ul. Grodzka 67

           Na wschód od Wzgórza Wawelskiego, u zbiegu ulic Grodzkiej i Podzamcze, stoi nieduży, nieco ukryty między drzewami i w cieniu sąsiednich zabudowań kościół św. Idziego. Pierwsza świątynia wybudowana w tym miejscu, według legend i kronik, została ufundowana przez Władysława Hermana i jego żonę Judytę, jako wotum dziękczynne za narodziny syna Bolesława. Czytamy u Piotra Hiacynta Pruszcza (połowa XVII wieku), że kościół „ten … zmurowany w roku 1082 od Władysława i Judyty małżonki jego,po otrzymanej w potomstwie pociesze, za ofiarowaniem się temu świętemu (Idziemu)”.

            Obecny kościół został zbudowany w 1. połowie XIV wieku i przez kolejne wieki wielokrotnie zmieniał swoich właścicieli. Do 2. połowy XVI wieku patronat sprawowali benedyktyni z Sieciechowa i rodzina Tęczyńskich. W 1567 część patronatu Tęczyńskich została przekazana sędziemu ziemskiemu krakowskiemu, Feliksowi Czerskiemu, który z kolei około 20 lat później patronat swój przekazał krakowskim dominikanom. W tym czasie również benedyktyni sieciechowscy przekazali swój patronat Uniwersytetowi Krakowskiemu, a od 1595 już w pełni kościół należał do dominikanów. Dominikanie dokonali też częściowej przebudowy kościoła – podwyższono jego mury, nawę przedłużono o jeszcze jedno przęsło i przesklepiono. Ponowna restauracja kościoła miała miejsce w XIX i na początku XX wieku, a po II wojnie światowej kościół jest obsługiwany przez księży ormiańsko - katolickich.

            Kościół św. Idziego to nieduża, orientowana budowla na planie prostokąta. Nieotynkowane, wzmocnione szkarpami prezbiterium jest węższe od nawy, jednoprzęsłowe i zamknięte trójboczną absydą. Na jego wschodniej ścianie został umieszczony pomiędzy szkarpami obraz ukazujący Matkę Boską z Dzieciątkiem, datowany na początek XVII wieku. Od strony północnej przylega do niego kwadratowa zakrystia. Nawa kościoła podzielona jest na trzy przęsła, przy południowej ścianie dobudowany został długi prostokątny przedsionek ze schodami prowadzącymi na kościelny chór muzyczny; natomiast po stronie północnej dostawiono do ściany nawy nieduży prostokątny składzik z wejściem na ambonę. Przy południowo - wschodnim narożniku nawy kościoła znajduje się nieduży skarbczyk.

            Jeszcze w połowie XIX wieku kościół był otoczony zabudowaniami, z których zachował się jeden dom przy narożniku kościoła. W partiach gotyckich jest murowany z cegły, natomiast dolne partie szkarp, gzymsy i kapniki wykonano z ciosu, jest oszkarpowany, z wyjątkiem przybudówek przy południowej ścianie nawy. Nad prezbiterium i nawą widzimy dachy siodłowe, nad zakrystią - dach trójspadowy a skarbczyk nakryty jest dachem pulpitowym. Poza tym na dachu nawy głównej znajduje się smukła, neogotycka ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę, wykonana w 1862, która zastąpiła wcześniejszą – barokową.

            Wnętrze kościoła św. Idziego jest nieduże i jasne, dobrze oświetlone przez trzy okna we wschodniej ścianie prezbiterium i ostrołukowe okna w prezbiterium. Prezbiterium, przekryte jest sklepieniem krzyżowo - żebrowym z dekoracyjnym zwornikiem, na którym dostrzec możemy rękę trzymająca Hostię w glorii promienistej. W nawie widzimy sklepienie nieckowe z lunetami, ściany rozczłonkowane są parami lizen, na ścianie nawy dwukrotnie pojawiają się tarcze herbowe z herbem Tęczyńskich (Topór), wsparte na parach lizen rozczłonkowujących ściany boczne. Natomiast w zakrystii - sklepienie kolebkowe, w przedsionku i skarbczyku – kolebkowe z lunetami.

            Prezbiterium i nawę oddziela łuk tęczowy z belką, na której ustawiona została grupa rzeźbiarska: duży krucyfiks z Chrystusem w złotym perizonium, barokowy, datowany na 2. połowę XVII wieku oraz po bokach dwa gotyckie, polichromowane posągi, powstałe około 1470 – są to stojący przy krzyżu Matka Boska i św. Jan. Barokowa belka na której są ustawione rzeźby, jest datowane na 2. połowę XVII wieku, ma wykrój trójlistny, ciemny granatowy kolor i napisany złotymi literami cytat: ET ERIT TUA PENDENS ANTENTE.

            Wyposażenie wnętrza kościoła pochodzi w większości z XVII wieku. Barokowy ołtarz główny powstał prawdopodobnie w krakowskim warsztacie dominikańskim. Jest to ołtarz typy architektonicznego, o układzie tryptyku – duże pole centralne z dwiema dekoracyjnymi kolumnami po bokach, dużo węższe pola boczne i dekoracyjne zwieńczenie. Ołtarz robi wrażenie barwną, żywą kolorystyką z przewagą niebieskiego i różowego, bogatą dekoracją z dużą ilością złota. Wzrok przyciąga też piękny, złoty ornament okuciowy, który pojawia się na kolumnach i innych elementach ołtarza. W polu centralnym ołtarza umieszczono siedemnastowieczny obraz z przedstawieniem św. Idziego. Święty ten, żyjący na przełomie VI i VII wieku był pustelnikiem, w malarstwie najczęściej przedstawia się go w habicie, z książką i w otoczeniu zwierząt: łani, jeleni. I na tym obrazie ukazany jest w długim, ciemnym habicie, w towarzystwie łani, stojący z otwartą księga w ręku na tle lasu. Pola boczne ołtarza są dzielone na dwie kwatery – każda z nich ma formę półkolistej niszy, w której ustawione są nieduże posążki świętych: po prawej stronie u góry widzimy św. Cecylię z instrumentem muzycznym w ręce, poniżej: św. Dorota, natomiast po lewej stronie u góry: św. Katarzyna Aleksandryjska i św. Katarzyna Sieneńska. W predelli ołtarza umieszczono przedstawienie Hołdu Trzech Króli, które częściowo jest przesłonięte przez ustawione przed ołtarzem tabernakulum. W zwieńczeniu natomiast widzimy obraz ze sceną charakterystyczną dla zgromadzenia Dominikanów – jest to przedstawienie Matki Boskiej Różańcowej adorowanej przez św. Dominika i św. Katarzynę Sieneńską. Podobne przedstawienie widzimy na antepedium ołtarza – Matka Boska z Dzieciątkiem, przed nią klęczący święta Katarzyna Sieneńska i św. Dominik.

            Tym, co najbardziej przykuwa uwagę zwiedzających prezbiterium kościoła są piękne, marmurowe stalle, ustawione przy północnej i południowej ścianie, przechodzące również na ścianę absydy. Powstały około połowy XVII wieku, poskładane z różnych architektoniczno – rzeźbiarskich elementów, pochodzących z krakowskiego kościoła dominikanów, a głównie z elementów późnorenesansowego nagrobka św. Jacka, który ustawiony był w kaplicy przy tym kościele. Autorem nagrobka był, jak podaje Katalog Zabytków, nieznany lwowski artysta, który wykonał go w 2. połowie XVI wieku. W stallach pojawiają się różne materiały - różnobarwne marmury, kamień pińczowski i piękne alabastry. Stalle są ujęte w bogato dekorowane kolumny – na ich dolnych partiach zobaczyć możemy ciekawy ornament w typie okuciowym z motywami drobnych gwiazdek, krzyżyków i rozetek. Same stalle prezentują się bardzo okazale nie tylko dzięki zróżnicowanej kolorystyce, ale również dzięki bardzo dekoracyjnej, rzeźbiarskiej formie. W zapleckach widzimy nieduże, muszlowe nisze – cztery po stronie prawej i po stronie lewej prezbiterium i po jednej niszy na ścianie absydy - ujęte dekoracyjnymi pilastrami z motywami wici roślinnych i rozdzielone trzema kolumnami na których oparte jest rozbudowane, bogato rozczłonkowane belkowanie i koronujący całość gzyms, powyżej: również dekoracyjne, rozbudowane zwieńczenie – tam pojawia się analogiczna do niższych nisza, nad nią trójkątny przyczółek, a po bokach dekoracyjne spływy z ornamentami o motywach roślinnych.

            W niszach po stronie północnej prezbiterium widzimy cztery figurki kobiece – są to cztery personifikacje Cnót: Nadzieja, Miłość, Roztropność i Wstrzemięźliwość, w niszy na ścianie absydy umieszczono figurkę modlącej się niewiasty, być może jest to figura Katarzyny Wapowskiej, fundatorki nagrobka św. Jacka. W zwieńczeniu natomiast pojawiają się min. figury dwóch świętych zakonników w dominikańskich habitów, anioły i tarcze herbowe.

            Po stronie południowej w niszach stalli widzimy min. figury św. Pawła, św. Wojciecha, , św. Stanisława Biskupa z postacią Piotrowina u stóp, św. Piotra z Werony oraz anioły i tarcze herbowe. W zwieńczeniu natomiast są ustawione min. figura św. Katarzyny Sieneńskiej i św. Tomasza z Akwinu.

            Stalle połączone są z portalami, również wykonanymi z części nagrobka św. Jacka – po stronie północnej jest to portal półkolisty, a po stronie południowej – prostokątny. Nad nimi umieszczone są płaskorzeźby z personifikacjami, a w zwieńczeniach anioły i tarcze herbowe. Pojawia się tam herb Rogala – w herbie tym na dwudzielnej tarczy widnieje jeleni róg w polu prawym i róg bawoli w polu lewym, oraz herb Samson – z postacią biblijnego Samsona rozdzierającego rękoma paszczę lwa.

            Przy wschodniej ścianie nawy kościoła, po obydwu stronach przejścia do prezbiterium ustawione są dwa piękne ołtarz boczne. Również barokowe, datowane na 2. połowę XVII wieku, utrzymane w podobnej stylistyce jak ołtarz główny – pojawia się w nich ta sama błękitno różowa kolorystyka z dużą ilością złota, dekoracyjne kolumny flankujące pola centralne i obraz w zwieńczeniu oraz piękny, złoty ornament okuciowy.

            W polu centralnym ołtarza po lewej stronie znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w królewskich koronach, w zwieńczeniu: obraz Matki Boskiej adorowanej przez zgromadzone u jej stóp postaci w szlacheckich strojach. Poza tym w zwieńczeniu pojawiają się jeszcze dwie nieduże figury – jest to św. Jacek i drugi nieznany święty dominikański. W ołtarzu po prawej stronie natomiast widzimy przedstawienie Chrystusa Bolesnego w polu centralnym, hierogram Chrystusa w zwieńczeniu i figury dwóch świętych: jeden w mitrze i z pastorałem w ręku, drugi trzymający palmę.

            Na północnej ścianie nawy umieszczono piękną, barokową ambonę z 3. ćwierci XVII wieku. Ambona kontynuuje stylistykę ołtarzy – utrzymana jest w tej samej kolorystyce, również dekorowana złotym ornamentem okuciowym. Kosz ambony jest ośmioboczny a w jego czterech polach, oddzielonych złotymi kolumienkami, widzimy figurki czterech Ewangelistów. Nad koszem – gwiaździsty baldachim. Na suficie baldachimu umieszczona złota gołębica w promienistej glorii, symbolizująca Ducha Świętego. Szczyt baldachimu ma formę arkadowej wieżyczki, nakrytej dachem powtarzającym formę gwiazdy w baldachimie i ustawioną figurką św. Jana Chrzciciela.

            Podobnie jak portale w prezbiterium, również portale w nawie wykonane zostały z materiału z nagrobka św. Jacka - piaskowca, marmuru i alabastru. W północnej ścianie nawy widzimy półkolisty portal prowadzący do składziku, z napisem na fryzie, zwieńczony belkowaniem z przerwanym przyczółkiem. Nad portalem umieszczono niedużą barwną płaskorzeźbę, przedstawiającą Boga Ojca wśród chmur. Drugi portal, po stronie przeciwnej – to portal prowadzący do przedsionka przy południowej ścianie nawy. Jest to portal prostokątny, ujęty kolumnami, na których oparte jest przełamujące się belkowanie. Kolumny w dolnych partiach mają dekoracyjny ornament w typie okuciowym, podobny do tego, który pojawia się na kolumnach stall w prezbiterium. Po bokach portalu znajdują się półkoliście zamknięte wnęki, w których ustawione są figury niewiast a nad nimi ustawione są alabastrowe rzeźby świętych, w których rozpoznać można św. Dorotę po lewej stronie i św. Katarzynę Aleksandryjską po stronie prawej.

            W zachodniej części kościoła widzimy późnorenesansowy chór muzyczny, wykonany z ciemnego drewna, datowany na 1. połowę XVII wieku, z ornamentem okuciowym na parapecie. Na parapecie zawieszony jest późnobarokowy obraz z XVIII wieku, przedstawiający scenę Ukrzyżowania – na tle zachmurzonego, ciemnego nieba widzimy stojący krzyż z Ciałem Chrystusa. Przy jego ramionach unoszą się dwa małe aniołki, a pod krzyżem stoją Matka Boska i św. Jan. Na chórze ustawione są nieduże, barokowe organy z 2. połowy XVIII wieku.

            W skarbcu kościelnym przechowywanych jest m.in. pięć gotyckich relikwiarzy hermowych, wykonanych około 1480 roku.

            W latach 1982 - 1986 kościół został poddany gruntownej restauracji pod kierownictwem o. Adama Studzińskiego, dominikanina.

            Przy wyjściu z kościoła umocowana jest brązowa tablica (1987), upamiętniająca przysięgę harcerską złożoną przez krakowskich harcerzy w roku trzeciej pielgrzymki do Polski papieża Jana Pawła II.

            Przed kościołem ustawiony został Krzyż Katyński (1990).