(14 października 1257 Poznań – 8 lutego 1296 Rogoźno)
książę poznański, wielkopolski, krakowski, pomorski, król Polski
rodzina
z dynastii Piastów
syn Przemysła I, księcia poznańskiego i gnieźnieńskiego, i Elżbiety (zmarła 16 I 1265), córki Henryka II Pobożnego, księcia wrocławskiego
rodzeństwo: Konstancja (1245/1248 – 8 X 1281), żona Konrada, margrabiego brandenburskiego; Eufrozyna (około 1250 – 17 II 1298 albo około 1300), ksieni w klasztorze Trzebnicy; Anna (1253 – po 26 VI 1295), mniszka w Owińskiej, później ksieni; Eufemia (1253 – 5 IX 1298), mniszka u klarysek we Wrocławiu
Przemysł II
Lata panowania: książę krakowski 1290, król Polski 1295 - 1296
poślubił:
(1) około połowy 1273 - Ludgarda (około 1261 - około połowy grudnia 1283), córka Henryka I Pielgrzyma, księcia wyszomirskiego
(2) 11 X 1285 - Ryksa (zmarła między 1 września 1288 a 19 kwietnia 1293), córka Waldemara, króla szwedzkiego
córka - Ryksa Elżbieta (Reiczka) (1 IX 1288 – 19 X 1335), zaręczona Otton (zmarł przed 25 VII 1300), margrabia brandenburski; zaręczona przed 25 lipca 1300, poślubiła 26 V 1303 Wacław II (27 IX 1271 – 21 VI 1305), król czeski i polski, (żonaty przedtem z Judytą (Gutą), córką Rudolfa I, króla niemieckiego); poślubiła wnet po 8 IX 1306 Rudolf III (około 1280 – 4 VII 1307), książę austriacki, król czeski (żonaty przedtem z Blanką, córką Filipa III, króla francuskiego
(3) przed 13 kwietnia 1293 Małgorzata (po 1270 - między 10 kwietnia a 1 maja 1315), córka Albrechta III, margrabiego brandenburskiego, (narzeczona później Niklotowi Dziecięciu, księciu rostockiemu, a zamężna za Albrechtem II, księciem sasko – lauenburskim)
biogram
Jako pierwszy polski książę, po ponad dwustuletniej przerwie, dostąpił zaszczytu koronacji.
Wychowywał się na dworze stryja Bolesława Pobożnego i jego żony Jolenty Heleny w Kaliszu.
Po śmierci księcia wrocławskiego Henryka, który zapisał mu Małopolskę, zajął dzielnicę krakowską, gdyż dzielnicę sandomierską zajął, wbrew porozumieniom Władysław I Łokietek,książę kujawski. Do dzielnicy krakowskiej rościł sobie również prawa Wacław II, któremu udzielała poparcia szlachta małopolska. Przemysł II zawarł wówczas porozumienie z Wacławem II, skierowane przeciw Łokietkowi, odstępując mu całą Małopolskę (łącznie z ziemiami zajmowanymi przez Łokietka) i zobowiązując się do pomocy w opanowaniu jej.
Przemysł opuścił Kraków, zabierając jednak ze sobą insygnia koronacyjne. Za sprawą arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba Świnki zawarł porozumienie z Władysławem Łokietkiem i jego bratem Kazimierzem przeciwko Wacławowi II. Dzięki temu układowi Władysław Łokietek po bezpotomnej śmierci Przemysła II objął rządy nad Wielkopolską, Pomorzem Gdańskim i Małopolską (choć istniał również testament pozostawiający schedę księciu głogowskiemu Henrykowi III (zwanemu też Henrykiem I). W tym samym roku umiera jego druga żona Ryksa.
Król Przemysł II został pochowany w poznańskiej katedrze u boku swej drugiej żony Ryksy. Był to ostatni królewski pogrzeb w tej świątyni.
kalendarium
1257 – 1279 – książę poznański (samodzielnie rządził po osiągnięciu osiemnastego roku życia)
1273 VII – małżeństwo z Ludgardą
1279 – 1296 – książę wielkopolski
1285 X 11 – małżeństwo per procuram z Ryksą
1288 VII 16 – zjazd z Leszkiem Czarnym w Krakowie
1290 VII około 25 – wkracza do Krakowa
1290 IX 12 - Przemysł opuścił Kraków wywożąc insygnia koronacyjne
1291 II 16/17 – rezygnuje z władzy w ziemi krakowskiej
1293 I 7 – 12 – na zjeździe w Kaliszu zawarł porozumienie z Władysławem Łokietkiem, jego bratem Kazimierzem i arcybiskupem Jakubem Świnką przeciwko Wacławowi II
1293 IV przed 23 – małżeństwo z Małgorzatą
1295 VI 26 – koronowany w katedrze w Gnieźnie
literatura
„Był mężem, którego naród polski przez wszystkie następne pokolenia i wieki winien sławić i wynosić w największych pochwałach jako tego, który ten naród wyniszczony i bezsilny podniósł i uczynił panem sąsiednich krajów. Pierwszy wlał weń żywotność, która miała mu zapewnić powodzenie przez wiele wieków i dał światło za ciemnotę, wolność za niewolę, a smutek zamienił w radość. Toteż jak niegdyś uchodziliśmy niemal za najnieszczęśliwszych i napotykając na drodze wszystkie przeszkody błąkaliśmy się tu i tam na rozbitym okręcie i owe znane słowa Herkulesa: „koniec jednego nieszczęścia jest początkiem następnego” można było słuszniej odnieść do nas niż do niego, tak teraz możemy się nazwać szczęśliwymi, jako ci, którzy dzięki miłosierdziu Bożemu i przezornej decyzji Przemysła oglądamy nie tylko po wszystkich burzach, ale obserwujemy, jak one zamieniły w lekki i łagodny zefir”.
Jan Długosz, Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego
„Już we wczesnej młodości (…) pokazał aż nazbyt lwie pazury”.
Paweł Jasienica Polska Piastów
źródła
Balzer Oswald, Genealogia Piastów, Kraków, 2005
Roman Grodecki, Polska piastowska, Warszawa 1969
Bronisław Nowacki, Przemysł II, książę wielkopolski, król Polski 1257–1295, Poznań 1995