Park Strzelecki
Park Strzelecki jest niewielkim parkiem miejskim na terenie dzielnicy Grzegórzki, w pobliżu Dworca Głównego, jego niedużą powierzchnię około 1,5 ha ograniczają dziś cztery ulice: Lubicz, Rakowicka, Topolowa oraz Bosacka
Park Strzelecki powstał pod koniec XVIII wieku, początkowo był to duży ogród - tzw. Ogród Steinkellerowski, należący do Maurycego Samelsohna. Ogród Steinkellerowski został zakupiony w czerwcu 1837 przez krakowskiego kupca i członka krakowskiego Towarzystwa Strzeleckiego (Bractwa Kurkowego) - Józefa Louisa. Rok wcześniej Józef Louis został wybrany na króla kurkowego, zakupiony ogród podarował Bractwu Kurkowemu. Bractwo w ogrodzie urządziło strzelnicę, jej uroczyste otwarcie odbyło się jeszcze tego samego roku. Już wtedy miejsce to nazwano Ogrodem Strzeleckim – i tak jak to jest do dzisiaj, już wtedy ogród był nie tylko dla członków Bractwa Kurkowego, ale również dla mieszkańców Krakowa miejscem spotkań i spacerów, otwarto na jego terenie też restaurację.
Od strony zachodniej – czyli dzisiejszej ul. Bosackiej ogród został odgrodzony długim murem. Wzdłuż tego muru znajdowała się strzelnica, gdzie członkowie Bractwa ćwiczyli strzelanie, tam odbywały się konkursy strzeleckie i doroczna walka członków Bractwa o tytuł króla kurkowego. Przy północno-zachodnim krańcu ogrodu postawiono niewielką kamienicę.
W południowo-zachodnim krańcu ogrodu jeszcze tego samego roku zbudowano dla Bractwa siedzibę – niewielki, neogotycki pałacyk z basztą widokową, który został zaprojektowany przez Tomasza Majewskiego. Zbudowany z czerwonej cegły pałacyk był jedną z pierwszych krakowskich budowli w stylu neogotyku angielskiego. Pałacyk został nazwany Celestatem – taka nazwa jest używana do dzisiaj. W latach siedemdziesiątych tego samego stulecia został rozbudowany według projektów architekta Adama Nowickiego. W ramach tej rozbudowy powstała w pałacyku reprezentacyjna Sala Strzelecka, która przeznaczona była na uroczyste przyjęcia i bale.
W swoim pałacyku Bractwo Kurkowe podejmowało na przestrzeni kolejnych dziesięcioleci wielu ważnych gości - w 1851 Celestat odwiedził cesarz Franciszek Józef I a pod koniec XIX wieku gościem był jego syn arcyksiążę Rudolf Habsburg Lotaryński, wśród wybitnych gości byli również: Ignacy Jan Paderewski, generał Józef Haller, marszałek Piłsudski, marszałek Francji Ferdynand Foch oraz prezydenci Polski Stanisław Wojciechowski, Ignacy Mościcki.
W 1. połowie XX wieku budynek Celestatu oraz teren parku kilkakrotnie zmieniały swoje funkcje. Podczas I wojny światowej z siedziby Bractwa korzystały Legiony, następnie w 1914 została przejęta przez wojska monarchii austro-węgierską, a jeszcze przed 1921 swoją siedzibę urządziło tam Stowarzyszenie Młodzieży Chrześcijańskie YMCA. W okresie międzywojennym ogród oraz zabudowania ponownie znalazły się w rękach Towarzystwa Strzeleckiego. W 1939 ogród wraz z pałacykiem został zajęty przez Niemców - Bractwo Kurkowe zostało rozwiązane w 1940, natomiast pałacyk Bractwa w czasie II wojny światowej był wykorzystywany jako pralnia i odwszalnia dla niemieckich żołnierzy.
W 1945 Bractwo Kurkowe wznowiło swoją działalność – została wówczas przyjęta nazwa Towarzystwo Strzeleckie. Towarzystwo funkcjonowało tylko do 1951 - wtedy ponownie je rozwiązano, a zabudowania w Parku Strzeleckim skonfiskowano. Dokonano wiele zniszczeń na terenie parku – mur został wyburzony, budynek Celestatu oddano do użytku krakowskiemu Klubowi Sportowemu „Kolejarz”. Kolejnej reaktywacji Towarzystwo doczekało w 1957 - dzięki inicjatywie Wincentego Bogdanowskiego park oraz pałacyk znowu stało się własnością krakowskiego Towarzystwa Strzeleckiego. W latach 90-tych podjęto wiele prac w kierunku odnowienia parku, zbudowano nowe ogrodzenie, przeprowadzono kompleksowy remont w neogotyckim pałacyku. W 1997 budynek Celestatu w porozumieniu z Towarzystwem Strzeleckim został zajęty przez Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Ekspozycję tego oddziału muzealnego stanowi stała wystawa zatytułowana Z dziejów Krakowskiego Bractwa Kurkowego i prezentuje liczne pamiątki i dokumenty związane z historią i działalnością Bractwa, medale, zdjęcia, monety, wszelkiego rodzaju militaria.
Na terenie Parku Strzeleckiego zobaczymy wiele pomników i rzeźb. W 1883 ustawiono dwa pomniki, wykonane przez Michała Stefana Korpala według projektów Walerego Gadomskiego, krakowskiego rzeźbiarza, absolwenta i wykładowcy krakowskiej ASP. Są to: pomnik Zygmunta Augusta - założyciela Bractwa Kurkowego oraz pomnik Jana III Sobieskiego, wzniesiony z okazji 200-ej rocznicy zwycięskiej bitwy pod Wiedniem. W 1890 Michał Korpal wykonał popiersie Marcina Oracewicza, bohatera walk Konfederacji Barskiej, stojące przy budynku Celestatu.
W 1997 w parku postawiono pomnik dedykowany Wincentemu Bogdanowskiemu – odlane z brązu popiersie wykonał znany krakowski rzeźbiarz Czesław Dźwigaj. Cz. Dźwigaj wykonał jeszcze trzy inne pomniki ustawione w Parku Strzeleckim. W 2000 na zamówienie Towarzystwa Strzeleckiego zbudowano pomnik papieża Jana Pawła II, w 2007 - pomnik upamiętniający 750-lecie istnienia Bractwa Kurkowego, a w 2010 odsłonięto w parku pomnik Ignacego Jana Paderewskiego.
wybrana bibliografia:
Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000
Przewodnik po zabytkach Krakowa, Michał Rożek, WAM, Kraków 2012
Kraków od A do Z, Jan Adamczewski, 1992