Karol Stanisław Olszewski
(29 stycznia 1846 Broniszów koło Tarnowa – 24 marca 1915 Kraków)
chemik, kriogenik
rodzina
syn Jana, ziemianina, uczestnika powstania styczniowego, i Anny ze Zwolińskich
biogram
Studiował chemię na UJ i w Heidelbergu.
Prowadził badania z zakresu niskich temperatur i analizy chemicznej. Sławę w świecie naukowym zyskał dzięki skraplaniu tzw. gazów trwałych. Wspólnie z Z. Wróblewskim otrzymał ciekły tlen, azot i tlenek węgla w stanie statycznym. Samodzielnie dokonał skroplenia wodoru w stanie dynamicznym oraz wyznaczył jego parametry krytyczne. Skroplił i zestalił argon. Osiągnął w warunkach laboratoryjnych temperaturę -225ºC (w tym czasie najniższą w świecie).
Był członkiem Komisji Wodociągowej Rady Miejskiej, przeprowadził analizę chemiczną wód studziennych i rzecznych Krakowa oraz źródeł mineralnych Podkarpacia.
Był autorem około 140 prac naukowych, członkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, Akademii Umiejętności w Pradze oraz wielu towarzystw naukowych polskich i zagranicznych.
Jego hobby była hodowla róż i chryzantem, które uprawiał w małym ogródku przy swoim mieszkaniu i którym poświęcił książkę Hodowla chryzantem.
W testamencie zapisał 140 tysięcy koron na wspieranie badań w dziedzinie niskich temperatur. Jego przyrządy stanowiły zaczątek Muzeum Zabytków Przyrodniczych UJ (obecnie w zbiorach Muzeum UJ).
Pochowany na Cmentarzu Rakowickim (Pas 9).
Na fasadzie Collegium Kołłątaja przy ulicy św. Anny 6 wmurowano tablicę ku jego czci, jego imieniem nazwano ulicę w dzielnicy Stare Miasto, która od ulicy Wiślnej dochodzi wzdłuż Plant do Collegium Novum.
kalendarium
1863 - brał udział w obozie szkoleniowym, by dostać się na teren walk powstańczych, ale cała grupa młodzieży została przez Austriaków aresztowana, wraz z towarzyszami siedział w więzieniu św. Michała w Krakowie
1866-1872 - studiował fizykę i chemię u E. Czyrniańskiego w Uniwersytecie Jagiellońskim
1872-1873 - studiował pod kierunkiem Roberta Bunsena i Gustava Kirchhoffa w Heidelbergu
1872 - uzyskał doktorat i wrócił do Krakowa
1873 - został docentem chemii ogólnej na UJ
1876 - został profesorem nadzwyczajnym chemii analitycznej i nieorganicznej w UJ
1883 III 29 - wraz z Zygmuntem Wróblewskim dokonali pierwszego na świecie skroplenia tlenu
1883 IV 13 - został skroplony azot
1883 IV 21 - został skroplony dwutlenek węgla
1888-1891 - kierował Katedrą Chemii Ogólnej
1888 - został członkiem - korespondentem Akademii Umiejętności w Krakowie
1888-1890 - był członkiem Komisji Wodociągowej Rady Miejskiej
1891 - został profesorem zwyczajnym UJ
1891 - kierował Katedrą Chemii Nieorganicznej
1895 I 31 - skroplił i zestalił argon
1896 - został członkiem rzeczywistym Akademii Umiejętności w Krakowie
1896 - skonstruował jeden z pierwszych w świecie termometrów helowych
1896 - wraz z A. Obalińskim wykonał pierwsze w Krakowie kliniczne zdjęcie rentgenowskie
1896 - został odznaczony Orderem Żelaznej Korony III klasy
1906-1908 - był dyrektorem Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Akademii Umiejętności w Krakowie
1914 - został odznaczony Złotym Medalem im. J. Śniadeckiego
1936 - pośmiertnie uhonorowany został Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta
źródła:
Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Kraków 2000