Adolf Nowaczyński

Neuwert

(9 I 1876 Podgórze, obecnie część Krakowa – 3 VII 1944 Warszawa)

satyryk, dramatopisarz, publicysta

rodzina

z rodziny mieszczańskiej

syn Antoniego, radcy sądowego apelacyjnego, i Ludwiki Kornberger de Cronberg

poślubił:

1. Wiktoria Gottowt (siostra aktorki dramatycznej Heleny Sulimy)

córka – Maria

2. Helena Majewska primo voto Boniecka

biogram

           Uczył się w gimnazjum Marcina Wadowity w Wadowicach, Nowodworskiego w Krakowie, w Rzeszowie, maturę zdał w Krakowie w Gimnazjum św. Jacka. Studiował prawo na UJ, związany był ze środowiskiem młodzieży artystycznej, następnie cyganerii literackiej z kręgu S. Przybyszewskiego. Po skandalu wywołanym w restauracji Rosenstocka, gdzie w dzień zabójstwa cesarzowej austriackiej Elżbiety wzniósł okrzyk „Vive l’anarchie!”, wyjechał na studia do Monachium. Po konflikcie przekonań z ojcem przybrał pseudonim Neuwert.

           Po powrocie do Krakowa współredagował pismo satyryczne „Liberum veto”, był jednym z twórców negatywnego wizerunku Krakowa w literaturze. Głównym celem jego ataków był prowincjonalizm, kołtuneria, ograniczenie umysłowe krakowskiego mieszczaństwa, godzącego wzniosłe idee patriotyczne z lojalnością wobec Habsburgów, galicyjska biurokracja, uważana za przyczynę stagnacji ekonomicznej regionu. Występował także przeciw dekadenckiej pozie cyganerii i literatom nastrojowcom, uznając ich za zakłamanych improduktywów, zdolnych jedynie do kawiarnianych ekstrawagancji. Pisał w tonie napastliwym - godził w konkretne osoby i ich życie prywatne.

           Podczas I wojny światowej, ogłaszał pamflety antyniemieckie w redagowanym przez siebie konspiracyjnym „Liberum veto" i w „Kurierze Porannym", napisał Szopkę warszawską, satyrę na ogłoszoną przez Niemców „niepodległość" dawnego Królestwa.

           Wstąpił do Legionów Polskich, po wojnie stał się czołowym publicystom endeckim na łamach „Gazety Warszawskiej” i „Myśli Narodowej”. Pisywał stale w dziale politycznym „Prosto z mostu". Zajmował wyraźnie nacjonalistyczne i antysemickie stanowisko, atakował sanację. Jego radykalne poglądy skierowane przeciw Piłsudskiemu i jego obozowi spowodowały, że był trzykrotnie ciężko pobity, wskutek ostatniego pobicia stracił oko.

           W czasie II wojny światowej był więziony na Pawiaku, gdzie był brutalnie bity i poddany wyczerpującym przesłuchaniom. Po wyjściu z więzienia (według jednej z wersji swoje uwolnienie zawdzięczał protekcji ze strony Władysława Studnickiego) wycofał się z aktywności publicznej, świadkowie wspominają, że załamał się psychicznie.

           Jego niezwykle obfita i różnorodna twórczość obejmuje prawie wszystkie gatunki literackie i paraliterackie. Sławę zdobył jako satyryk, pamflecista i dramaturg. Należał do Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich.

wybrane dzieła:

1902 – satyry Małpie zwierciadło

1903 – satyry Facecje sowizdrzalskie

1904 – satyry Skotopaski Sowizdrzalskie

1905 - Wczasy literackie

1905 – kroniki historyczne Smocze gniazdo

1908 - Car Samozwaniec, czyli Polskie na Moskwie gody

1910 - Wielki Fryderyk

1911 – satyry Meandry

1912 - Cyganeria Warszawska

1913 - Nowe Ateny. Satyra na Wielki Kraków

1929 - Wiosna narodów w cichym zakątku

1931 - O żonach złych i dobrych

1936 – studium biograficzne Najpiękniejszy człowiek mego pokolenia, Brat Albert

kalendarium

1885 – 1887 – uczył się w gimnazjum w Wadowicach

1887 – 1893 – uczył się w gimnazjum Nowodworskiego w Krakowie

1893 – 1895 – uczył się w Rzeszowie

1895 – jesienią zdał maturę w Krakowie w Gimnazjum św. Jacka

1895 – 1896 - studiował na Wydziale Prawa w Uniwersytecie Jagiellońskim

1896 – 1897 – studiował literaturę na Wydziale Filozoficznym

1898 – wywołał w Krakowie skandal wznosząc publicznie okrzyk „Vive l’anarchie” na cześć zabójcy cesarzowej austriackiej Elżbiety

1898 – 1900 – kontynuował studia w Monachium

1900 – wrócił do Krakowa

1903 – został współredaktorem „Liberum veto”

1904 – przeniósł się do Warszawy

1909 XII 31 – w Krakowie odbyła się prapremiera sztuki Wielki Fryderyk

1942 – aresztowany i więziony na Pawiaku

1991 – otrzymał w Krakowie ulicę (dawną ulicę Józefa Nagórzańskiego) w VIII dzielnicy Dębniki, idącą od ulicy Kapelanki wzdłuż ogródków działkowych do ulicy Praskiej