Sebastian Petrycy

Petrycy z Pilzna, Sebastianus Petricius Pilsnenins

(1554 Pilzno – 22 kwietnia 1626 Kraków)

wybitny lekarz, filozof, tłumacz

rodzina

pochodził z rodziny mieszczańskiej

syn Stanisława

poślubił Annę, córkę lwowskiego patrycjusza Franciszka Wemga, zmarła 28 lutego 1596

dzieci: Zuzanna, zginęła w 1596 roku; Jan Innocenty – profesor Akademii Krakowskiej; Gabriel – zaginął bez wieści

biogram

           Dwukrotnie studiował w Akademii Krakowskiej uzyskując najpierw bakalaureat, a następnie magisterium (z pierwszą lokatą). Początkowo uczył w szkole parafialnej w Olkuszu, po uzyskaniu magisterium został docentem na Wydziale Filozoficznym Akademii Krakowskiej. Jako senior Bursy Filozofów wszedł do Kolegium Mniejszego, obejmując katedrę poezji. Został nauczycielem retoryki w „szkołach prywatnych” (późniejsze Kolegium Nowodworskiego). Wyjechał do Padwy, gdzie uzyskał doktorat medycyny.

           Po powrocie do kraju przeniósł się do Lwowa, gdzie się ożenił i otworzył własną praktykę lekarską. Powrócił do Krakowa na stanowisko lekarza przybocznego biskupa B. Maciejowskiego.

           Jako lekarz przyboczny wojewody Jerzego Mniszcha udał się do Moskwy, by wziąć udział w ceremonii zaślubin Maryny Mniszchówny z Dymitrem Samozwańcem. Po upadku Dymitra, został zatrzymany i osadzony w moskiewskim więzieniu. Półtoraroczny pobyt w celi wykorzystał na tłumaczenie i parafrazy zbioru pieśni lirycznych Horacego, wydanego później jako Horatius Flaccus w trudach więzienia moskiewskiego, (w którym zawarł również opisy swojej niefortunnej wyprawy i pobytu w więzieniu).

           Po powrocie do Krakowa prowadził zajęcia na Wydziale Lekarskim, w wyniku zatargu z W. Fontaną i konfliktem z uniwersytetem zrezygnował z katedry. Był cenionym lekarzem, napisał kilka drobnych prac lekarskich, wydał zbiorek przekładów Horacjusza oraz przekład Ekonomiki, Poetyki i Etyki Arystotelesa opatrzony własnymi komentarzami. Był pierwszym filozofem piszącym po polsku, jednym z twórców polskiej terminologii filozoficznej. Ofiarował 6 000 zł na Fundację historiografa uniwersyteckiego, stypendium dla dwóch niezamożnych studentów pochodzących z Pilzna i dokonał zapisów na cele uniwersyteckie.

           Na jego nagrobku w kościele Franciszkanów wyryty został napis w języku łacińskim, który w tłumaczeniu brzmi: Królestwu, miastu, wszystkim, przykładem, przestrogami starałem się być użyteczny.

wybrane prace:

1591 - De Natura, Causis, symptomatis morbi Gallici… Kraków, drukarnia Łazarzowa

1609 - Horatius Flaccus w trudach więzienia moskiewskiego Kraków, drukarnia B. Skalski
1613 - Instructia abo nauka, jak się sprawować czasu moru
1956 - Pisma wybrane (t. 1-2), Warszawa

kalendarium

1573-1574 - uzyskał bakalaureat w Akademii Krakowskiej
1574-1581 - uczył w szkole parafialnej w Olkuszu
1581-1583 - zdobył magisterium w Akademii Krakowskiej
1583-1584 – był docentem na Wydziale Filozoficznym
1584 - objął katedrę poetyki
1588 - został nauczycielem retoryki
1589-1590 - uzyskał doktorat medycyny w Padwie
1591 IX - przeniósł się do Lwowa

1596 II 28 – zmarła jego żona

1597–1599 – prowadził przegrany proces o schedę po teściu
1600 - powrócił do Krakowa
1600-1606 – pełnił funkcję lekarza przybocznego biskupa Bernarda Maciejowskiego

1603-1604 odbył podróż do Lotaryngii

1606 – wraz orszakiem Maryny Mniszchówny udał się na jej wesele z Dymitrem Samozwańcem w Moskwie
1606-1607 - został przez Rosjan pojmany i uwięziony w Moskwie
1608-1615 - prowadził zajęcia na Wydziale Lekarskim

1616 – zrezygnował z katedry

1620 V 12 - ustanowił fundację historiografa uniwersyteckiego, stypendium i zapisy na różne cele uniwersytetu

źródła:

Henryk Barycz, Sebastian Petrycy - uczony doby Odrodzenia, Wrocław-Warszawa 1957

Kazimierz Wójcik, Petrycy Sebastian z Pilzna, Lublin 2011

Słownik biograficzny historii Polski, Ossolineum, Wrocław 2005