Zofia Anna Moraczewska
pseudonim Prawda
(4 lipca 1873 Czerniowce, Ukraina – 16 listopada 1958 Sulejówek)
nauczycielka, działaczka społeczna i polityczna, poseł na Sejm
biogram
Zofia Moraczewska (1873 - 1958)
Wychowywała się początkowo w domu dziadków w Czerniowcach, później mieszkał z rodzicami we Lwowie, gdzie kształciła się w domu. Po ukończeniu gimnazjum pracowała kilka lat jako nauczycielka w Zakładzie Wyższym Naukowym Żeńskim we Lwowie. Wyszła za mąż za trzy lata starszego inżyniera kolejnictwa i działacza Polskie Partii Socjalno-Demokratycznej Jędrzeja Moraczewskiego. Zaangażowała się w działalność publicystyczną i socjalistyczną, współtworzyła Związek Kobiet PPSD, tworzyła przedsiębiorstwa spółdzielcze, organizowała wykłady i spotkania patriotyczne, współtworzyła ogólnogalicyjskie czasopismo „Głos Kobiet”. Angażowała się w powstawanie ruchu strzeleckiego, poznała wówczas Józefa Piłsudskiego. Przeprowadziła się do Krakowa, zorganizowała pierwszy zjazd nowej organizacji – Ligi Kobiet Galicji i Śląska. Represje prowadzone przez władze austriackie spowodowały rozwiązanie Ligi i przejście do działalności konspiracyjnej. Rozpad Austro-Węgier uwolnił ją od procesu o zdradę stanu.
Tak oceniała pierwsze miesiące niepodległości:
Niestety prawdziwe niebezpieczeństwo groziło od wewnątrz, leżało bowiem w psychice narodu. Kultura niewoli zrobiła swoje. Karki przywykłe przez tyle lat do ukłonów wiernopoddańczych nie mogły wyprostować się od razu.
Prawdopodobnie pod wpływem śmierci najstarszego syna Kazimierza (zginął w walkach z bolszewikami pod Nowogrodem na Podlasiu) złożyła mandat poselski i na kilka lat poświęciła się życiu rodzinnemu w Sulejówku. Kontynuowała działalność społeczną i feministyczną – początkowo jako przewodnicząca Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet, później Samopomocy Społecznej Kobiet. W listopadzie 1930 wraca do sejmu jako posłanka Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR).
Druga wojna światowa tragicznie dotyka rodzinę Moraczewskich: syn Adam, działał w Związku Walki Zbrojnej, został aresztowany i wysłany do Oświęcimia, gdzie zmarł z wycieńczenia. Córka Wanda została aresztowana i zmarła na Pawiaku. Mąż Jędrzej zginął 5 sierpnia 1944, ugodzony odłamkiem pocisku w czasie walk o Sulejówek.
Zofia do końca życia mieszkała w Sulejówku, pracowała nad biogramami działczek kobiecych międzywojnia, planowała wydanie „Encyklopedii polskiego ruchu kobiecego”.
Odznaczona Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Polonia Restituta oraz Krzyżem Niepodległości.
Została pochowana u boku męża, na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Marzy mi się Polska nie tylko na zewnątrz wielka i wpływowa, ale i wewnątrz świetnie zagospodarowana, kwitnąca zdrowiem i dobrobytem, czysta i bogata.
Zofia Moraczewska
kalendarium
1896 – 1919 - w Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska (PPSD)
1909 – 1918 – między innymi członek Zarządu i Komitetu Wykonawczego PPSD
1916 VI – 1920 II – mieszkała w Krakowie
1916 VI 16 – 1917 – przewodnicząca Naczelnego Zarządu Ligi Kobiet Galicji i Śląska Cieszyńskiego (LK) NKN w Krakowie
1917 – została przewodniczącą Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego (LKPW) w Warszawie
1917 – pod koniec roku w jej mieszkaniu, w ramach szykan władz austriackich wobec jej działalności, przeprowadzono rewizję
1918 – w połowie roku tajna policja austriacka oskarżyła Komitet Polek o zdradę stanu, jesienią miał się odbyć proces sądowy głównych oskarżonych, w tym także prezes Zofii Moraczewskiej. Do procesu nie doszło – przyszły wielkie dni listopada, które zmiotły monarchię austro-węgierską
1918 XII 29 – 30 – na zjeździe w Krakowie połączyły się (LK) NKN I LKPW
1919 – członek redakcji „Głosu Kobiet”
1919 – 1927 – w Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS)
1919 I 26 – została w okręgu krakowskim z ramienia PPS wybrana posłanką na Sejm, była jedną z pięciu kobiet zasiadających w Sejmie Ustawodawczym
1919 – 1922 i 1930 – 1935 – posłanka na Sejm
1928 – 1933 XII 17 – przewodnicząca Zarządu Głównego Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet
1935 – 1939 – przewodnicząca Samopomocy Społecznej Kobiet
1954 – odwiedziła znajomych w Krakowie