Aleksandr Wiertinski
Aleksander Nikołajewicz Wertyński
(21 III 1889 Kijów – 21 V 1957 Leningrad)
rosyjski pieśniarz, kompozytor, poeta i aktor
rodzina
syn Mikołaja, adwokata i dziennikarza, i Eugenii Stiepanownej Skołatskiej
brat Nadieżdy, aktorki
żona Lidija (do 1957)
ojciec dwóch córek: Marianna, Anastazja
biogram
Autor słynnych śpiewanych romansów, najczęściej sam komponował muzykę do swoich nostalgicznych ballad i romansów, korzystając zarówno z własnych tekstów, jak i wierszy znanych poetów (między innymi Sergiusza Jesienina, Aleksandra Błoka, Anny Achmatowej).
Debiutował poezją, nowelami i recenzjami w prasie kijowskiej, statystował w Teatrze Dramatycznym imienia N.N. Sołowcowa. Po ukończeniu gimnazjum wyjechał do Moskwy, gdzie debiutował w filmie, występował też w teatrze Arcybuszewa.
Po wybuchu I wojny światowej zaciągnął się ochotniczo do służby medycznej w pociągu sanitarnym, został ranny i zdemobilizowany. Powrócił do Kijowa, gdzie zaczął śpiewać w Teatrze Miniatur. Sukces przyniosły mu gościnne występy w Moskwie, stworzył oryginalną sceniczną postać śpiewającego Pierrota, występując na wielu rosyjskich scenach.
Wyemigrował do Konstantynopola, a stamtąd do Rumunii, Niemiec i Francji. W latach 20. XX wieku śpiewał także w Polsce, napisał tu między innymi balladę Madame Irene. Przeniósł się do Francji, gdzie powstały jego najlepsze piosenki. Wyruszył na tournée do Ameryki, następnie wyjechał do Chin i osiadł w Szanghaju, gdzie występował z koncertami na estradach i w kabaretach.
Po wybuchu II wojny światowej powrócił do ZSRR, dawał koncerty między innymi dla żołnierzy Armii Czerwonej. Blisko związany z kinem, statystował w latach 20. w filmach niemych, po powrocie z emigracji również grał w filmach. Zmarł na atak serca w trakcie próbnych zdjęć do filmu L.D. Łukowa „Oleko Dundicz”.
Podkreślał swoje związki z Polską (był spokrewniony z rodziną Gogolińskich). Był ulubionym pieśniarzem marszałka Józefa Piłsudskiego. Jego utwory na język polski tłumaczyli między innymi Julian Tuwim oraz Jonasz Kofta. Jego utwory śpiewa Mieczysław Święcicki.
Pozostawił barwne wspomnienia wydane pośmiertnie.
zbiory poezji wydane w Polsce:
1937 - Pieśni i wiersze
1991 - Gdzie jesteś dziś
1996 - Romanse i poematy
wspomnienia:
1962 - Podróże z pieśnią wydanie polskie 1967
1990 - Dorogoj dlinnoju...
grał między innymi w filmach:
1912 - Czym ludzie żyją - Anioł
1916 - Król bez korony - Anatol Sewerak
1916 - Od niewoli do woli - antykwariusz
1951 - Spisek bankrutów
1954 - Skanderbeg - Doża Wenecji
1954 - Królowa balu - Książę
1956 - Flames of Wrath - ambasador Polski
1956 - Bloody Dawn - pan Sawicki ;
kalendarium
1910 - przeniósł się do Moskwy
1912 - debiutował w filmie, występował w Teatrze Miniatur
1913 - próbował dostać się do Moskiewskiego Teatru Artystycznego, ale nie został przyjęty (sam Stanisławski stwierdził, że źle wymawia literę „r”)
1914 - zaciągnął się do służby medycznej
1915 - powrócił Kijowa, gdzie zaczął śpiewać w Teatrze Miniatur
1916 - 1919 - występował na wielu rosyjskich scenach
1917 X 25 - w Moskwie odbył się jego benefis
1919 - wyemigrował do Konstantynopola, a stamtąd do Rumunii, Niemiec i Francji
1923 - przeniósł się do Polski, odbywał tournee po Europie
1925 X 8 – dał recital w Teatrze Starym w Krakowie
1925 - przeniósł się do Francji
1933 - występował w Palestynie
1934 - wyruszył na tournee do Ameryki
1935 - wyjechał do Chin i osiadł w Szanghaju
1943 XII - powrócił do ZSRR
1951 - otrzymał nagrodę państwową im. Stalina