Piotr Stanisław Wojciech Moszyński
(30 IV 1800 Łoniów – 20 IX 1879 Kraków)
działacz patriotyczny, kolekcjoner i filantrop
rodzina
syn Ignacego i kasztelanki sądeckiej Zofii Sariusz-Romiszowskiej
poślubił: 1. w 1818 Joanna Moszyńska (1800 – 1852), rozwiedzeni w 1833, córka Józefa (1820 1897), mąż Józef Maciej Szembek; 2. 28 XI 1839 Kijów, Anna Malinowska (1820 – 1889), dzieci: Zofia (1842 – 1896), mąż Włodzimierz Cielecki, działacz polityczny; Emanuel Ignacy (1843 – 1863), poległ w bitwie pod Miechowem; Maria Rozalia (1845 – 1926), mąż Zygmunt Władysław Pusłowski, właściciel dóbr i zakładów przemysłowych, mecenas sztuki; Jerzy (1847 – 1924), publicysta, ziemianin, żona Stefania Cielecka; Helena Felicja (1849 – 1907), mąż Joachim Rostworowski
biogram
Początkowe nauki odebrał w szkole oo. cystersów w Koprzywnicy, następnie uczył się w Wiedniu, skąd przeniósł się do Liceum Krzemienieckiego. Zamieszkał w Żytomierzu w związku z wyborem na marszałka szlachty guberni wołyńskiej. Za udział w Towarzystwie Patriotycznym skazany został na 12 lat zesłania na Syberii w Tobolsku.
Zamieszkał w Krakowie, prowadził aktywną działalność społeczną i polityczną. Przez wiele lat był prezesem Komitetu Budowy Kopca Kościuszki, należał do Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, uczestniczył we współtworzeniu Towarzystwa Przyjaciół Szkół Pięknych. Był też członkiem rządu powstańczego w roku 1846 oraz przewodniczącym Komitetu Narodowego Krakowskiego i dowódcą Gwardii Narodowej, wieloletnim radnym miejskim. Jego krakowską rezydencją był pałacyk przy dzisiejszej ul. Lubicz nr 4. Został członkiem pierwszej rady nadzorczej Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie.
Kilka lat przed śmiercią sporządził testament, w końcowym fragmencie napisał:
Kochane dzieci, wnuki i zięciowie moi! Trwajcie niezachwianie w wierze świętej rzymskokatolickiej – wypełniajcie przykazania boskie czy w prywatnym, czy w publicznym życiu – miłujcie nieszczęśliwą ojczyznę, starajcie się o przysporzenie dobrej sławy narodu naszego przez rzetelną prawość i naśladowanie cnót przodków waszych, aby godło rodzinne tak czyste po was zostało, jak było w ręku pierwszego, który się go dokupił krwią i zasługą. W każdym wypadku życia więcej dbajcie o prawdę i nieskazitelność sumienia, jak o względy ludzkie, chwilową słabość lub osobiste korzyści. Nie szukajcie wziętości lub łask, lecz starajcie się zasłużyć przez prawdziwą zacność charakteru na szacunek swoich lub obcych. Zachowajcie między sobą prawdziwą miłość braterską – pamiętajcie, że każdej niezgodzie, a tym więcej dopuszczeniu się względem siebie jakiej niesprawiedliwości nie błogosławię.
Żegnam was – pamiętajcie o duszy mojej.
Do widzenia da Bóg w szczęśliwej ojczyźnie.
Matejko przedstawił naturalnej wielkości postać Piotra w ciemnym kontuszu i złocistym pasie, szeroko i ciężko siedzącego w fotelu, na tle makaty zawieszonej starą bronią. Zamyślona twarz brodatego starca jest pełna dostojeństwa. Obecnie ten imponujący magnacki portret, należący niegdyś do rodziny Pusłowskich, wystawiony jest w Muzeum Narodowym w Sukiennicach.
Pochowany na Cmentarzu Rakowickim (pas 42, rząd południowo-wschodni, miejsce narożnik).
kalendarium
1811 – 1814 – uczył się w elitarnym zakładzie Theresianum w Wiedniu
1815 – rozpoczął naukę w Liceum Krzemienieckim
1818 – przerwał naukę z powodu mariażu z Joanna Moszyńską
1819 – przeniósł się do Berszady, następnie do Żytomierza
1823 - marszałek szlachty guberni wołyńskiej
1826 II 4 – został aresztowany, po serii przesłuchań i intensywnego śledztwa został skazany na 12 lat zesłania do Tobolska
1830 I – został wywieziony na Syberię
1834 – otrzymał zezwolenie na opuszczenie Tobolska o przeniesienie się do europejskiej części Rosji
1840 V 5 – uzyskał ułaskawienie i przywrócenie praw cywilnych
1843 - zamieszkał w Krakowie
1846 - członek rządu powstańczego, przewodniczący Komitetu Narodowego Krakowskiego
1846 III 31 – mianowany dowódcą Gwardii Narodowej
1846 – 1847 – w czasie głodu zorganizował przy kościele Dominikanów masową akcję dożywiania 1 200 bezdomnych zupą rumfordzką
1847 – wybrano go na przewodniczącego Towarzystwa Akcjonariuszy Teatru Krakowskiego
1848 – na wniosek prezesa Józefa Brodowicza został wybrany na członka honorowego Towarzystwa Naukowego Krakowskiego
1853 – został członkiem czynnym Towarzystwa Gospodarczo-Rolniczego Krakowskiego
1854 – przyczynił się do powstania Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie
1857 – zakupił z własnych funduszy od Edwarda Stehlika grunt przy ul. Sławkowskiej, naprzeciwko kościoła św. Marka, na budowę domu Towarzystwa, po wybudowaniu ozdobił budynek medalionami podobizn wybitnych Polaków
1860 – przewodniczył komitetowi budowy pomnika Tadeusza Kościuszki
1860 – 1864 – zasiadał w radzie nadzorczej Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń
1866 VIII 1 – zdobył mandat do Rady Miejskiej
1868 – został członkiem dyrekcji Kasy Oszczędności
źródła:
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl), wydanie z 30.03.2018
Piotr Biliński, Piotr Moszyński (1800 – 1879) [w] Tygodnik Polskiej Akademii Umiejetności, nr 345, Kraków, 16 czerwca 2016