Sebastian Alojzy Sierakowski
(9 I 1743 Bogusławice – 9 VIII 1824 Kraków)
architekt i teoretyk architektury, ksiądz jezuita, kustosz skarbca koronnego
rodzina
syn Romana herbu Ogończyk, chorążego i sędziego grodzkiego krakowskiego, i Teresy Sierakowskiej herbu Dołęga, córki strażnika wielkiego koronnegoJózefa
rodzeństwo: Wacław (1740 – 1806), kanonik krakowski, filantrop; Anna (1750 – 1806), mąż 1. Franciszek Dembowski, 2. Kazimierz Lenartowicz, pułkownik; Zofia (1750 – 1785), mąż Jan Kokoszka-Michałowski; Jan, kanonik krakowski; Józef (1750 – 1805), stolnik, żona Ignacja Kienmajer; Marianna (1750 – 1806); Tekla, mąż Stanisław Ankwicz, stolnik krakowski; Kajetan Onufry (1753 – 1841), kasztelan słoński, żona 1. Helena Dzieduszycka, 2. Anna Sierakowska
bratanek arcybiskupa lwowskiego Wacława Hieronima
biogram
Po wstąpieniu do zakonu jezuitów studiował filozofię w kolegiach jezuickich, a następnie matematykę i teologię. Pełnił funkcję asystenta astronoma prof. Ludwika Hoszowskiego i profesora na studium matematyczno - fizycznym we Lwowie, gdzie z własnej spuścizny majątkowej wybudował (przeznaczył 10 tysięcy złp.), zaprojektowane przez siebie, obserwatorium astronomiczne.
Po kasacie zakonu zamieszkał w Krakowie, w domu kapitulnym („Hebdowskim” lub „Zacisze”) u swego brata Wacława (róg ul. Poselskiej i Senackiej). Został kanonikiem katedralnym, a później proboszczem katedry. Pełnił również funkcję proboszcza parafii św. Floriana w Krakowie.
Był człowiekiem o wszechstronnych zainteresowaniach, aktywnym w licznych organizacjach - był współpracownikiem Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych Komisji Edukacji Narodowej, autorem podręcznika arytmetyki, prezydentem Trybunału Koronnego Lubelskiego i Piotrkowskiego, komisarzem "Dobrego Porządku", ostatnim przed rozbiorami kustoszem koronnym, rektorem Szkoły Głównej Krakowskiej, senatorem Wolnego Miasta Krakowa, kierował kamieniołomem w Dębniku, był również wiceprezesem Towarzystwa Muzycznego, podstarszym Arcybractwa Miłosierdzia oraz członkiem ówczesnych towarzystw naukowych.
Szczególną pasją Sierakowskiego była architektura, i to zarówno pod względem teoretycznym, jak i praktycznym. Projektował kościoły, pałace, wille, kamienice, zabudowania gospodarcze, osiedla domów dla chłopów i robotników rolnych, a także nagrobki, epitafia, autor monumentalnych projektów, między innymi przebudowy fasady Katedry w stylu klasycystycznym, Sukiennic i Wieży Ratuszowej oraz trzech wersji gmachu teatru na placu Szczepańskim (nie zrealizowane).
Tworzył w różnych stylach, od baroku poprzez klasycyzm i neogotyk, aż do chińskich budowli parkowych. Przyczynił się do odnowienia Katedry i Collegium Maius, nadzorował remonty i kierował pracami konserwatorskimi, sporządził (wraz z Dominikiem Puckiem) plan renowacji wzgórza zamkowego, kierował jej przeprowadzeniem oraz przebudową wnętrz zamkowych.
Szczególnie duże zasługi miał przy konserwacji Katedry i Zamku Wawelskiego. Według jego projektu wykonano również nagrobek biskupa Sołtyka w Kaplicy Świętokrzyskiej. W Katedrze również znajdują się zaprojektowane przez niego nagrobki: własny oraz zmarłego wcześniej brata Wacława. Kierował też przebudową niektórych wnęk Zamku Wawelskiego prowadzoną w związku z przyjazdem do Krakowa ostatniego króla polskiego Stanisław Poniatowskiego.
Ślady jego działalności odnajdujemy również w innych kościołach krakowskich. Najciekawszym dziełem jest przebudowa wnętrza prezbiterium kościoła Norbertanek na Zwierzyńcu, gdzie stworzono jedyne w Krakowie klasycystyczne wnętrze kościelne. W tym też kościele znajduje się hełm wieży dzwonnicy jego autorstwa. Podobnie nowe hełmy wykonano dla wież kościoła św. Anny, w którym znajduje się najstarszy w Krakowie pomnik Mikołaja Kopernika wykonany przez Jana Nepomucena Galliego według projektu i kosztem księdza S. Sierosławskiego. Kościół Dominikanów w Krakowie, a dokładnie kaplica Matki Boskiej Różańcowej kryje również jedno z najwcześniejszych jego dzieł (1780) jakim jest epitafium jego rodziców.
Oprócz budowli sakralnych tworzył również projekty budowli świeckich i to w różnych stylach. W Krakowie z tego rodzaju budowli zachował się klasycystyczny pawilon przy Plantach koło kościoła Św. Krzyża oraz fasada przebudowanego pałacu Spiskiego w Rynku Krakowskim.
Do cennych obiektów - zabytków inżynierii należał kamienny most na Prądniku rozebrany niestety w roku 1962, który od 1782 pełnił ważną rolę na ruchliwej arterii w kierunku Warszawy.
Duże znaczenie dla rozwoju architektury polskiej miało opublikowanie jego podręcznika architektury, opartego na dziele późnobarokowego teoretyka włoskiego Francessa Milizia, zawierajacego również elementy architektury polskiej tj. polskie attyki. Innym jego dziełem z zakresu architektury jest: Rzecz o tanim i niekosztownym sposobie murowania w Krakowie domów na przedmieściach.
Pochowany w krypcie Turskiego w Katedrze Wawelskiej.
wybrane publikacje:
1802 - Baltazar Gracyan, doskonalący dworskiego człowieka przez 300 maksym, tłumaczenie z francuskiego, Kraków
1809 - O statystyce Polski, krótki rzut wiadomości, Kraków
1810 - Urządzenie szkoły głównej krakowskiej, Kraków
1811 - O pospólstwie krajowem, Kraków
1812 - Architektura, obejmująca wszelki gatunek murowania i budynków, Kraków
1818 - Krótkie wspomnienie o starożytnych grobach w kościele katedralnym krakowskim, Kraków
wybrane realizacje:
1771 – przebudowa tzw. furtki jezuickiej w murach miejskich na obserwatorium astronomiczne
1775 - 1778 - barokowe hełmy wież kościoła św. Anny
1777 – 1778 – na zlecenie ksieni Magdaleny Otwinowskiej kierował przebudową kościoła Norbertanek w Krakowie
1778 – zaprojektował (ufundowany przez kapitułę krakowską) drewniany kościół pod wezwaniem św. Wojciecha w Dobroniu koło Łaska
1782 - hełm wieży dzwonnicy kościoła Norbertanek
1780 II 10 – na zlecenie kapituły zaprojektował kamienny mostu w Prądniku Czerwonym, inwestycja została ukończona w 1785, most remontowano w 1836, rozebrany w 1962
1787 - przygotował projekt restauracji zamku wawelskiego na przyjazd króla Stanisława Augusta Poniatowskiego
1788 – wykonał projekt elewacji frontowej katedry wawelskiej w stylu klasycystycznym (nie zrealizowany)
1789 – był autorem pomnika nagrobnego biskupa Kajetana Sołtyka w kaplicy Świętokrzyskiej (przypisywany dawniej Dominikowi Merliniemu i Pawłowi Aignerowi)
1802 – murowana plebania w Goszczy
około 1806 - zaprojektował Pałac w Radziszowie
1806 - 1807 - powstał klasycystyczny kościół w Pleszowie według jego projektu
1807 - nagrobek własny i brata Wacława w Katedrze na Wawelu
1818 - katafalk na pogrzeb Tadeusza Kościuszki na Wawelu
1820 - 1821 - zaprojektował cykl malowideł obrazujących historię Akademii Krakowskiej, zrealizowanych w Auli Collegium Maius przez Michała Stachowicza
1822 - projekt i fundacja pomnika Kopernika w kościele św. Anny (wykonał Jan Nepomucen Galli)
kalendarium
1752 – 1759 – uczył się w krośnieńskim, potem przemyskim kolegium jezuitów
1759 VIII 12 - wstąpił do zakonu jezuitów
1759 – 1761 – odbył nowicjat w Ostrogu
1761 - 1762 - studiował filozofię we Lwowie
1762 - 1764 - studiował filozofię w Jarosławiu
1764 - 1765 - studiował matematykę w Akademii Lwowskiej
1765 - 1767 - studiował teologię we Lwowie
1767 - 1768 – uzupełnił studia teologiczne w Wiedniu
1768 - 1769 - studiował teologię w Rzymie
1770 – zakończył edukację zakonną w Jarosławiu
1770 - 1771 - był asystentem astronoma prof. Ludwika Hoszowskiego, kierował obok Tomasza Siekierzyńskiego seinarium nauczycielskim we Lwowie
1771 III – przedłożono miejskiej radzie lwowskiej przygotowany przez niego projekt przebudowy furtki jezuickiej na obserwatorium astronomiczne
1771 IV 27 – projekt przyjęto do realizacji, obserwatorium rozebrane zostało w końcu XVIII wieku
1773 – po kasacie zakonu jezuitów, zamieszkał w Krakowie
1774 II 4 – koadiutor kanonika Dominika Kiełczewskiego
1774 X 11 – wszedł do kapituły katedralnej krakowskiej
1777 V – wraz z kanonikiem Piotrem Gorzeńskim wizytował szkołę zamkową w Krakowie
1776 - 1777 - nadzorował remont kaplicy biskupa Samuela Maciejowskiego
1777 – nadzorował układanie pawimentu w katedrze
1778 – nadzorował roboty przy organach
1778 X 9 – został powołany przez Ignacego Kostkę Potockiego na członka Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych KEN
1778 – został plebanem w Niegowici
1779 – został (z prezenty Norbertanek) plebanem w Racławicach
1780, 1786 – jako delegat kapituły brał udział w sejmiku w Proszowicach
1781 VII 10 - instytuowany w Racławicach
1781 - 1782 - był prezydentem Trybunału Koronnego Lubelskiego i Piotrkowskiego
1782 I – otrzymał Order św. Stanisława
1782 – 1795 – otrzymywał dochody probostwa w Kościelnej Wsi koło Kalisza
1783 VI – jako koadiutor proboszcza katedralnego odprawił na Wawelu uroczystą wotywę dla wszystkich „stanów akademickich”
1786 – wszedł do Komisji Dobrego Porządku dla Kazimierza, Kleparza, Koszyc, Olkusza, Proszowic, Słomnik i Stradomia
1786 - 1787 - kierował remontem Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu
1787 - 1794 - kierownik "Fabryki marmurów" w Dębniku koło Krzeszowic
1792 - 1795 - kustosz koronny
1807 VII 11- został proboszczem Katedry wawelskiej
1810 - 1814 - rektor Szkoły Głównej Krakowskiej
1810 - 1814 - pełnił funkcję proboszcza parafii św. Floriana w Krakowie
1816 - 1822 - odnowił Collegium Maius (z udziałem Michała Stachowicza przy pracach w Sali Jagiellońskiej)