Franciszek Potkański
(4 X 1708 Potworów - 11 VII 1789 Kraków)
jezuita, sufragan krakowski
rodzina
herbu Brochwicz, syn Jana, starosty inowłodzkiego, łowczego sandomierskiego, pułkownika wojsk koronnych i Krystyny Gojska (z Godzkich)
rodzeństwo: Antoni (1710 – 1782), podkomorzy sandomierski, poseł, żona Ludwika Rostworowska (1744 – 1817); Stanisław; Dorota Teofila, mąż Józef Kossowski; Florenty Jan (1710 – 1769), pijar, nauczyciel, prowincjał, kaznodzieja, pisarz; Helena, 1. mąż Mikołaj Sierakowski, 2. mąż Jan Pszonka, 3. mąż Adam Siemaszko; Aniela, mąż Sztemberg; Józef (1710 – 1782), kasztelan radomski, żona Marianna Pawęska
biogram
Wstąpił do nowicjatu jezuitów w Krakowie, studiował filozofię w kolegium kaliskim oraz teologię w Poznaniu. Po uzyskaniu święceń kapłańskich wysłany został do Łęczycy, gdzie pełnił obowiązki kaznodziei oraz prefekta biblioteki tamtejszego domu zakonnego.
Dzięki poparciu biskupa Załuskiego został zwolniony ze ślubów zakonnych i uzyskał kanonię łucką. Kilka lat później jako kanonik katedralny chełmski został proboszczem w Zwoleniu, gdzie wyposażył kościół w szaty i naczynia liturgiczne.
Został kanonikiem sandomierskim, otrzymał jednocześnie probostwo w Kobiernikach i Bałtowie. Objął kanonię katedralną krakowską wraz z beneficjum w Rzezawie koło Bochni. Prawdopodobnie w Krakowie uzyskał doktorat obojga praw.
Powołany dekretem biskupa Załuskiego na sufragana krakowskiego, po wyjednaniu prowizji papieskiej przyjął sakrę biskupią z rąk ordynariusza krakowskiego jako biskup tytularny patereński.
Po śmierci biskupa sprawował z upoważnienia kapituły administrację nad diecezją krakowską i księstwem siewierskim. Przez nowego ordynariusza biskupa Kajetana Sołtyka został mianowany wikariuszem generalnym i oficjałem konsystorza krakowskiego.
Związany z obozem saskim, brał udział w organizowanej przez biskupa krakowskiego opozycji przeciw nowo obranemu królowi i obozowi reform. Razem z biskupami Sołtykiem, Krasińskim i Sierakowskim, podpisał akces do konfederacji radomskiej, jednak nie dając zgody na równouprawnienie dysydentów. W związku z uwięzieniem Sołtyka otrzymał wraz z kanonikiem Józefem Olechowskim całą duchową władzę biskupią, potwierdzoną breve papieskim. Próbując interweniować w sprawie uwolnienia biskupa, wystosował w imieniu kapituły list do nuncjusza papieskiego i prymasa, zaś w liście duszpasterskim nawoływał wiernych do modlitwy w tej intencji.
Na wieść o wybuchu konfederacji barskiej wezwał wiernych do walki w obronie Kościoła katolickiego. Tuż przed oblężeniem Krakowa wyjechał w tajemnicy z miasta, a w czasie oblężenia nieznany sprawca podpalił pałac kapitulny, który był jego siedzibą. Oblężony Kraków, kojarząc obydwa wydarzenia, oskarżył go, że dla stworzenia pozorów lojalności wobec Warszawy on sam był sprawcą podpalenia i okrzyknął go zdrajcą.
Zabiegał o protekcję u Stanisława Augusta i otrzymał nawet porękę od Repnina na bezpieczny powrót. W rezultacie dobra jego grabili zarówno Rosjanie, jak i konfederaci.
W Cieszynie na zjeździe zorganizowanym przez Teodora Wessela, podskarbiego koronnego, zaprzysiągł, że ścigał będzie na życiu i mieniu „uzurpatora” Stanisława Augusta Poniatowskiego. Po utworzeniu Generalności konfederackiej stał się rzeczywistym jej członkiem, lecz nie odegrał w Radzie Najwyższej większej roli. Przez przeszło cztery lata przebywał na Śląsku Cieszyńskim, a rządy w diecezji w tym czasie sprawował Józef Olechowski. Opuścił Bielsko, udając się początkowo do posiadłości biskupiej w Radłowie koło Tarnowa, skąd powrócił do Krakowa.
Poświęcił się przede wszystkim działalności duszpasterskiej. W katedrze wawelskiej ufundował kilka barokowych portali, antependium przy ołtarzu głównym i przy kaplicy mauzoleum św. Stanisława. Z jego inicjatywy przebudowano również archiwum, kapitularz i bibliotekę kapituły przy dawnym północnym murze obronnym, nadając im dzisiejszą postać.
Odznaczony przez króla Orderem św. Stanisława Biskupa i Męczennika, próbował w tym czasie odegrać rolę mediatora w zatargu Hugona Kołłątaja z Sołtykiem. W konflikcie z chorym umysłowo biskupem starał się trzymać na uboczu, choć wielu uważało go za osobistego wroga Sołtyka. Podpisał list kapituły do biskupa Michała Poniatowskiego, w którym uznano Sołtyka za obłąkanego, prosząc Poniatowskiego o objęcie rządów w diecezji. Zrezygnował z urzędu oficjała, następnie również z funkcji sufragana.
W ciągu 33 lat pełnienia funkcji biskupich, wyświęcił 2 553 księży, konsekrował 24 kościoły i bierzmował 163 092 wiernych.
Pochowany został w katedrze wawelskiej, w podziemiach lewej nawy, gdzie umieszczono barokowe epitafium z jego portretem.
kalendarium
1723 - wstąpił do nowicjatu jezuitów w Krakowie
1725 – 1728 - studiował filozofię w kolegium kaliskim, następnie teologię w Poznaniu
1734 – przyjął święcenia kapłańskie w Broniszowicach
1749 VI 11 – został kanonikiem sandomierskim
1752 – objął kanonię katedralną krakowską
1753 I 2 – powołany dekretem biskupa Załuskiego na sufragana krakowskiego
1753 IX 29 – przyjął sakrę biskupią
1753 X 14 – w Rozwadowie konsekrował kościół pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny
1753 IX 14 – w Stalowej Woli konsekrował kościół pod wezwaniem Zwiastowania N.M.P. ufundowany przez Jerzego Lubomirskiego
1756 VII 2 – dokonał konsekracji nowego kościoła w Rychwałdzie
1758 XI 12 – poświęcił w przytomności Andrzeja Załuskiego biskupa krakowskiego i architekta kościoła F. Placidi oraz przeora Stanisława Oborskiego Kościół bonifratrów pod wezwaniem Świętej Trójcy w Krakowie
1759 III 7 – został mianowany wikariuszem generalnym i oficjałem konsystorza krakowskiego
1760 – poświęcił świątynię w Drogini
1767 VII 2 – podpisał akces do konfederacji radomskiej
1767 XI 20 – breve papieskie potwierdziło jego władzę biskupią
1768 X – zabiegał o protekcję u Stanisława Augusta
1769 II – na zjeździe w Cieszynie zaprzysiągł, że ścigał będzie na życiu i mieniu „uzurpatora” Stanisława Augusta Poniatowskiego
1772 IX 29 – opuścił Bielsko
1773 III – powrócił do Krakowa
1779 – konsekrował kościół św. Floriana w Krakowie
1781 – został przez króla odznaczony Orderem św. Stanisława Biskupa i Męczennika
1782 II 9 - podpisał list kapituły do biskupa Michała Poniatowskiego, w którym uznano Sołtyka za obłąkanego, prosząc Poniatowskiego o objęcie rządów w diecezji
1783 - zrezygnował z urzędu oficjała
1786 II 4 – zrezygnował z funkcji sufragana
1787 VI 21 – brał udział, jako jeden z czterech biskupów, w uroczystej procesji z udziałem Stanisława Augusta z Wawelu na Skałkę