogram

           Początkowo wojskowy, później w służbie kapłańskiej, kanonik uniejowski, proboszcz sandomierski. Miał prebendy w katedrze na Wawelu (św. Krzyża i altarię św. Erazma). Mianowany przez króla Aleksandra Jagiellończyka pisarzem skarbu koronnego, później był jego kustoszem. Uczestniczył w pisaniu Statutu Łaskiego.
           Był autorem popularnego i wznawianego traktatu o ortografii polskiej Ortographia seu modus, ujednolicającego pisownię polską, nazywany ojcem ortografii polskiej. Do ortografii wprowadził literę "ł".
             W dziele Tractatus de natura iurium et bonorum regis (Traktat o naturze praw i dóbr królewskich) zawarł rozważania na temat państwa i władzy. Dzieło dotyczy nie tylko kwestii dóbr królewskich, ale i naprawy królestwa i kierowania rzeczpospolitą. Jego uwagi dotyczą władzy świeckiej - genezy państwa, obowiązków władcy, panów i szlachty, roli prawa. Wiele miejsca poświęca roli Kościoła w państwie, podkreśla społeczne znaczenie duchowieństwa, rozważa kwestie nadawania beneficjów i posiadania przez kapłanów dóbr doczesnych; omawia także obowiązki kleru wobec ojczyzny. Zajmuje się również kwestią „plag” takich jak: rozpusta, żebractwo, lichwa i herezja, które nękają społeczność i źle wpływają na funkcjonowanie państwa, prowadząc do jego upadku.

wybrane prace:

1507 - Tractatus de natura iurium et bonorum Regis
1512 - Ordo Missae
1513 - Ortographia seu modus recte scribendi et legendi Polonicum idioma
1529 - De celibatu christianorum et presertim sacerdotum ac virginum

kalendarium

1506 - mianowany pisarzem skarbu koronnego

źródła:

Kazimierz Lepszy (red.): Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia. Warszawa 1968

Izabella Teresińska, Zaborowski Stanisław, w: Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny, tom V: U–Ż, uzupełnienia, indeksy (koordynacja całości Roman Loth), Warszawa 2004

Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 3 Piśmiennictwo Staropolskie, Warszawa 1965