Franciszek Scheidt
(2 IV 1759 Kraków – VIII 1807 Krzemieniec)
chemik, fizyk i botanik
biogram
syn Pawła, mieszczanina krakowskiego i Elżbiety Szulc
Po ukończeniu Szkół Nowodworskich studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Krakowskiego. Dzięki poparciu Hugona Kołłątaja został nauczycielem fizyki i historii naturalnej w szkole wojewódzkiej w Lublinie, powrócił do Krakowa i uczył tych samych przedmiotów w Szkole Przygłównej Krakowskiej. Wraz z J. Jaśkiewiczem, J. Szasterem i J. Śniadeckim przeprowadził w Krakowie pierwsze w Polsce próby wzlotu balonu na rozgrzane powietrze. Balon oderwał się od ziemi o godzinie 10.17. Po niecałej minucie wzniósł się na wysokość 60 m, a po kwadransie – na 4 tys. m. Po 20 minutach lotu w kilku kierunkach, w zależności od wiatru, ogień zaczął przygasać, a balon – opadać.
W wydanej książeczce zanotowali:
Gdy żywy płomień na kilka stóp wysoki rozniecił się […] cała kolumna płomienna we wnętrze machiny [została] wpuszczona. po podgrzaniu cała machina, od trzymających puszczona, z wielką wspaniałością przy okrzykach wszystkich spektatorów w górę podniosła się, a ulatując coraz bardziej swego do góry przyspieszała biegu. (…) Widziana była w Wieliczce, i w innych okolicach Krakowa. Około godziny 10 minut 37 spuszczać się zaczynała, a gdy ogień na fajerce zaczynał słabieć, bardzo wolno spadła blisko murów miasta, między bramą Floriańską i Mikołajską.
Został dyrektorem Ogrodu Botanicznego, sprowadził około 2 tysiące okazów z Paryża, Petersburga i Wiednia oraz krajowych ogrodów pałacowych, między innymi od Izabeli Czartoryskiej z Puław. Wyhodował w ogrodzie pierwsze banany, które przesłał królowi Stanisławowi Augustowi.
Został profesorem Liceum Krzemienieckiego, gdzie urządził laboratorium fizyczne i ogród botaniczny.
Propagował w Polsce osiągnięcia A.L. Lavoisiera i K. Linneusza.
wybrane publikacje:
1786 - rozprawa O elektryczności uważanej w ciałach ziemskich i atmosferze...
1787 - odczyt O chemicznym powinowactwie ciał
kalendarium
1775 - 1779 - studiował w Akademii Krakowskiej
1780 - 1783 - nauczyciel fizyki i historii naturalnej w szkole wojewódzkiej w Lublinie
1783 - 1784 – uczył w Szkole Przygłównej Krakowskiej
1784 - wraz z J. Jaśkiewiczem, J. Szasterem i J. Śniadeckim przeprowadził w Krakowie pierwsze w Polsce próby wzlotu balonu na rozgrzane powietrze
1784 IX 28 – wraz z Jerzym Forsterem, Janem Jaśkiewiczem i Berniardem odwiedzili warzelnię soli w Busku: Stwierdzili, że buska solanka zawiera: "dwie kwinty soli w pincie wody", co w przeliczeniu na miary dziś obowiązujące wynosiło 3,4 g soli w 0,568 l. wody. Była to woda bardzo silnie zmineralizowana
1785 - 1790 – wiceprofesor Szkoły Głównej Koronnej
1787 - wygłosił w obecności Stanisława Augusta Poniatowskiego odczyt O chemicznym powinowactwie ciał
1787 - 1803 - dyrektor Ogrodu Botanicznego
1790 - 1803 - profesor Katedry Chemii i Historii Naturalnej zreformowanej Szkoły Głównej Koronnej
1801 - współzałożyciel warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
1805 – został profesorem Liceum Krzemienieckiego
źródła:
Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000