Leon Haraschin-Wyrwicz
(11 maja 1885 Kraków – 30 marca 1951 Kraków)
aktor teatralny i kabaretowy, monologista
prekursor teatru jednego aktora
rodzina
z rodziny kolejarskiej
syn Józefa Haraschin-Wyrwicza i Julii z Pilarskich
brat Józefa; Karola, nauczyciela, żona Domicella Parczyńska; Zofii; Juliana, dr praw UJ; Stanisław (1888-1960), kapitan WP, dr filozofii UJ
11 stycznia 1914 poślubił Wiktorię Więckowską
biogram
Przedwojenny mistrz krakowskiego dowcipu lokalno-regionalnego. Wielki twórca polskiego monologu autorskiego, występujący też w radio. To jemu zawdzięczamy między innymi nazwę teatrzyku, od którego wzięły nazwę tak ważne dla polskiej niepodległości Oleandry.
Ukończył szkołę średnią w Krakowie i rozpoczął występy grając niewielkie role w Teatrze Ludowym przy ulicy Krowoderskiej, jednocześnie pracował jako urzędnik na kolei. Przez pewien czas należał do teatralnego zespołu objazdowego Tadeusza Pilarskiego. Następnie wygłaszał w letnim teatrzyku Oleandry krótkie monologi, w których przedstawiał karykatury krakowskich typów kawiarnianych.
Wygłaszał monologi w dawnej kawiarni Drobnera w kabarecie Rozmaitości, później przeniósł się ze swoimi występami na Sławkowską, gdzie założył kabaret Zielona Żaba, a następnie Kabaret Literacki, z ambicją reaktywowania tradycji Zielonego Balonika, jednak nie był w stanie przebić legendy z Jamy Michalika.
Związany był głównie z Teatrem Nowości w Krakowie, Bagatelą, Morskim Okiem i Alhambrą w Warszawie, po wojnie występował w Teatrze Powszechnym w Krakowie. Występował przede wszystkim w kabaretach krakowskich i warszawskich (Miraż, Stańczyk, Cyrulik Warszawski) oraz w całej Polsce, a także w Wiedniu i Kijowie.
Opracował i wykonał około 150 monologów i miniatur, bez charakteryzacji i kostiumów oraz nie używając rekwizytów (z wyjątkiem krzesła). Do najbardziej znanych monologów należały: Rekrut, Kasa Chorych, Łapiduch, Fiakier, Gołębiarz, Raport wojskowy. Stworzył świetne kreacje w monologach A tu się pali jak cholera czy Przed sądem.
Niektóre z jego monologów wykonuje obecnie Andrzej Grabowski.
Jako aktor teatralny występował rzadko, między innymi grał gościnnie w Teatrze Ludowym Antka w Królowej przedmieścia, występował w Teatrze Im. J. Słowackiego w Krakowie jako Doktor Grünstein w Dzielnym wojaku Szwejku wg Jaroslava Haška oraz w Młodym lesie wg Jana Adolfa Hertza. Zagrał również w filmie Bohaterowie Sybiru Michała Waszyńskiego.
Po drugiej wojnie światowej występował sporadycznie, między innymi w Katowicach zagrał jednego z Gzymsików w Romansie z wodewilu W. Krzemińskiego.
W Krakowie mieszkał przy ulicy św. Filipa pod numerem 23.
Pochowany na Cmentarzu Rakowickim (kwatera BB, rząd północny, miejsce 4), żegnały go tłumy krakowian i trębacz z wieży Mariackiej.
kalendarium
1904/05 i 1906/07 – występował w Teatrze Ludowym przy ulicy Krowoderskiej
1910 - zaczął występować na estradzie jako monologista
1912 – zaczął wygłaszać krótkie monologi w letnim teatrzyku Oleandry
1914 - grał gościnnie w Teatrze Ludowym Antka w Królowej przedmieścia
1918 – występował w dawnej kawiarni Drobnera w kabarecie Rozmaitości
1921 III 16 - uruchomił "Kabaret Literacki" w kawiarni "Odrodzenie" przy ulicy Sławkowskiej 30, kabaret przetrwał do VI 1922
1930–1932 – odtwarzał na różnych scenach Doktora Grünsteina w Dzielnym wojaku Szwejku według J. Haška
1936 - grał w filmie Bohaterowie Sybiru
1950 - w Katowicach zagrał jednego z Gzymsików w Romansie z wodewilu
źródła:
Jacek Olczyk, Życie literackie w Krakowie, Kraków 2016
Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl), wydanie z 05.12.2020