Stanisław Moniuszko
(5 V 1819 Ubiel koło Mińska – 4 VI 1872 Warszawa)
kompozytor, organista, dyrygent i pedagog
syn Czesława i Elżbiety z Madżarskich, muzykalna, śpiewająca
Autor około 268 pieśni, operetek, baletów i oper. Do jego najsłynniejszych dzieł należą opery: Halka, Straszny dwór i Paria.
W Krakowie był dwukrotnie:
8 maja 1858 w drodze do Weimaru i Paryża, pisał wtedy do rodziny:
W Hotelu Drezdeńskim nająłem sobie wygodny pokój z doskonałą pościelą, z widokiem na Rynek za cztery złote i groszy dziewięć! Taniość ta ujęła mnie za serce. Stanąłem przy oknie jak wryty, łzy zakręciły mi się w oku. Jestem u stóp wieży Mariackiej. Na Środku wielkiego rynku Sukiennice, na które napatrzyć się nie mogę. Otrząsnąwszy się nieco z pyłu podróży, zapieczętowany w pudełku, które tu dorożką się nazywa, pospieszyłem na Wawel. O wrażeniu, jakiego doświadczył pisać nie usiłuję...
W Krakowie poznał Ambrożego Grabowskiego, Józefa Kremera i Lucjana Siemieńskiego. Pobyt w Krakowie, a zwłaszcza wizyta na Wawelu, gdzie kompozytor zwiedził katedrę i oglądał groby królewskie, zaowocował stworzeniem projektu nowej, nigdy niedokończonej opery Rokiczana, pisanej do słów libretta Józefa Korzeniowskiego. Miała to być opera historyczna o królu Kazimierzu Wielkim, który zresztą miał się pojawić na scenie tylko raz, w końcowej części przedstawienia. O zaniechaniu pracy nad Rokiczaną miały podobno zdecydować względy polityczne (nieprzychylne Czechom fragmenty libretta) i artystyczne (rzekomo nieodpowiednia dla monarchy partia barytonowa).
29 grudnia 1866 po raz drugi przyjechał do Krakowa z okazji wystawienia tu Halki, na jej szóste kolejne przedstawienie. Odbyły się wówczas bankiety i koncerty na jego cześć.
Pobyt ten trwał miesiąc. Krakowski teatr zaproponował artyście przekazanie na jego rzecz dochodu z przedstawienia Halki, ale z powodu choroby primadonny spektakl musiano odwołać. W zamian zorganizowano trzy koncerty. W jednym z nich wzięła udział Helena Modrzejewska. Sam Moniuszko dyrygował osobiście wykonaniem kantaty Widma i uwertury koncertowej Bajka.
Podczas pobytu w Krakowie kompozytor na 5 dni wyjechał do Pragi, aby spotkać się z Bedřichem Smetaną i omówić sprawy związane z wystawieniem Halki. Teatr w Pradze wystawił tę operę w 1868 roku, a inscenizacją kierował sam Smetana.
Jego imieniem zatytułowano w 1928 ulicę w II dzielnicy Grzegórzki, dochodzącą do ul. Józefa Brodowicza.
źródła
Władysław Fabry, Moniuszko. Powieść biograficzna, Warszawa 1938