Adam Strzałkowski
(26 XI 1923 Tenczynek - )
fizyk jądrowy, specjalista w badaniach reakcji i oddziaływań jądrowych
rodzina
syn Karola, inżyniera z dyplomem Wyższej Szkoły Górniczej w Leoben, kierował w Tenczynku Kopalnią Węgla „Kmita”, i Natalii, nauczycielki
poślubił: Maria z domu Bednarek
biogram
Po ukończeniu w Tenczynku szóstej klasy szkoły powszechnej prowadzonej przez szarytki, uczęszczał do III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie. Gdy skończył trzecią klasę gimnazjum, wybuchła wojna. Przez rok uczęszczał na tajne komplety, które prowadził fizyk i matematyk Roman Leitner, następnie rozpoczął studia na Wydziale Elektrycznym Szkoły Przemysłowej.
Po wojnie został asystentem prof. Banachiewicza i pod jego kierunkiem rozpoczął pracę w Obserwatorium Astronomicznym, był jednym z głównych konstruktorów radioteleskopu do obserwacji słońca.
Po propozycji Henryka Niewodniczańskiego przeniósł się do Instytutu Fizyki, gdzie zajął się reakcjami jądrowymi. Uczestniczył w budowie małego cyklotronu C48 o średnicy biegunów magnesu 48 cm oraz akceleratora elektrostatycznego. Wyjechał do Liverpoolu, gdzie zajął się polaryzacją cząstek jądrowych w reakcjach, wyniki eksperymentów, po powrocie do Krakowa pozwoliły obronić mu pracę doktorską.
Po przedstawieniu rozprawy habilitacyjnej związanej z rozpraszaniem neutronów zajął się oddziaływaniem ciężkich jonów z jądrami atomowymi. Wyjechał do Laboratorium Fizyki Jądrowej Politechniki Federalnej w Zürichu, gdzie wykonywał pionierskie badania nad oddziaływaniem jonów 9B i 13C z jądrami atomowymi. Badania te doprowadziły do powstania nowego modelu fuzji lekko ciężkich jonów oraz modelu reakcji wielostopniowych.
Obszerny cykl jego prac dotyczył zastosowań metod jądrowych w medycynie. Jest autorem lub współautorem ponad 160 oryginalnych artykułów naukowych, z których wiele zyskało szeroki rozgłos i uznanie. W ogromnej większości są to prace opublikowane w czasopismach najwyższej rangi światowej. Szereg prac posiada rangę odkrycia naukowego, są licznie cytowane w literaturze światowej i weszły na trwale do podręczników. Jest autorem 3 książek popularno- naukowych i 2 znakomitych podręczników.
Jako bliski współpracownik i uczeń prof. Henryka Niewodniczańskiego był współtwórcą i wicedyrektorem Instytutu Fizyki Jądrowej w Krakowie. Pełnił funkcję prorektora Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektora Instytutu Fizyki UJ. Był organizatorem filii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Katowicach. Kierował przez wiele lat Zakładem Fizyki Jądrowej Instytutu Fizyki UJ. Jego Zakład stał się znanym ośrodkiem ożywionej działalności naukowej. Zorganizował współpracę z uniwersytetami w Monachium, Bochum, Bonn, Politechniką Federalną w Zürichu, Instytutem Fizyki Jądrowej w Jülich oraz Uniwersytetem w Catanii.
Pełnił odpowiedzialne funkcje w Polskim i Europejskim Towarzystwie Fizycznym, w Komitetach Fizyki PAN, funkcje przewodniczącego Rad Naukowych IF UJ oraz Instytutu Fizyki Jądrowej w Krakowie. Był konsultantem naukowym Politechniki Federalnej w Zürichu oraz Instytutu Fizyki Jądrowej w Jülich.
Jest członkiem Polskiej Akademii Umiejętności oraz członkiem Komitetu redakcyjnego Physics Letters. Za swoją działalność naukową był wielokrotnie nagradzany między innymi nagrodami Państwowej Rady d/s Pokojowego Wykorzystania Energii Jądrowej, Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej.
Otrzymał najwyższe odznaczenia państwowe: Krzyż Kawalerski i Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Medal Komisji Edukacji Narodowej oraz Medal Zasłużonego Nauczyciela. Za zasługi w utworzeniu Uniwersytetu Śląskiego został w wyróżniony Odznaką Zasłużony dla Województwa Katowickiego oraz Medalem Uniwersytetu Śląskiego.
Uważany jest za jednego z fizyków najbardziej zasłużonych dla rozwoju badań jądrowych w Polsce.
wybrane prace:
1970 - Prawa zachowania w fizyce
1978 - Wstęp do fizyki jądrowej
1978 - Matematyczne opracowanie danych eksperymentalnych (wspólnie z A. Śliżyńskim)
1996 - O siłach rządzących światem
kalendarium
1945 II – został asystentem prof. Banachiewicza i rozpoczął pracę w Obserwatorium Astronomicznym
1948 V 14 – odebrał dyplom magisterski
1948 V 14 – poślubił Marię
1957 – 1959 – odbył staż naukowy w Instytucie Fizyki Jądrowej w Liverpoolu
1960 – obronił pracę doktorską na UJ
1963 – przedstawił na UJ rozprawę habilitacyjną
1965 – odznaczony został Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski
1966 XI 25 - został uhonorowany tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego
1971 – profesor nauk fizycznych
1972 – 1975 – pełnił obowiązki prorektora UJ do spraw nauki
1994 – przeszedł na emeryturę, nadal aktywny naukowo
1995 V – został wyróżniony Medalem Uniwersytetu Śląskiego
1997 - został członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności
2001 - wraz z Lucjanem Jarczykiem zostali uhonorowani Krzyżem I Klasy Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec
2013 XI 25 – otrzymał Nagrodę Miasta Krakowa w dziedzinie nauki za rok 2013