Dzisiejsza data:

Zygmunt Jan Błażej Nowakowski

właściwie Zygmunt Tempka

(22 I 1891 Kraków - 4 X 1963 Londyn)

aktor, reżyser, felietonista, powieściopisarz

rodzina

syn Błażeja, urzędnika Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń i Heleny z Nowakowskich, nauczycielki, jednej z pierwszych kobiet studiujących na UJ

brat: Tadeusza Tempki, Władysława

biogram

            Rozpoczął studia filologiczne na UJ, jednocześnie uczył się w szkole dramatycznej K. Gabryelskiego; za udział w zimmermaniadzie (akcja antyklerykalna lewicowej młodzieży akademickiej) otrzymał nakaz opuszczenia UJ. Na UJ pod kierunkiem I. Chrzanowskiego uzyskał stopień doktora filozofii. Jako aktor debiutował w Teatrze Ludowym, następnie został zatrudniony przez Ludwika Solskiego w Teatrze im. J. Słowackiego (grał między innymi jako Dziennikarz w Weselu S. Wyspiańskiego).

           W czasie I wojny służył w Legionach, był internowany przez władze austriackie, po zwolnieniu powrócił do Teatru im. J. Słowackiego (grał między innymi jako Gustaw - Konrad w Dziadach A. Mickiewicza, rola tytułowa w Cyranie de Bergerac E. Rostanda, Poeta w Weselu i Konrad w Wyzwoleniu S. Wyspiańskiego, Hrabia Henryk w Nie-Boskiej komedii Z. Krasińskiego). Pracował jako aktor i reżyser w Warszawie, Krakowie i Łodzi.

           Przez trzy lata był dyrektorem Teatru im. J. Słowackiego, wprowadził najnowsze urządzenia sceniczne (półokrągły horyzont, urządzenia świetlne), zrealizował ciekawe inscenizacje (między innymi Fausta J. W. Goethego, Kupca weneckiego W. Szekspira, Krakowiaków i Górali wg W, Bogusławskiego i J. N. Kamińskiego).

           Został stałym współpracownikiem „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”, gdzie ogłaszał cotygodniowe felietony, głównie o tematyce krakowskiej. Był inicjatorem wielu akcji charytatywnych i oświatowych, prezesem Związku Opieki nad Zwierzętami, pełnił funkcję wiceprezesa Związku Zawodowego Literatów Polskich.

           Został wiceprezesem KS „Cracovia”, zawsze kojarzony ze słowami:

            Kiedy umrę, pochowajcie mnie na polu karnym Cracovii, jeszcze po śmierci będę jej bronił.

            Przystąpił do Stronnictwa Pracy, atakował rządy sanacyjne, odmówił przyjęcia Złotego Wawrzynu Polskiej Akademii Literatury.

           Po wybuchu II wojny znalazł się we Lwowie, gdzie wraz ze S. Kotem założył Komitet Krakowski, udzielający wsparcia uchodźcom (został jego pierwszym prezesem). Przez Węgry przedostał się do Francji, gdzie wszedł w skład Rady Narodowej. Przebywał następnie w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie.

           Po wojnie osiadł w Londynie, był stałym felietonistą „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza”, współpracował z wieloma pismami emigracyjnymi, w Radiu Wolna Europa wygłaszał odczyty o historii, literaturze i kulturze polskiej.

           Zmarł w Londynie, ale staraniem rodziny jego prochy zostały sprowadzone do Polski i złożone na Cmentarzu Rakowickim.

wybrane publikacje:

1917 - debiutował nowelą Wymarsz, drukowaną w odcinkach w "Czasie"

rozprawa:

1922 - Józef Narzymski, Komedia społeczna

zbiory felietonów:

1932 - Kucharz doskonały

1933 - Cuda teatru

1933 - Puchar Krakowa

1936 - Stawiam bańki!

1938 - Lajkonik

1963 - Lajkonik na wygnaniu w zbiorze między innymi felieton zatytułowany Extra Cracoviam non Est Vita „Poza Krakowem nie ma życia”

powieści:

1931 - Przylądek Dobrej Nadziei

1932 - Start Edmunda Sulimy

1935 - Rubikon

dzieła sceniczne:

1924 - Tajemniczy pan

1926 - Puchar wędrowny

1937 - popularne widowisko legionowe Gałązka rozmarynu

reportaże:

1931 - Geografia serdeczna

1933 - Niemcy à la minute

opowiadania:

1937 - dla dzieci Złotówka Manoela

1945 - Pędziwiatr (Duns)

wspomnienia:

1946 - Mój Kraków (Nowy Jork)

1949 - Z księgi zażaleń pielgrzymstwa polskiego (Bruksela)

1966 - Wieczory pod dębem. Gawędy historyczne

kalendarium

1909 – rozpoczął studia filologiczne na UJ

1910 - debiutował w Teatrze Ludowym

1911 - Ludwik Solski zatrudnił go w Teatrze Słowackiego

1914 - wstąpił do Legionów Polskich, był na froncie

1918 - został internowany przez władze austriackie

1918 - powrócił na scenę Teatru im. J. Słowackiego

1920 - debiutował jako reżyser Małym człowiekiem do wielkich interesów Aleksandra Fredry

1921 - uzyskał stopień doktora filologii na UJ pod kierunkiem Ignacego Chrzanowskiego

1921 - 1926 - grał i reżyserował w Warszawie, Krakowie i Łodzi

1926 - 1929 - był aktorem i dyrektorem Teatru Miejskiego im. Juliusza Słowackiego w Krakowie

1928 – zrealizował Krakowiaków i Górali wg W. Bogusławskiego i J. N. Kamińskiego

1930 - został stałym autorem popularnych felietonów w "Ilustrowanym Kurierze Codziennym", opublikowanych także w zbiorach

1932 – zerwał z teatrem

1933 – został wiceprezesem Związku Zawodowego Literatów Polskich

1935 – otrzymał nagrodę m. Krakowa

1936 - wystąpił w teatrze po raz ostatni - jako Lanci w Chimerach Luigi Chiarelliego — podczas jubileuszu 25-lecia pracy artystycznej

1937 - został laureatem Złotego Wawrzynu Polskiej Akademii Literatury (jednak odmówił przyjęcia wyróżnienia)

1940 I – 1941 - był członkiem Polskiej Rady Narodowej przy prezydencie Władysławie Raczkiewiczu w Paryżu i Londynie

1940 - 1944 - był redaktorem naczelnym „Wiadomości Polskich, Politycznych i Literackich”, redagowanych wspólnie z Mieczysławem Grydzewskim

1961 – rozpoczął w Radiu Wolna Europa wygłaszać gawędy o historii i kulturze polskiej

1968 II 7 - urna z jego prochami została złożona na cmentarzu Rakowickim