Stanisław Feliks Przybyszewski
(7 V 1868 Łojewo, Kujawy – 23 XI 1927 Jaronty, Kujawy)
pisarz, prozaik, dramaturg, eseista
rodzina
syn Józefa, nauczyciela szkoły wiejskiej, i Doroty z Grąbczewskich
miał szóstkę dzieci:
z Martą Foerder:
Bolesław - ur. 22 lutego 1892
Mieczysława - ur. 14 listopada 1892
Janina - ur. luty 1895
z Dagny:
Zenon - ur. 28 września 1895
Iwi - ur. 5 listopada 1897
z Anielą Pająkówną:
Stanisława - ur. 1 października 1901
biogram
Uczył się w niemieckich gimnazjach, następnie przez jakiś czas studiował architekturę i medycynę w Berlinie. Został redaktorem socjalistycznej „Gazety Robotniczej” przeznaczonej dla polskiej emigracji zarobkowej. Wszedł do środowiska niemiecko - skandynawskiej bohemy artystycznej w Berlinie, dzięki swym walorom osobistym i niezwykle oryginalnym poglądom, stał się jej ulubieńcem i przywódcą. Zawarł szereg przyjaźni z wybitnymi pisarzami i artystami niemieckimi oraz skandynawskimi między innymi z A. Strindbergiem i E. Munchem. Dzięki nim poznał młodą Norweżkę Dagny Juel, która została jego żoną.
Przenieśli się do Krakowa, gdzie zamieszkali przy ulicy Karmelickiej 53, w jednopiętrowej willi z ogródkiem, czterema pokojami i kuchnią, w której gotowały dwie służące.
Został entuzjastycznie przyjęty przez modernistyczne środowiska artystyczne jako prorok nowej sztuki, obejmując redakcję „Życia” (przy współpracy S. Wyspiańskiego). Otaczała go atmosfera skandalu, między innymi z powodu rozbicia małżeństwa J. Kasprowicza, ekscesów alkoholowych i erotycznych wątków w twórczości.
Następnie przebywał kolejno w Warszawie, Monachium, Poznaniu, Gdańsku, gdzie był inicjatorem otwarcia polskiego gimnazjum. Przeniósł się do Warszawy, gdzie został urzędnikiem kancelarii prezydenta Wojciechowskiego.
Zmarł nagle na serce i pochowany został we wsi Góra w grobowcu rodziny Znanieckich, potem przeniesiono jego prochy do własnego grobu ufundowanego ze składek społecznych.
Był zwolennikiem idei modernistycznych w radykalnej postaci, między innymi hasła "sztuka dla sztuki", lansował koncepcję "nagiej duszy", wyzwolonej z ograniczeń "filisterskiej" moralności i więzów racjonalizmu. Życie ludzkie postrzegał w kategoriach tragizmu, jako nieustanny konflikt "duszy" i "mózgu", uwikłania w problemy seksu oraz skrajnego indywidualizmu.
wybrane dzieła:
1889 - Nad morzem
1893 - Totenmesse , wersja polska 1904 Requiem aeternam
1895 - De Profundis wersja polska 1900
1895 - Vigilien , wersja polska 1899 Z cyklu Wigilii
1895 - 1896 - Homo sapiens wersja polska 1901
1897 - Satans Kinder wersja polska 1899 Dzieci Szatana
1899 - manifest Confiteor
1900 - Na drogach Duszy
1900 - Androgyne
1901 - Złote runo
1901 - wystawienie Goście wydanie 1902
1902 - wystawienie Matka wydanie 1903
1903 - Śnieg
1904 - 1911 - Synowie ziemi
1909 - wystawienie Gody życia wydanie 1910
1912 - 1913 - Mocny człowiek
1913 - 1914 - Dzieci nędzy
1917 - Krzyk
1926 – 1930 – pamiętnik Moi współcześni t. 1-2
1954 - Listy t. 1-2, Wrocław
1966 - Wybór pism Wrocław
kalendarium
1881 - 1884 - uczęszczał do gimnazjum w Toruniu
1884 - 1889 - uczył się w Wągrowcu
1889 - rozpoczął w Berlinie studia na wydziale architektury politechniki
1889 - 1898 - działał w kręgu europejskiej bohemy, głównie w Berlinie i Norwegii
1892 - 1893 - redagował w Berlinie socjalistyczną „Gazetę Robotniczą”
1893 - przestał uczęszczać na wykłady i został skreślony z listy studentów Królewskiego Uniwersytetu Fryderyka Wilhelma
1893 VIII 18 - w Berlinie poślubił Norweżkę Dagny Juel
1898 IX - 1901 XII - mieszkał w Krakowie
1898 - 1900 - był redaktorem „Życia”
1899 - nawiązał romans z Jadwigą, żoną Kasprowicza
1901 - zamieszkał w Warszawie
1905 IV 11 - zawarł z Jadwigą ślub cywilny
1906 II - wraz z żoną przenieśli się do Monachium
1919 VI - 1920 X - przebywał w Poznaniu
1919 VIII 23 - w sali "Sokoła" wygłosił odczyt Z zagadnień ducha i duszy ludzkiej
1919 IX 14 - w Teatrze im. J. Słowackiego wygłosił odczyt pt. "Dookoła śmierci"
1920 - 1924 - zamieszkał w Gdańsku, zainicjował tam otwarcie polskiego gimnazjum
1921 X - obchodził uroczyście we Lwowie jubileusz 30-lecia pracy pisarskiej
1924 – zamieszkał w Warszawie, został urzędnikiem kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej
1925 V 1 - otrzymał order Polonia Restituta
1985 - nadano pisarzowi ulicę w dzielnicy Bronowice, wychodzi z ulicy Bronowickiej
źródła
Helsztyński Stanisław, Przybyszewski , Wydawnictwo Literackie, Kraków 1966
Henryk Izydor Rogacki, Żywot Przybyszewskiego , Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987
Kossak Ewa, Dagny Przybyszewska. Zbłąkana gwiazda , Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1975
Krystyna Kolińska, Stachu. Jego kobiety, jego dzieci
Życiorys Przybyszewskiego w culture