Piotr Michałowski

(2 VII 1800 Kraków – 9 VI 1855 Krzysztoforzyce koło Krakowa)

malarz, działacz społeczny, urzędnik państwowy, prezes Rady Administracyjnej Krakowa

rodzina

herbu Jasieńczyk, syn Józefa Michałowskiego i Tekli Morsztyn, właścicieli Krzysztoforzyc

rodzeństwo: Władysław Roman (1797 – 1880), oficer Powstania Listopadowego; Antonina Józefa (1799 – 1871), mąż Jan Rawita-Ostrowski; Ludwik, oficer Powstania Listopadowego; Łucja Katarzyna, mąż Eustachy Dunin-Wąsowicz

poślubił 1 II 1831 Julia Rawita-Ostrowska (1807 – 1875)

dzieci: Stanisław (1832 – 1891), Juliusz (1834), Celina (1837 – 1916), Józefa (1840), Tadeusz (1840), Maria (1848 – 1920), mąż Adam Łempicki

biogram

           Główny przedstawiciel romantyzmu w malarstwie polskim, wybitny kolorysta, rysunku uczył się u Michała Stachowicza, Józefa Brodowskiego i Franciszka Lampiego. Wszechstronnie wykształcony, odbył studia matematyczno-przyrodnicze, ekonomiczne i humanistyczne na UJ, następnie studiował na uniwersytecie w Getyndze. Po powrocie do Polski, jako bezpłatny urzędnik, zajmował się modernizacją górnictwa i hutnictwa z ramienia Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu w Warszawie. W czasie powstania listopadowego działał w Komisji Rządowej Wojny, kierował produkcją broni i amunicji dla powstańców. Po upadku powstania przebywał kilka miesięcy w Krakowie, potem wyjechał do Paryża, gdzie studiował malarstwo w pracowni Nicolas-Toussaint Charleta oraz w wielu muzeach (zafascynowany malarstwem hiszpańskim, holenderskim, flamandzkim, wykonał wiele rysunków i szkiców). W Paryżu wykonał setki rysunków, zwłaszcza koni, których anatomii podobno uczył się w rzeźni. Powrócił do Krakowa, zamieszkał w Krzysztoforzycach, gospodarował w rodzinnych majątkach, skąd wielokrotnie wyjeżdżał (między innymi do Wiednia i Francji). Brał udział w życiu publicznym Krakowa, został prezesem Rady Administracyjnej Wielkiego Księstwa Krakowskiego, gdzie podlegały mu między innymi sprawy bezpieczeństwa robót publicznych, „ochędóstwa miasta i moralności publicznej”, był też prezesem Towarzystwa Gospodarczo-Rolniczego. Założył między innymi Zakład Św. Józefa dla osieroconych chłopców, na co przeznaczył całe swoje uposażenie jako prezes Rady Administracyjnej, brał udział w akcji pomocy dla ofiar pożaru Krakowa 1850, zajmował się także sprawą konserwacji Ołtarza Mariackiego.

           Początkowo tworzył głównie rysunki i akwarele (sceny wojskowe, zaprzęgi, karykatury), pod względem stylistycznym wzorowane głównie na pracach Aleksandra Orłowskiego i Claude Josepha Verneta. W okresie późniejszym rysował i malował (głównie olej, także akwarela) pełne dynamizmu sceny batalistyczne z wojen napoleońskich (kilka wersji bitwy pod Somosierrą) i powstania listopadowego (Bitwa pod Możajskiem, Dwernicki na czele 2 pułku ułanów, Oddział Krakusów), liczne portrety konne, między innymi Napoleona I i polskich wodzów (S. Czarniecki, K. Kniaziewicz), przedstawienia jeźdźców (Dzieci na kucu, Błękitny chłopiec, Don Kichot, Sanczo Pansa) oraz zwierzęta traktowane jako odrębny temat (w studiach nad anatomią konia widoczny wpływ Théodore'a Géricault), tworzył również wiejskie sceny rodzajowe, studia krajobrazowe, realistyczne portrety rodziny oraz studia fizjonomiczne wieśniaków i Żydów (Seńko 1846 – 1848).

           W latach czterdziestych powstał spory zespół studiów chłopów i Żydów. Studia te – według T. Dobrowolskiego – nie przewyższone już później przez malarstwo polskie, a należące do najwcześniejszych tego rodzaju w sztuce ogólnoeuropejskiej, chociaż formowane szeroko i energicznie, są wynikiem gruntownej analizy fizjonomii i psychiki indywidualnych modeli. Nie są to właściwe dawnemu malarstwu typy, lecz portrety włościan. To samo odnosi się do mniej licznych podobizn Żydów, silnie zróżnicowanych, wyjątkowo prawdziwych i pełnych charakteru.

           Zajmował się także rzeźbą, z jego rzeźb zachowały się dwie: gipsowy „Autoportret” i brązowy posążek „Napoleon na koniu”).

           Pochowany został na Cmentarzu Rakowickim.

          Jego prace znajdują się w wielu muzeach w Polsce (największa kolekcja w Muzeum Narodowym w Krakowie). Jego imię nosi jedna z ulic (dawniej ul. Graniczna) w I dzielnicy Stare Miasto, na Piasku, dotykająca ul. Karmelickiej.

wybrane prace:

1813 – Grenadierzy Księstwa Warszawskiego

1824 – Maksymilian Oborski na koniu

1832 – Krajobraz z jeziorem i dwoma drzewami

1832 - Pejzaż

około 1835 – Szarża pod Samosierrą

1836 – Błękitni huzarzy

1837 – Defilada przed Napoleonem

1845 – Głowa Seńki

1846 – Wiarus

1848 – Stefan Czarniecki na koniu

1835 – 1855 – Błękitny chłopiec

1855 – W karocy

kalendarium

1815 – 1820 - odbył studia matematyczno-przyrodnicze, ekonomiczne i humanistyczne na UJ

1821 - 1823 - studiował na uniwersytecie w Getyndze

1823 – powrócił do Polski, podjął w Warszawie praktykę w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu

1827 – uzyskał stanowisko naczelnika Oddziału Hutniczego

1828 – otrzymał order św. Stanisława

1831 – został z urzędu podporządkowany Rządowej Komisji Wojny

1832 - wyjechał do Paryża

1835 - powrócił do Krakowa, zajął się działalnością artystyczną

1837 - zamieszkał w Krzysztoforzycach, gospodarował na roli

1840 – przeniósł się do majątku Bolestraszyce pod Przemyślem

1848 - 1853 - prezes Rady Administracyjnej Wielkiego Księstwa Krakowskiego

1849 – założył Zakład Józefitów dla osieroconych chłopców

1950 – był czynny w akcji niesienia pomocy krakowskim pogorzelcom

1852 – zajmował się sprawą konserwacji Ołtarza Mariackiego

1853 – prezes Towarzystwa Rolniczego

źródła:

Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000

Teresa Stanisławska-Adamczewska, Jan Adamczewski, Kraków, ulica imienia …, Kraków 2000

Janina Bieniarzówna, Jan M. Małecki, Dzieje Krakowa, t. 3, Kraków 1979