(między 1122 a 1125 – 13 marca 1202 Kalisz)

książę wielkopolski i krakowski

rodzina

z dynastii Piastów

syn Bolesława Krzywoustego i Salomei, hrabianki Bergu

Mieszko III Stary

Lata panowania 1173 - 1177 i około 1198 - 1202

rodzeństwo: Władysław Wygnaniec brat przyrodni, Bolesław Kędzierzawy, Henryk Sandomierski, Kazimierz Sprawiedliwy, Judyta, Ryksa, Kazimierz, Lestek, Gertruda, Dobroniega, Agnieszka, Zofia, dwie siostry nieznane z imienia

poślubił:
(1) - 1140 Elżbieta (zmarła 21 lipca przed 1155), córka Almosa, księcia węgierskiego
dzieci:
            1. Odon (między 1141 a 1149 – 20 IV 1194), książę poznański i kaliski, poślubił N.N., (po 1150 - po 1190), córka Jarosława Ośmiomysła, księcia halickiego
            2. Stefan, zmarł przed 1180
            3. Wierzchosława Ludmiła, (przed 1153 - 1223), poślubiła przed 1167 Fryderyk I (zmarł 1207), hrabia Bittes, książę lotaryński
            4. Judyta, (przed 1154 - po 12 grudnia 1201), poślubiła przed 1178 Bernard (około 1140 - 1212 II), hrabia anhalcki, książę saski
            5. Elżbieta, (przed 1154 – IV 1209), poślubiła: (1) między 1173 a 1177 Sobiesław II (zmarł 29 I 1180), książę ołomuniecki i czeski; (2) po 29 I 1180 Konrad (zmarł 6 V 1210), margrabia dolno - łużycki
(2) - między 1151 a 1154 Eudoksja, córka Izasława, wielkiego księcia kijowskiego
dzieci:
            6. Bolesław (1159 – 13 IX 1195), książę kujawski, poślubił: Dobrosława (zmarła po 23 kwietnia 1200), córka Warcisława, księcia pomorskiego (zamężna później za Grzymisławem, księciem świecko - lubiszewskim)
            7. Mieszko (między 1160 a 1165 – 2 VIII 1195), książę kaliski
            8. Władysław III Laskonogi (między 1161 a 1174 – 3 XI 1231), książę poznański, gnieźnieński i krakowski
            9. Salomea (zmarła przed 11 maja), poślubiła: przed 1177 Racibor (zmarł 14 I 1183), książę pomorski
            10. Anastazja (przed 1164 - po 31 maja 1240), poślubiła: około 26 IV 1177 Bogusław I (zmarł 18 III 1187), książę pomorski (żonaty przedtem z Walburgą, księżniczką duńską)
            11. niegdyś błędnie przypisywana Zwinsława (przed 1168 – 4 IX 1240), poślubiła: około 1181 Mszczuj I (zmarł 1 V 1220), rządca Pomorza Wschodniego

biogram

           Zyskał swój przydomek Stary dzięki wyjątkowej jak na tamte czasy długowieczności. Ten kto ukończył 40lat był w wieku podeszłym, a po pięćdziesiątce – sędziwym starcem.

           Otrzymał prawdopodobnie staranne wykształcenie.

            Początkowo z nadania swego ojca władał tylko Wielkopolską. Po śmierci Bolesława Krzywoustego włączył się czynnie do walki politycznej w Polsce, wspierając opozycję skierowaną przeciwko Władysławowi Wygnańcowi. Był głównym organizatorem skutecznej obrony przed wojskami niemieckimi Konrada III, który zbrojnie interweniował w interesie Władysława Wygnańca.

           Po śmierci Bolesława Kędzierzawego został nowym księciem seniorem i objął władzę w Krakowie. Dążył do wzmocnienia swojej władzy, odsuwał od najwyższych urzędów rody możnowładcze obsadzając je ludźmi z niższych stanów. Dodatkowo postanowił wzmocnić skarb państwa za pomocą reformy monetarnej, która polegała na tym, że wycofywano z obiegu monety stare, zastępując je monetami nowymi o mniejszej zawartości srebra (tzw. brakteaty), przy czym posługiwanie się monetą starą było surowo zakazane. Wszystko to razem wywołało bunt możnych i wybór na tron krakowski Kazimierza Sprawiedliwego. Zmuszony do ucieczki udał się do Niemiec, by prosić o pomoc Fryderyka I Barbarossę. Powrócił do Gniezna, następnie zajął Mazowsze, a później powrócił na tron krakowski na mocy porozumienia z wdową po Kazimierzu, Heleną (między innymi w zamian za zwrot Kujaw i wydzielenie Leszkowi Białemu dzielnicy sandomierskiej). Zwierzchność w Krakowie (na krótko jeszcze obaloną przez wojewodę Mikołaja i biskupa Pełkę) utrzymał do śmierci.

           Pochowany został w kolegiacie św. Pawła w Kaliszu.

literatura

Największy wśród pięciu braci talent polityczny i najmocniejszy charakter.

(P. Jasienica, Polska Piastów, Warszawa 1974)

Zachwycały się nim kraje ościenne, sprzyjała mu zewsząd świetność władców, nawet najodleglejszych, rosła wszelka chwała zachwytów, uśmiechał się wdzięk fortuny. Nigdy mu nie brakło ani spełnienia życzeń, ani wojennych triumfów [...] Uczestnik wszelkich szczęśliwości, jeżeli w ogóle [o rzeczach] doczesnych tak mówić można, wszelkie wyobrażenia o szczęściu przerastał [ciesząc się] znakomitym i licznym potomstwem płci obojga.
(Mistrza Wincentego Kadłubka Kronika Polska, tłumaczenie K. Abgarowicz, B. Kürbis, Warszawa 1974)

kalendarium

1138 – objął dzielnicę Wielkopolską

1146 - uczestnik buntu juniorów przeciw Władysławowi II Wygnańcowi

1157 – wyprawa cesarza Fryderyka I Rudobrodego na Polskę i hołd w Krzyszkowie

1173 – 1177 i od 1198 – zwierzchni książę Polski

1177 – bunt biskupa Gedko przeciw Mieszkowi Staremu

1177 – wygnanie Mieszka z Małopolski

1177 – 1194 – rządy Kazimierza Sprawiedliwego w Krakowie

1179 - wypędzony przez syna Odona

1181 - odzyskał rządy w części Wielkopolski

1182 – odzyskanie Gniezna

1191 - przejściowo opanował Kraków

1194 - zajął Kujawy i odzyskał władzę w całej Wielkopolsce

1195 IX 13 – został ranny w bitwie pod Mozgawą (okolice Jędrzejowa)

1198 - objął tron krakowski na mocy porozumienia z wdową po Kazimierzu, Heleną

źródła

Balzer Oswald, Genealogia Piastów, Kraków, 2005

Balzer Oswald, Walka o tron krakowski w latach 1202 i 1210/11, Kraków 1894

Maciej Przybył, Mieszko III Stary, Poznań 2002

Stanisław Smolka, Mieszko Stary i jego wiek, Warszawa 1968