(1105 – 30 maja 1159 Altenburg)
książę zwierzchni Polski i Śląska
rodzina
z dynastii Piastów
najstarszy syn Bolesława Krzywoustego i jego pierwszej żony Zbysławy, córki księcia kijowskiego Świętopełka
Władysław Wygnaniec
Lata panowania 1138 - 1146
rodzeństwo: Leszko (1115 – 26 VIII przed 1138), Kazimierz zwany Starszym (w odróżnieniu od swojego młodszego brata, Kazimierza Sprawiedliwego) (1117/1122, wg kronikarza Jana Długosza 16 sierpnia 1122 (przekaz ten jest kwestionowany przez większość badaczy) - zmarł 1131 X 19), Bolesław Kędzierzawy (1125 – 5 I 1173), Mieszko III Stary (1126 lub 1127 - 1202 III 13), Henryk Sandomierski (między 1127 a 1131 - 1166 X 18), Kazimierz II Sprawiedliwy (1138 - 1194 V 5), N.N. córka, (przed 1111 - po 1123) - od 1124 roku żona Wsiewołoda, księcia muromskiego; o żonie tego ruskiego władcy wiadomo tyle, że pochodziła z Polski; obecnie literatura uznaje ją raczej za córkę Skarbimira niż Bolesława, Adelajda (1114 - 25 III przed 1132) - poślubiła: 1128 lub 1129 Albrecht I Pobożny (1107 II 13 – 1137 XI 9), margrabia austriacki, Ryksa (1116 - po 25 XII 1155) - poślubiła: (1) 1129 lub 1130 Magnus (1106 - 1134 VI 4), król Vaestergotlandu; (2) 1135 lub 1136 Włodzimierz (zmarł po 1167), książę miński (1151 - 1158, 1165 - 1167) i grodzieński (1159 - 1165); (3) po 1139 Swerker I (zamordowany w 1156), król szwedzki (1134 - 1156), N.N., córka (przed 1119 - pod koniec 1132) - poślubiła przed 1132 Konrad Sachsenblume, margrabia Marchii Północnej, Zofia, zmarła 1136 X 10, Dobronega Ludgarda (przed 1129 - po 26 X 1147) - poślubiła: około 1142 Dytryk (1127 - 9 II 1185), z dynastii Wettynów, margrabia dolnołużycki, rozwiedziony po 1144, który później żyje w konkubinacie z Kunegundą, wdową po po Bernardzie z Płockowa, Judyta (po 1130 - 8 lipca między 1171 a 1176) - poślubiła? (1) 1136 Gejza II, król węgierski (około 1130 - 31 V 1161), żonaty później z Eufrozyną, córką Mścisława, wielkiego księcia kijowskiego; (2) 6 I 1148, Otton I (między 1126 a 1128 - 1184 lub 7 III 1185), margrabia Brandenburgii, żonaty później z Adelajdą, córką Florencjusza III, hrabiego holandzkiego, Agnieszka (1137 - po 1182) - poślubiła: (1) 1140 lub 1141 N.N. syna Wsewołoda, wielkiego księcia kijowskiego; (2) 1151 lub 1152 Mścisław II (zm. 19 VIII 1170), książę perejasławski (1146 - 1149, 1151 - 1155), książę łucki (1155 - 1157), książę wołyński (1157 - 1170), wielki książę kijowski (1167 - 1169, 1170)
poślubił 1123 Agnieszka Babenberg (po 1110 - 24 lub 25 stycznia po 1157), córka margrabiego Austrii Leopolda III i wnuczka cesarza Henryka IV
dzieci:
Bolesław I Wysoki
Mieszko I Plątonogi
Konrad Laskonogi (około 1139 - 1203), książę głogowski od 1177, biskup Bambergi od 1202
Ryksa Śląska (1128/1138 - po 1166), poślubiła 1. 1152 Alfons VII król Kastylii, cesarz Hiszpanii (zmarł 1157); 2. 1161 Rajmund II Berengar król Prowansji (zmarł 1166); 3. ?Albrecht II – hrabia von Everstein
biogram
Zgodnie z testamentem ojca Bolesława Krzywoustego jako starszy od przyrodniego rodzeństwa oprócz dzielnicy senioralnej (obejmującej Małopolskę, wschodnią Wielkopolskę i Kujawy) otrzymał również Śląsk, jako dzielnicę dziedziczną, oraz zwierzchność nad Pomorzem. Młodsi bracia Bolesław IV Kędzierzawy i Mieszko III Stary otrzymali odpowiednio Mazowsze i zachodnią Wielkopolskę z Poznaniem, jako dzielnice dziedziczne. Ponadto Władysław musiał się pogodzić z przekazaniem macosze Salomei z Bergu w dożywocie, jako oprawy wdowiej łęczyckiego, oraz w przyszłości (po osiągnięciu wieku sprawnego) wyposażyć kolejnego brata Henryka księstwem sandomierskim zapewne czasowo (dożywotnio) wydzielonego z dzielnicy senioralnej. Testament nie regulował kwestii wyposażenia najmłodszego syna Krzywoustego urodzonego już po śmierci ojca Kazimierza II.
Po śmierci Salomei, drugiej żony Bolesława III Krzywoustego i matki przyrodnich braci Władysława II Wygnańca, wybuchła wojna pomiędzy braćmi o ziemię łęczycką, wydzieloną z dzielnicy senioralnej jako dożywocie zmarłej księżnej. Podczas wojny, przeciwko Władysławowi II Wygnańcowi opowiedział się jego dotychczasowy sojusznik Piotr Włostowic, który z rozkazu księcia został pojmany, okaleczony, pozbawiony urzędów i dóbr. Okrucieństwo okazane Włostowicowi umocniło opozycję możnowładców i dostojników kościelnych przeciw księciu, który musiał szukać schronienia w Niemczech.
kalendarium
1120/1126 - małżeństwo z Agnieszką, córką Leopolda III Babenberga, margrabiego Austrii.
1137 – uczestniczył w zjeździe w Niemczy
1138 – 1146 – był księciem seniorem
1141 – doszło do konfliktu Władysława z Salomeą i juniorami kiedy księżna bez wiedzy i zgody seniora zwołała do Łęczycy zjazd możnych, na którym miano rozstrzygnąć kwestię zamążpójścia najmłodszej córki Krzywoustego Agnieszki
1144 – odmawia przekazania ziemi sandomierskiej Henrykowi
1145 XII – spowodował oślepienie, obcięcie języka i wygnanie palatyna Piotra Włostowica
1146 – wygnanie Władysława II z Polski
literatura
Przywilejem pierworództwa świetny i następstwem w królestwie [wysoko] wyniesiony, lecz żądny zaszczytów z jednego [powodu], a pychą uniesiony z drugiego. Tym smutniejsze były jego rządy, im więcej oddawał się rozkoszy w objęciach żony. [...] Tak więc książę, sam w sobie bardzo ludzki, pod wpływem zawziętości żony wyzbywa się ludzkości. Stłumiwszy w sobie uczucie braterskiej miłości usposabia się wrogo i z okrutną zaciekłością prześladuje małoletnich jeszcze braciszków, a zająwszy ich miasta postanawia ich wydziedziczyć.
(Mistrza Wincentego Kadłubka Kronika Polska, tłumaczenie K. Abgarowicz, B. Kürbis, Warszawa 1974)
źródła
Oswald Balzer, Genealogia Piastów, Kraków, 2005;
Dynastie panujące w Polsce, Ossolineum, Wrocław, 2007
B. Snoch, Synowie Krzywoustego, Warszawa 1987