(około 1211 Kraków – 17 listopada 1268 Skała koło Olkusza)
księżna halicka, klaryska; błogosławiona
rodzina
córka Leszka Białego i księżniczki ruskiej Grzymisławy
siostra Bolesława V Wstydliwego
poślubiła: 1214 Koloman (1208 - 1241 po 14 kwietnia), królewic węgierski, król halicki
biogram
Wchodząc od strony ulicy Brackiej do krakowskiej bazyliki ojców Franciszkanów mijamy raczej obojętnie kaplice błogosławionej Salomei. Ta Piastowska księżniczka, zanim włożyła habit zakonny była królową halicką!
Przyszła na świat u progu XIII wieku, nazwanego później wiekiem świętych. Wtedy działały bowiem takie osobowości jak święty Jacek Odrowąż, święta Kinga, święta Jadwiga Śląska.
Jej ojciec Leszek, wzorem swych poprzedników, prowadził aktywną politykę ruską. Gdy w 1205 poległ pod Zawichostem w bitwie z Leszkiem, dawny jego sprzymierzeniec książę halicko-włodzimierski Roman, rozpoczęła się rywalizacja o panowanie w tej części Rusi, między księstwem krakowsko-sandomierskim a królestwem Węgier. Sytuacje komplikowały roszczenia innych książąt ruskich. W tej sytuacji w 1214 na zjeździe spiskim król węgierski Andrzej II i Leszek Biały powzięli zamysł osadzenia na tronie halicko-włodzimierskim księcia Kolomana. Był on synem Andrzeja II i liczył 7 lat, jego żoną miała zostać 3-letnia wówczas Salomea. Dziś wydaje się to zaskakujące, ale w epoce średniowiecza takie układy wśród panujących były zjawiskiem powszechnym.
W tym samym roku Andrzej II zwrócił się do Stolicy Apostolskiej o zgodę na koronację Kolomana. W następnym - 1215 został on ukoronowany przez arcybiskupa ostrzyhomskiego. Był to precedens - gdyż księstwo halicko-włodzimierskie nigdy wcześniej królestwem nie było.
Kiedy Koloman w 1219 ponownie wyprawił się do Halicza, towarzyszyła mu zaledwie 8-letnia Salomea. Panowanie ich nie trwało długo. Pobici, a później uwięzieni przez księcia nowogrodzkiego Mścisława, w 1221 musieli zrezygnować z Halicza i wrócić na Węgry. Przez kolejne 20 lat Salomea przebywała u boku swego małżonka, zarządzającego przez pewien czas Słowenią i Chorwacją. W 1241 na Polskę i Węgry ruszyła nawała mongolska. Koloman w skutek ran odniesionych w bitwie nad rzeką Sajo - zmarł. Salomea, jako wdowa, wróciła wówczas do Polski.
Wiek XIII to szybki rozwój nowych zakonów - dominikanów i franciszkanów, a także żeńskiej gałęzi franciszkańskiej - klarysek. W odróżnieniu od starszych zakonów benedyktynów, cystersów, nowe powstawały w miastach. Salomea zafascynowana ideą franciszkańską, z którą zetknęła się już na Węgrzech, została klaryską. Jej obłóczyn dokonał w 1245 prowincjał franciszkanów Rajmund.
Z jej inicjatywy brat Salomei książę Bolesław Wstydliwy ufundował klasztor w Zawichoście koło Sandomierza, w którym osiadła wraz z mniszkami sprowadzonymi z Pragi. Niestety Zawichost był miejscem zbyt niebezpiecznym leżał bowiem na trasie częstych napadów tatarskich. W 1257 klasztor przeniesiono więc do Skały koło Krakowa. Dziesięć lat później za zgodą swego brata, Bolesława Wstydliwego, Salomea lokowała Skałę, nadając jej prawa miejskie.
Salomea był wprawdzie córką księcia, ale prowadziła życie zakonne do końca, według reguły świętej Klary. Odeszła do Boga 17 listopada 1268 roku. I wtedy zaczął się spór. Franciszkanie uważali, że jako córka księcia krakowsko-sandomierskiego powinna spocząć w ich kościele klasztornym. Tego też chciał jej brat Bolesław Wstydliwy i dwór krakowski. Klaryski w Skale swą założycielkę pragnęły mieć u siebie. Spór wygrali ostatecznie franciszkanie. Ciało Salomei w następnym roku spoczęło w krakowskim kościele franciszkanów pod posadzką. Wkrótce do jej grobu zaczęły ściągać liczne pielgrzymki, także i z innych krajów.
Starania o beatyfikację rozpoczęto w 1622, w 1630 dokonano przeniesienia jej szczątków do kaplicy, gdzie spoczywa do dziś w srebrnej trumience i trzech relikwiarzach. W kościele znajduje się również witraż S. Wyspiańskiego z postacią błogosławionej.
Jej kult zatwierdził w 1673 papież Klemens X, jako trwający od niepamiętnych czasów. Dziś kult błogosławionej Salomei kontynuują jej duchowe „córy” klaryski, które około 1320 przeniosły się do Krakowa. Tam osiadły przy kościele pod wezwaniem świętego Andrzeja, i tu są przechowywane relikwie i liczne przedmioty związane z Salomeą, między innymi jej testament.
Jej wspomnienie liturgiczne przypada 19 listopada.
kalendarium
1214 - miała być wydana za Kolomana
1218 - została wysłana na dwór węgierski
1219 - wraz z Kolomanem osiedli w Haliczu
1221 - zostali uwięzieni przez księcia Mścisława
1241 - powróciła do Polski na dwór swojego brata Bolesława Wstydliwego
1245 - została mniszką u Klarysek w Zawichoście
1257 - klasztor przeniesiono do Skały koło Krakowa
1267 XI 10 - lokowała miasto Skałę na prawie średzkim
1269 - zwłoki Salomei zostały przez ks. Bolesława i św. Kingę uroczyście przeniesione z Grodziska do krakowskiego kościoła Franciszkanów
1290 - powstał pierwszy żywot Vita s. Salomea reginae haliciensis autorstwa brata Stanisława
1622 - rozpoczęto starania o jej beatyfikację
1630 - przeniesiono jej szczątki do kaplicy bazyliki Franciszkanów
1673 - papież Klemens X zezwolił na obchodzenie pamiątki Salomei w Polsce i we wszystkich klasztorach franciszkańskich
Opracował Andrzej Bienias
źródła
H. Fros SJ, F. Sowa, Księga imion i świętych T. 5, Kraków 2004;
o. M. Kanior OSB, Błogosławiona Salomea, Polscy Święci, T. 11, Warszawa 1987;
J. Wyrozumski, Salomea, Polski Słownik Biograficzny, T. 34, Wrocław-Warszawa-Kraków, 1993.;
O. Balzer, Genealogia Piastów, Kraków, 2005