Ignacy Wieniawski

komendant Krakowa w insurekcji kościuszkowskiej

          Gwardzista austriacki i kurier cesarski, po śmierci Józefa II w 1790 w Polsce sekretarz komisji policji. Na emigracji w Saksonii zbliżył się do przywódców patriotycznego sprzysiężenia, zyskał względy Ignacego Potockiego. Generał J. Zajączek w kwietniu 1794 uzyskał dlań u Kościuszki nominację na komendanta Krakowa. Na stolicę Jagiellonów Fryderyk Wilhelm II skierował kolumnę wojsk pruskich pod pruskim generałem Elsnerem w sile około 7 tysięcy żołnierzy z silną artylerią. Równocześnie ze Śląska nadciągała wchodząca do korpusu najeźdźczego komenda generał Rütsa. Rankiem 14 czerwca 1794 wojska napastnicze spod wsi Michałowice rzuciły kawalerię dla oczyszczenia przedpola dawnej stolicy. Jej trzytysięczna załoga, złożona głównie z ochotników, wsparta kosynierami i jazdą nieregularną, rozporządzała 30 lżejszymi działami, liczyła w sumie blisko 7 tysięcy zbrojnych. Po dwukrotnym odparciu huzarów powstańcy ścigali wroga do pozycji wyjściowych. Można więc było obronę przedłużyć w oczekiwaniu na ewentualną odsiecz.

          Ale młody i niedoświadczony komendant Krakowa, świeżej daty pułkownik Ignacy Wieniawski nawiązał potajemne kontakty z Austriakami, stojącymi w Podgórzu. Gotów był wydać im miasto bezwarunkowo, chociaż Kościuszko w tajnej instrukcji godził się tylko na czasowe oddanie Krakowa Austriakom w „depozyt”. Wczesnym rankiem 15 czerwca Wieniawski z austriackim kapitanem Langfreyem osobiście powiadomili generał Elsnera o oddaniu Krakowa Austriakom. Ale Elsner postanowił jednak wykorzystać zamęt w opuszczonym przez Wieniawskiego mieście, zapowiedział więc swe wkroczenie do Krakowa. Podczas gdy Wieniawski schronił się na Podgórzu, to dla ratowania miasta przed rabunkiem, pożarem i mordem, zastępca Wieniawskiego podpułkownik Jan Kalk z trzema mieszczanami podpisał z Prusakami akt kapitulacji. Raporty Bauma i Langfreya ujawniają rolę Wieniawskiego – dobrowolnego konfidenta austriackiego, którego stosunek do agenta austriackiego Bauma – wg T. Kupczyńskiego - „przybierał formy zwykłej zdrady”. Porzuceniem Krakowa wieczorem 14 VI 1794 Wieniawski doprowadził do chaosu uniemożliwiającego obronę. Sam przeszedł do Austriaków w Podgórzu.

            Za ten czyn został zaocznie zdegradowany i skazany na karę śmierci.

            Wyrok in effigie został wykonany w obozie powstańczym pod Pracką Wolą (dziś Wólka Pracka).

1794 III – opuścił Drezno i przybył w krakowskie

1794 IV 18 – mianowany został komendantem Krakowa

1794 VI 15 – podpisał akt kapitulacji miasta

1794 VII 3 – został zaocznie zdegradowany i skazany na karę śmierci

1794 VII 4 – wykonano wyrok in effigie w obozie powstańczym

źródła:

Józef Zajączek, Pamiętnik albo historia rewolucji czyli powstanie r. 1794, przekład H. Kołłątaj, Poznań 1862

Tadeusz Kupczyński, Kraków w powstaniu kościuszkowskim, Kraków 1912

Janina Bieniarzówna, Jan M.Małecki, Dzieje Krakowa, t. 2, Kraków 1984

Bartłomiej Szyndler, Racławice 1794, Warszawa 2009